Η ίδρυση της ΕΟΚ 1957-Οι απαρχές μιας λυκοφιλίας
Οι αστικές τάξεις των ισχυρότερων ευρωπαϊκών κρατών αντιλαμβάνονταν ότι μεμονωμένα δεν είχαν ελπίδες να διεκδικήσουν σημαντικό μερίδιο στα κέρδη της μεταπολεμικής ανοικοδόμησης, ενώ επεδίωκαν να βάλουν το δικό τους λιθαράκι στην καταπολέμηση του σοσιαλισμού σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
Η ιδέα της ευρωπαϊκής ενοποίησης έχει μακρά προϊστορία, με τα πρώτα της ίχνη να εντοπίζονται ήδη στη σκέψη των ναζί, που οραματίζονταν έναν ενιαίο οικονομικό χώρο στην Ευρώπη, υπό αδιαμφισβήτητη γερμανική ηγεμονία ασφαλώς. Πιο κοντά στη σύγχρονη εκδοχή της ιδέας βρίσκεται ωστόσο το “Σχέδιο Μπριάν”, που προέβαλε η Γαλλία τη δεκαετία του ’30, με στόχο τη σύσταση μιας “Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας”, ώστε να επιτευχθεί η συσπείρωση της καπιταλιστικής Ευρώπης σε μια κοινότητα κατά το δυνατόν ενοποιημένη στρατιωτικά και πολιτικά. Το ξέσπασμα του πολέμου και η προσωρινή επικράτηση της ναζιστικής ιδέας περί ενοποίησης- η οποία ουσιαστικά αποτελούσε εξειδίκευση της παραδοσιακής πολιτικής του “Lebensraum”, που αποτελούσε θέμελιο λίθο του γερμανικού ιμπεριαλισμού από γενέσεώς του στα τέλη του 19ου αι.-ανέκοψαν την υλοποίηση αυτών των προτάσεων. Επανήλθαν ωστόσο στο προσκήνιο μετά το τέλος του πολέμου, υπό ριζικά διαφορετικές γεωπολιτικές συνθήκες πλέον.
Η αίγλη της ΕΣΣΔ στους ευρωπαϊκούς λαούς ήταν τεράστια, ενώ το σοσιαλιστικό στρατόπεδο είχε πλέον φτάσει στην καρδιά της Ευρώπης, ιδίως με τη δημιουργία της Λαοκρατικής Δημοκρατίας της Γερμανίας. Παράλληλα ωστόσο οι ΗΠΑ είχαν ήδη διεισδύσει δυναμικά στην Ευρώπη, τόσο πολιτικοστρατιωτικά μέσω του ΝΑΤΟ, όσο και οικονομικά μέσω του σχεδίου Μάρσαλ, βασικού εργαλείου ανακοπής των σοσιαλιστικών ιδεών στη γηραιά ήπειρο. Οι αστικές τάξεις των ισχυρότερων ευρωπαϊκών κρατών αντιλαμβάνονταν ότι μεμονωμένα δεν είχαν ελπίδες να διεκδικήσουν σημαντικό μερίδιο στα κέρδη της μεταπολεμικής ανοικοδόμησης, ενώ επεδίωκαν να βάλουν το δικό τους λιθαράκι στην καταπολέμηση του σοσιαλισμού σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Οι ΗΠΑ στήριξαν αυτά τα σχέδια, ιδίως για πολιτικούς λόγους, παρότι διέβλεπαν μελλοντικά την τάση δημιουργίας ενός ισχυρού ανταγωνιστή, μέσω της ενοποίησης των καπιταλιστικών οικονομιών της Δ. Ευρώπης.
Εξάλλου ο Ζαν Μονέ, από τους πρωτεργάτες της ιδέας, ήδη από το 1947 υπογράμμιζε τη σημασία της αμερικανικής ηγεμονίας για την επιτυχία του εγχειρήματος, και επέχαιρε για την εξαγγελία του Δόγματος Τρούμαν, λέγοντας πως η τελευταία “σήμαινε ότι οι ΗΠΑ θα εμπόδιζαν την Ευρώπη να γίνει μια ζώνη ύφεσης στο έλεος του κομμουνισμού”. Ώθηση στην υλοποίηση του σχεδίου έδωσε η Διακήρυξη για τη “γαλλογερμανική συμφιλίωση και την Ευρωπαϊκή Ένωση” που διάβασε ο τότε υπουργός εξωτερικών της Γαλλίας Ρομπέρ Σουμάν στη Γαλλική Εθνοσυνέλευση, στις 9 Μάη 1950 (ημερομηνία κατά την οποία εορτάζεται από την ΕΕ η λεγόμενη “μέρα της Ευρώπης”, σε μια διάφανη απόπειρα εξάλειψης της μνήμης της αντιφασιστικής νίκης των λαών την ίδια μέρα), όπου αναφέρονταν τα εξής: «Η Ευρώπη πρέπει να οργανωθεί σε ομοσπονδιακή βάση. Μια γαλλογερμανική ένωση είναι ουσιώδης (…), η καθιέρωση κοινών βάσεων οικονομικής ανάπτυξης πρέπει να αποτελέσει την πρώτη φάση (…). Η γαλλική κυβέρνηση προτείνει να τεθεί το σύνολο της γαλλογερμανικής παραγωγής άνθρακα και χάλυβα υπό την αιγίδα μιας νέας Υψηλής Αρχής, που θα είναι ανοιχτή στη συμμετοχή των άλλων χωρών της Ευρώπης». Το πρώτο θεσμικό βήμα έγινε στις 18 Απρίλη 1951, όταν Γαλλία, ΟΔΓ, Ιταλία, Βέλγιο, Ολλανδία και Λουξεμβούργο υπογράφουν στο Παρίσι τη συνθήκη δημιουργίας της ΕΚΑΧ, της περίφημης Ευρωπαϊκής Κοινότητας Άνθρακα και Χάλυβα.
Η συνέχεια ήρθε σαν σήμερα το 1957, όταν οι ίδιες χώρες υπέγραψαν στη Ρώμη την ίδρυση της γνωστής σε όλους ΕΟΚ. Η Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα γνώρισε τις επόμενες δεκαετίες συνεχείς διευρύνσεις, αποκτώντας 12 μέλη τη στιγμή της μετατροπής της, με τη συνθήκη του Μάαστριχτ το 1992, σε Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ). Αργότερα τα μέλη έγιναν 15, ενώ με τις διαδοχικές διευρύνσεις την περίοδο 2004-2013 ανέρχονται πλέον σε 28, με τελευταίο την Κροατία, που εισήχθη στον οργανισμό την 1η Ιούλη 2013.
Σήμερα, η αίγλη της ΕΕ μπορεί να έχει υποστεί σημαντικά πλήγματα στα μάτια των λαών της Ευρώπης, που βλέπουν τις υποσχέσεις για χρυσά κουτάλια να μετατρέπονται σε ανεργία, περικοπή κοινωνικών δαπανών, καταστολή και ανοχή στην άνοδο του φασισμού στην ήπειρο, ή και την ανοιχτή στήριξη ναζιστικού τύπου καθεστώτων όπως εκείνα της Ουκρανίας. Αυτό όμως δεν εγγυάται από μόνο τους κάποια προοπτική για τους λαούς, όταν μάλιστα η ίδια η ακροδεξιά φαίνεται προς το παρόν να προσπορίζεται οφέλη από αυτή την απογοήτευση, καθιστώντας ακόμα πιο επιτακτική την ανασυγκρότηση του εργατικού και κομμουνιστικού κινήματος στις χώρες-μέλη, την μόνη πραγματική λύση, όχι απλά για έξοδο από την ΕΕ, αλλά για ριζική αναμόρφωση της κοινωνίας.
