Γιώργος Κοτζιούλας – Με τον κόμπο στο λαιμό και άλλα διηγήματα

Κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Δρόμων ο τόμος «Με τον κόμπο στο λαιμό και άλλα διηγήματα» του Γιώργου Κοτζιούλα, που είναι πιο γνωστός ως ποιητής, κι ας έχει αφήσει πίσω του έργο πολυδιάστατο όσο και ογκώδες. Ο λόγος είναι ότι το μεγαλύτερο μέρος αυτού του έργου παρέμενε ως τις μέρες μας ανέκδοτο  κι είναι τα τελευταία χρόνια που τμηματικά βρίσκει το δρόμο προς το τυπογραφείο και τα ράφια των βιβλιοπωλείων, μα για αυτό θα αναφερθούμε παρακάτω.

Η συλλογή στην οποία αναφερόμαστε σήμερα περιλαμβάνει 59 αφηγηματικά κείμενα του Γιώργου Κοτζιούλα, ανέκδοτα τα περισσότερα, «μάλλον όλα τα εναπομείναντα διηγήματα και αφηγήματά του» όπως σημειώνει στον πρόλογο ο επιμελητής της έκδοσης φιλόλογος – συγγραφέας Στέλιος Φώκος, που αιτιολογεί: «εξαιτίας των συνθηκών της εποχής εκείνης αλλά και του γεγονότος ότι ο συγγραφέας δημοσίευσε πεζά του σε πολλά περιθωριακά, επαρχιακά ή αντιστασιακά έντυπα, δεν μπορούμε να είμαστε απόλυτα βέβαιοι για τη δημοσίευση ή μη κάποιων από αυτά».

Ο τόμος «Με τον κόμπο στο λαιμό και άλλα διηγήματα» έρχεται να ολοκληρώσει την παρουσίαση στο κοινό συγκεντρωμένων όλων (βαστώντας την παραπάνω επιφύλαξη πάντα) πεζογραφημάτων, ακολουθώντας τις εκδόσεις «Το κακό συναπάντημα και άλλα διηγήματα» (1939) και «Πικρή ζωή και άλλα πεζογραφήματα» (Δρόμων, 2014), αλλά και να σφραγίσει τη γνωριμία μας με το πεζογραφικό έργο  του Γ. Κοτζιούλα, όπως αναπτύχθηκε και εξελίχθηκε σε όλες τις φάσεις της συγγραφικής –και όχι μόνο– πορείας του συγγραφέα, από το 1939 έως το 1953. Επίσης «Διηγήματα και άλλα πεζά» περιλαμβάνει ο δεύτερος τόμος των –τρίτομων– απάντων του Γ. Κοτζιούλα (Δρόμων, 2η έκδοση, 2013).

Όπως διαβάζουμε στο οπισθόφυλλο «ο Γιώργος Κοτζιούλας είναι γεννημένος αφηγητής. Χτίζει «με πέτρα και μ’ άσβεστη», με τα πιο απλά υλικά, τις ιστορίες του, και μας καλεί να συμμετάσχουμε σ’ αυτές, ισότιμα, ήρωες κι εμείς όπως κι ο ίδιος, όπως κι οι άλλοι του ήρωες. Φτωχοί άνθρωποι του λαού, στα ηπειρώτικα Τζουμέρκα, στους λαϊκούς και προσφυγικούς συνοικισμούς της Αθήνας, στα σανατόρια και τις φτωχές παράγκες της Πάρνηθας και της Πεντέλης, αποτελούν τα αγαπημένα του πρόσωπα. Οι καημοί και τα βάσανα, οι χαρές και οι λύπες, η αθωότητα και η πονηριά, τα αστεία και τα πειράγματά τους αποτελούν τα θέματά του. Αγάπη και κατανόηση, ανθρώπινη ζεστασιά διαποτίζουν κάθε του λέξη. Ζει, παρατηρεί και καταγράφει, για να μας τα μεταφέρει έπειτα χαμηλόφωνα, κουβεντιαστά, καλώντας μας να καθίσουμε πλάι του και να μοιραστούμε τις συγκινήσεις, τα συναισθήματα, τις αγωνίες του.

Γιώργος Κοτζιούλας – Με τον κόμπο στο λαιμό και άλλα διηγήματα

Γιώργος Κοτζιούλας
«Με τον κόμπο στο λαιμό και άλλα διηγήματα»

Επιμέλεια, εισαγωγή, σχόλια: Στέλιος Φώκος

Εκδόσεις: ΔΡΟΜΩΝ
Χρονολογία Έκδοσης: Φλεβάρης 2018
Αριθμός σελίδων: 368
Διαστάσεις: 24×17
ISBN: 978-960-694-333-1

Ο Κοτζιούλας σε κερδίζει από τις πρώτες γραμμές του, με την απλότητα, την ειλικρίνεια, την απροσποίητη ευγένεια, την ανθρωπιά και το ήθος του. Δεν προσπαθεί να σε εντυπωσιάσει, να κάνει επίδειξη ικανοτήτων και τεχνικής. Νιώθεις πως είναι ένας από μας, που εμπνέεται από μας και γράφει για μας. Και σ’ αυτό μεγάλο ρόλο παίζει η γλώσσα του, λιτή αλλά τόσο ζωντανή και φυσική, ξέρει να αντλεί απ’ τις καλύτερες στιγμές της λογοτεχνικής μας παράδοσης.

Ρεαλισμός και λυρισμός δένονται αρμονικά στα κείμενά του. Συνυπάρχουν και στηρίζουν το ένα το άλλο για να μας δώσουν εικόνες αυθεντικής ζωής».

Την έκδοση προλογίζει ο φιλόλογος – συγγραφέας Στέλιος Φώκος, ο οποίος έχει γράψει και την πάνω από πενήντα σελίδες εισαγωγή, που κατατοπίζει τον αναγνώστη για τον συγκεκριμένο τόμο διηγημάτων αλλά και γενικότερα  για το πεζογραφικό έργο του Γ. Κοτζιούλα.

Ο πρόωρος θάνατος του Γιώργου Κοτζιούλα βρίσκει το μεγαλύτερο μέρος του έργου του αδημοσίευτο. Χάρη στις προσπάθειες της γυναίκας του Ευμορφίας Κηπουρού και με τη βοήθεια φίλων εκδόθηκαν τρεις τόμοι «Απάντων» (1956-59) και στη συνέχεια, το 1965 το «Όταν ήμουν με τον Άρη» (Θεμέλιο) και το «Θέατρο στα βουνά» (1976).  Τα τελευταία χρόνια ένα μεγάλο μέρος του έργου του Γ. Κοτζιούλα βρίσκει το δρόμο προς το πλατύ αναγνωστικό κοινό χάρη, κυρίως, στην κοπιαστική εργασία και την προσπάθεια του γιου του ποιητή, Κώστα Κοτζιούλα που επιμελείται το Αρχείο Κοτζιούλα.

Στον πρόλογο του Στέλιου Φώκου διαβάζουμε ότι έχουν εκδοθεί «η επιλογή ποιημάτων του Γ. Κοτζιούλας, «Ποιήματα», με χαρακτικά του Αλέκου Φασιανού (Μίμνερμος 2013), η συλλογή διηγημάτων «Πικρή ζωή και άλλα πεζογραφήματα» (Νηρέας 2014 και Δρόμων 2016) και οι μεταφράσεις του, «Ο Γιώργος Κοτζιούλας μεταφράζει και σχολιάζει Αρχαίους Έλληνες ποιητές» (Οδυσσέας 2015), ενώ τώρα εκδίδονται τα υπόλοιπα, σκόρπια ή ανέκδοτα, πεζά του. Στο ίδιο διάστημα ο ποιητής έγινε περισσότερο γνωστός από την εκτενή βιογραφία της Αθήνας Βογιατζόγλου «Ποίηση και πολεμική. Μια βιογραφία του Γιώργου Κοτζιούλα» (Κίχλη 2015), το αφιέρωμα της Πανελλήνιας Ένωσης Φιλολόγων Γιώργος Κοτζιούλας, «Αφιέρωμα» (Δρόμων 2015) και το αντίστοιχο της Ι.Λ.Ε.Τ. «Ο Γιώργος Κοτζιούλας για τα Τζουμέρκα. Δημοτικά τραγούδια, λαογραφικές σελίδες, Κ. Κρυστάλλης» (Τζουμερκιώτικα Χρονικά 2016) και, φυσικά, από την επανέκδοση έργων του όπως τα τρίτομα «Απαντά» του (Δίφρος 2013), το «Θέατρο στα βουνά» (Δρόμων 2014) και το «Όταν ήμουν με τον Άρη» (Δρόμων 2015).

Βέβαια, ο Γ. Κοτζιούλας ήταν πολυγραφότατος και με πολύπλευρα ενδιαφέροντα, γι’ αυτό και στο Αρχείο του απομένουν ακόμη πολλά αδημοσίευτα έργα. Παραμένουν ανέκδοτα τα «Ημερολόγιά» του, κριτικές μελέτες του και άρθρα, μεταφράσεις του από πεζογράφους και ποιητές της παγκόσμιας λογοτεχνίας, καθώς και πεζές και ποιητικές μεταφράσεις του αρχαίων Ελλήνων και Λατίνων κλασικών αντίστοιχα, όλες οι βιβλιοκριτικές του και η πλούσια αλληλογραφία του, εκτός από τις επιστολές που έχουν ήδη δημοσιευτεί (Γιώργου Κοτζιούλα «Ανέκδοτα γράμματα», Κείμενα 1980, «Αγαπητέ Κοτζιούλα», Οδυσσέας 1994 και «Αγαπητέ Στρατή…», Εστία 2013). Υπάρχουν ακόμη ανέκδοτα ποιήματά του, χρονογραφήματα, άρθρα και μεταφράσεις διηγημάτων, άρθρων και μελετών».

Ο συγγραφέας

Ο Γιώργος Κοτζιούλας γεννήθηκε στην Πλατανούσα των Τζουμέρκων στις 23 του Απρίλη Απριλίου 1909. Τελείωσε με πολλές δυσκολίες το Γυμνάσιο στην Άρτα και το 1927 γράφτηκε στη Φιλοσοφική Σχολή, από την οποία πήρε το πτυχίο του μόλις το 1938. Εργάστηκε ως διορθωτής και συντάκτης σε περιοδικά και εφημερίδες και δημοσίευσε ποιήματα, πεζά, βιβλιοκριτικές, δοκίμια και μεταφράσεις. Το 1931 εξέδωσε την κριτική μελέτη «Ο Στρατής Μυριβήλης και η πολεμική λογοτεχνία» και το 1932 την ποιητική συλλογή «Εφήμερα».

Η ανέχεια και οι άσχημες συνθήκες ζωής και δουλειάς, που τον ακολούθησαν σχεδόν σε όλη τη ζωή του, τον οδήγησαν όχι μόνο στη φυματίωση, εξαιτίας της οποίας αναγκάστηκε να ζήσει σε σανατόρια και παράγκες στην Πάρνηθα και την Πεντέλη τη διετία 1935-36, αλλά και κλόνισαν γενικότερα την υγεία του και τον οδήγησαν νωρίς στο θάνατο. Δημοσίευσε τις ποιητικές συλλογές «Σιγανή φωτιά», «Δεύτερη ζωή» και «Ο γρίφος» (1938), τα πεζογραφήματα «Το κακό συναπάντημα και άλλα διηγήματα» (1939), αμέσως μετά τον πόλεμο τα «Τρία ποιήματα προπολεμικά», «Ο Άρης» και «Οι πρώτοι του Αγώνα» (1946) και λίγα χρόνια πριν από το θάνατό του τα «Φυγή στη φύση» (1952) και «Ηπειρώτικα» (1954).

Το 1943 εντάχθηκε στο ΕΑΜ-ΕΛΑΣ, ακολούθησε τον Άρη Βελουχιώτη και δημιούργησε τη «Λαϊκή Σκηνή» της 8ης Μεραρχίας, με την οποία παρουσίασε στα χωριά της Ηπείρου δικά του αντιστασιακά θεατρικά έργα.

Μετάφρασε πολλά έργα της παγκόσμιας λογοτεχνίας (Ουγκώ, Ντίκενς, Ντοστογιέφσκι, Γκόρκι, Τσβάιχ, Μοπασάν, Βερν) αλλά και Έλληνες και Λατίνους κλασικούς. Ιδιαίτερα σημαντικό υπήρξε το δοκίμιό του «Πού τραβάει η ποίηση;» (1950), κριτική της μοντέρνας ποίησης.

Παντρεύτηκε το 1950 την Ευμορφία Κηπουρού, με την οποία απέκτησε το 1951 έναν γιο, τον Κώστα.

Έφυγε από τη ζωή στις 29 Αυγούστου 1956, σε ηλικία μόλις 47 χρόνων.

Ο επιμελητής της έκδοσης

Ο Στέλιος Φώκος γεννήθηκε στην Αλεξανδρούπολη το 1952. Σπούδασε Νεοελληνική Φιλολογία στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου της Αθήνας κι εργάστηκε ως καθηγητής στη Μέση Εκπαίδευση.

Δημοσίευσε διηγήματα, ποιήματα και άρθρα σε εφημερίδες και περιοδικά. Εξέδωσε τη μελέτη Κώστας Παρορίτης: Εισαγωγή στη ζωή και το έργο του (Τεκμήριο, 1979) και κατόπιν, στις εκδόσεις Οδυσσέας, τα λογοτεχνικά έργα: Χρονικό μιας βραδιάς (διηγήματα, 1989), Δε λένε ποτέ καλημέρα τη νύχτα (μυθιστόρημα, 1995) και Μια τίγρη που χαμογελάει (μυθιστόρημα, 1997).

Επιμελήθηκε την έκδοση κλασικών έργων της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας όπως: Κώστας Παρορίτης: Οι δυο δρόμοι (Τεκμήριο, 1979) και στη σειρά «Νεοελληνική Λογοτεχνία» των εκδόσεων Οδυσσέας, με πλατιές εισαγωγές, των έργων: Κώστας Παρορίτης: Διηγήματα (1982), Εμμανουήλ Ροΐδης: Διηγήματα (1988), Παύλος Καλλιγάς: Θάνος Βλέκας (1989).