Η σφαγή του Χατίν, 22.3.1943: Ένα ξεχασμένο έγκλημα των Ναζί στην ΕΣΣΔ
Πρόκειται για την πυρπόληση του λευκορωσικού χωριού Χατίν και τη βάναυση δολοφονία 152 κατοίκων, ανάμεσα τους 76 παιδιά, από μέλη των SS, με συμμετοχή Γερμανών και Ουκρανών στρατιωτών.
Σαν σήμερα το 1943 διεπράχθη ένα από τα φρικτότερα εγκλήματα των ναζί και των συνεργατών τους στην κατεχόμενη Σοβιετική Ένωση. Πρόκειται για την πυρπόληση του λευκορωσικού χωριού Χατίν και τη βάναυση δολοφονία 152 κατοίκων, ανάμεσα τους 76 παιδιά, από μέλη των SS, με συμμετοχή Γερμανών και Ουκρανών στρατιωτών. Mετά τον πόλεμο το χωριό δεν ανοικοδομήθηκε, σε ανάμνηση της φασιστικής θηριωδίας.
Τα γεγονότα άρχισαν να εκτυλίσσονται όταν το πρωινό της 22ας Μαρτίου, Σοβιετικοί παρτιζάνοι πυροβόλησαν αυτοκινητοπομπή γερμανικού τάγματος καθ’ οδόν από το Μινσκ στο Βιτέμπσκ, κοντά στο χωριό Κοσύρι, στα δυτικά του Χατίν. Κατά την επίθεση σκοτώθηκαν ο διοικητής Χανς Φέλκε, ολυμπιονίκης του ΄36 στο Βερολίνο και προσωπικός γνωστός του Χίτλερ, καθώς και τρεις δωσίλογοι ουκρανικής καταγωγής. Αρχικά το τάγμα καταδίωξε τους αντάρτες, που αποσύρθηκαν προς το Χατίν, ενώ στη συνέχεια εξαντλημένο ζήτησε ενισχύσεις μέσω ασυρμάτου. Οπισθοχωρώντας οι άντρες του τάγματος δολοφόνησαν 20 ως 25 δασεργάτες, θεωρώντας τους συνεργάτες των ανταρτών. Το απόγευμα κατέφτασε ειδική μονάδα των SS, που από κοινού με το τάγμα κατέλαβαν το Χατίν λεηλάτησαν τις περιουσίες των χωρικών και τους μάζεψαν με τη βία σε έναν αχυρώνα. Πρώτα είχαν βιάσει μια νεαρή κοπέλα, την οποία έφεραν μετά στον αχυρώνα μαζί με τους άλλους, και μετά έβαλαν φωτιά και ταυτόχρονα πυροβολούσαν τους εγκλωβισμένους ανθρώπους, που προσπαθούσαν απεγνωσμένα να διαφύγουν από τη φωτιά.
Σκηνή από την ταινία “Έλα να δεις”, βασισμένης στα γεγονότα του Χατίν
Με αυτό τον κτηνώδη τρόπο έχασαν τη ζωή τους 152 κάτοικοι, ενώ μόνο πέντε παιδιά και ένας ενήλικας από τους εγκλωβισμένους επιβίωσαν του μακελειού και του πολέμου συνολικά. Τέσσερα από τα παιδιά, μεταξύ τους ο τραυματίας Άντον Μπαρανόφσκι και ο Βίκτορ Σελομπκόβιτς, που κρύφτηκε κάτω από το πτώμα της μητέρας του, μπόρεσαν να βγουν από το φλεγόμενο αχυρώνα και να σωθούν. Δυο άλλα κορίτσια, κατάφεραν μεν να δραπετεύσουν, αλλά αργότερα έπεσαν θύματα μιας άλλης ναζιστικής σφαγής. Τρία ακόμα παιδιά που είχαν κρυφτεί εγκαίρως γλίτωσαν τον εγκλεισμό τους στον αχυρώνα. Ο μοναδικός ενήλικας επιζών, ο τότε 56χρονος σιδηρουργός Γιόζεφ Καμίνσκι επέζησε της φωτιάς και ανακάλυψε, αφότου οι φονιάδες είχαν εγκαταλείψει τον τόπο του εγκλήματος, τον ετοιμοθάνατο γιο του, που ξεψύχησε στην αγκαλιά του. Από τους άλλους χωρικούς που δεν βρίσκονταν αλλού τη μέρα του μακελειού, μόνο ο Στέφαν Ρούντακ επέζησε, καθώς οι δράστες τον χρησιμοποίησαν ως αμαξά για τη μεταφορά των κλοπιμαίων από το χωριό. Το υπόλοιπο χωριό σβήστηκε από το χάρτη μαζί με τους κατοίκους του.
Το 1969 οι σοβιετικές αρχές της Σ.Δ Λευκορωσίας ίδρυσαν στο Χατίν το Εθνικό Μνημείο για την καταστροφή των λευκορωσικών χωριών και τα θύματα των ναζιστικών εγκλημάτων πολέμου, το οποίο μάλιστα επισκέφτηκε ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ρίτσαρντ Νίξον, στη διάρκεια επίσημου ταξιδιού του στην ΕΣΣΔ το καλοκαίρι του 1974. Η επιλογή της τοποθεσίας του μνημείου έχει δώσει τροφή σε εικασίες, μεταξύ άλλων από το γνωστό αντικομμουνιστή ιστορικό Νόρμαν Ντέιβις, πως οφείλεται στην ηχητική ομοιότητα του μέρους με το Κατύν, για να “καλύψουν” την ανάμνηση του τελευταίου, αφήνοντας βέβαια αναπάντητο το ερώτημα γιατί οι Σοβιετικoί να ήθελαν να επιστήσουν από μόνοι τους την προσοχή σε ένα έγκλημα που κατά την κυρίαρχη άποψη οι ίδιοι είχαν διαπράξει. Στη Γερμανία κανείς δεν καταδικάστηκε, ούτε καν συνελήφθη για το εν λόγω έγκλημα, καθώς η Κρατική Εισαγγελία ανέστειλε το 1975 τις έρευνες εντοπισμού των δραστών. Την ίδια χρονιά στην ΕΣΣΔ εκτελέστηκε μετά την καταδίκη του ένας Ουκρανός διοικητής μιας εκ των διμοιριών του δολοφονικού τάγματος, ο Βασίλ Μελέσκο, ενώ το 1986 στο Μινσκ καταδικάστηκε σε θάνατο από στρατοδικείο ο επικεφαλής του τάγματος, επίσης Ουκρανός Γκριγκόρι Βασιούρα.
Την ιστορία χωριών σαν το Χατίν, βασισμένη σε περιγραφές αυτοπτών μαρτύρων, συνέλεξαν οι Άλες Αντάμοβιτς και Γιάνκα Μπριλ σε βιβλίο, που κυκλοφόρησε σε βιβλίο με τίτλο “Είμαι από ένα καμένο χωριό”, ενώ ο Αντάμοβιτς έγραψε και μυθιστόρημα το 1972 για την ιστορία της σφαγής, με τίτλο “Η αφήγηση του Χατίν”, που αργότερα έγινε βάση για τη διάσημη αντιπολεμική ταινία του Ελέμ Κλίμοφ, “Έλα να δεις”, που απέσπασε τον τίτλο της καλύτερης ταινίας στο Διεθνές κινηματογραφικό φεστιβάλ της Μόσχας το 1985.
