Η Σπάθη του Μυρά- Ένα γοητευτικό παζλ λέξεων και νοερών εικόνων

Μπορεί μια αγγελία από το πολύ μακρινό 1849 να γίνει αφορμή για μια ιστορία που εκτείνεται σε διάστημα δύο αιώνων και τριών χρονικών επιπέδων; Την απάντηση μας δίνει ο βραβευμένος συγγραφέας Μπάμπης Καββαδίας στο μυθιστόρημά του “Η Σπάθη του Μυρά”. Ξεκινώντας από την αγγελία του Αιγιώτη εμπόρου Μελετόπουλου για την πώληση της σπάθης του “Μουράτου” δηλαδή του Μυρά, γαμπρού του Ναπολέοντα και βασιλιά της Νάπολης στο διάστημα 1808 ως το 1814- που κατά σύμπτωση γεννήθηκε σαν σήμερα το 1767-ο συγγραφέας προσπάθησε να βρει περισσότερες ιστορικές πληροφορίες για το πώς κατέληξε το αντικείμενο στα χέρια του πωλητή.

Η αδυναμία των ιστορικών πηγών να δώσουν απαντήσεις στον ιστοριοδίφη, ήταν αυτές που γέννησαν το μυθιστόρημα, το οποίο με αφορμή μια υποσημείωση της ιστορίας γίνεται το έναυσμα για να ξετυλιχθεί μια τοιχογραφία των μέσων του 19ου αιώνα. Τα κενά της αρχειακής έρευνας συμπληρώνει η φαντασία του συγγραφέα, που σέβεται όμως τον ιστορικό καμβά της εποχής, καθιστώντας τον απλώς πιο εμπλουτισμένο κι ελκυστικό, με τον τρόπο που ξέρει να κάνει κάθε καλός παραμυθάς. Έτσι, οι ώρες που πέρασε ο συγγραφέας ερευνώντας, δεν πάνε χαμένες, αλλά νοηματοδοτούνται δημιουργικά κάτω από ένα νέο πρίσμα, σαν κομμάτiα παζλ που τα συμπληρώνει ένας ζωγράφος με λέξεις. Ο συνδυασμός κλασικής αφήγησης και επιστολών δίνουν παραπέρα βάθος στην ιστορία, επιτρέποντας την καλύτερη μετάβαση από τα δύο χρονικά επίπεδα του παρελθόντος (ένα στο οποίο γράφονται οι επιστολές, περί το 1850, κι ένα που εκτυλίσσεται στην εποχή της δράσης του ίδιου του Μυρά) στο επίπεδο του παρόντος, όπου ο σύγχρονος ήρωας βρίσκεται στα ίχνη της σπάθης, εκκινώντας από υλικά κίνητρα και καταλήγοντας να παθιαστεί με την ίδια την αναζήτηση.

Η εκτέλεση του Μυρά

Παρά την πολυπλοκότητα των θεμάτων με τα οποία καταπιάνεται το βιβλίο, πουθενά δε βαραίνει τον αναγνώστη, αλλά η παρουσίαση τους γίνεται με τρόπο απλό ενσωματωμένο οργανικά, ώστε και ο ιστορικά αμύητος να μη νιώθει αποκλεισμένος από τη συμμετοχή στη νοερή ανάπλαση των σημαντικότερων γεγονότων της υπόθεσης. Οι πολιτικές ανακατατάξεις στη μετεπαναστατική και μεταναπολεόντεια Γαλλία, η Ιταλία του Ριζορτζιμέντο (δηλ. της περιόδου της εθνικής της παλιγγενεσίας)-οι αναφορές στην οποία εμπεριέχουν ίσως κάποιους παιγνιώδεις αναχρονισμούς σε σχέση με τις ιταλικές εκλογές και τη Λέγκα του Βορρά- αλλά κυρίως η μετεπαναστατική Ελλάδα συνθέτουν το μωσαϊκό που ζωντανεύει στις σελίδες του μυθιστορήματος.  Μιας μετεπαναστατικής Ελλάδας που βρίσκεται σε αργή μα σταθερή πορεία αστικοποίησης και εισαγωγής κοσμοπολίτικων στοιχείων στην κοινωνία της,  με το νεαρό βασίλειο να παρουσιάζει βέβαια ακόμα εμφανή κατάλοιπα του χάους που επικρατούσε την περίοδο της συγκρότησής του, εξού και οι διάσπαρτες αναφορές στο ληστρικό φαινόμενο. Ενδιαφέρουσες είναι και οι αναφορές στο Αίγιο, το οποίο εκείνη την περίοδο πάσχιζαν οι κρατικές αρχές να αναβαπτίσουν στα νάματα της αρχαίας κατά φαντασίαν κληρονομιάς, εξοστρακίζοντας τη σλαβική ονομασία Βοστίτσα.

Αν εκ πρώτης όψεως αυτή η λογοτεχνική βουτιά στο παρελθόν δεν μοιάζει να προσφέρει κάτι παραπάνω στον αναγνώστη πέρα από αισθητική τέρψη, μια προσεχτική ματιά δείχνει ότι ίσως κάποιες από τις ιδέες που εκφράζουν οι ήρωες είναι πολύ πιο προοδευτικές από πολλούς πολιτικούς χώρους σήμερα, ακριβώς διότι ένα σημαντικό μέρος της ιστορίας διαδραματίζεται σε μια εποχή που οι εκάστοτε αστικές τάξεις ανά χώρα διήνυαν ακόμα τη ριζοσπαστική πορεία εδραίωσής τους στην εξουσία. Η γλώσσα του μυθιστορήματος είναι λιτή, προσπαθώντας ωστόσο να αποδώσει τις διαφορές στον τρόπο έκφρασης, τόσο μεταξύ του 19ου και 21ου αιώνα, όσο και τις ιδιαιτερότητες που φέρει εγγενώς ο επιστολικός λόγος, ως πιο λόγιος και μακροπερίοδος, σε αντιδιαστολή προς τον πιο κοφτό λόγο των αφηγηματικών μερών που διαδραματίζονται στο σήμερα. Η προσπάθεια αποτύπωσης των διαφορών μεταξύ των εποχών ανάμεσα στις οποίες κινείται η αφήγηση δεν περιορίζονται στο γλωσσικό κομμάτι, αλλά αγκαλιάζουν συνολικά τη νοοτροπία και τον τρόπο σκέψης των ηρώων. Οι τελευταίοι παρουσιάζονται πολύ ζωντανά σε ό,τι αφορά τους χαρακτήρες του παρελθόντος, με έμφαση βέβαια τον ίδιο το Μυρά, ο οποίος παρουσιάζεται ως μια ευγενική μορφή, χωρίς να αποκρύπτονται ελαττώματα όπως η ωραιοπάθειά κι ο εγωϊσμός του, που τον έκανε να ζητήσει από τους στρατιώτες που θα τον εκτελούσαν να δώσει εκείνος το παράγγελμα και να μην τον πυροβολήσουν στο πρόσωπο. Ανάγλυφα παρουσιάζεται και ο χαρακτήρας της Κριστίνα Τριβούλτσιο ντι Μπελτζιογιόζο, της Λομβαρδής πριγκίπισας που συνδέθηκε με το Ματσίνι και αφιέρωσε τη ζωή της στην υπόθεση της ιταλικής ενοποίησης, γνωρίζοντας τις αντίστοιχες διώξεις από τους Αυστριακούς. Αντιθέτως, δεν αναφέρονται πολλά στοιχεία για την εξέλιξη του σύγχρονου χαρακτήρα, ίσως για να μη θεωρηθεί ότι υπάρχει περιαυτολογία, στο βαθμό που ο συγγραφέας βάζει κομμάτια του εαυτού σε αυτόν.

Κριστίνα Τριβούλτσιο ντι Μπελτζιογιόζο

Να κλείσουμε με λίγα λόγια από την παρουσίαση του βιβλίου, που πραγματοποιήθηκε πριν δυο περίπου μήνες στο “Σχοινοβάτη”, την ώρα που στον περίγυρο επικρατούσε ηλεκτρισμός από έναν αγώνα-ντέρμπι για το Κύπελλο, δημιουργώντας τακτικές διακοπές από άναρθρες κραυγές. Έτσι κι αλλιώς βέβαια δεν επρόκειτο για μια τυπική κομιλφό βιβλιοπαρουσίαση, αλλά περισσότερο για φιλική συζήτηση σε παρεΐστικο κλίμα. Εξάλλου και στο βιβλίο υπάρχει ένα υποδόριο ποδοσφαιρκό “άρωμα”, καθώς ορισμένα ονόματα ηρώων είναι παρμένα από σύγχρονους ποδοσφαιριστές, όπως ο Ναπολιτάνος Ινσίνιε. Αν αγαπάτε την ιστορία ή απλώς τις όμορφες ιστορίες, η “Σπάθη του Μυρά”, από τις εκδόσεις “Εντύποις” είναι ένας τίτλος που αξίζει να προσθέσετε στη συλλογή σας.