Γρηγόρης Λαμπράκης-Σταθμοί μιας πορείας προς τη θυσία

Ο Γρηγόρης Λαμπράκης υπήρξε ένα από τα μεγαλύτερα σύμβολα του φιλειρηνικού κινήματος στη χώρα μας τον αιώνα που μας πέρασε κι η θυσία του εξακολουθεί μέχρι σήμερα να εμπνέει και να συγκινεί.

Γεννήθηκε στις 3 Απρίλη 1912 στην Κερασίτσα Τεγέας της Αρκαδίας. Καταγόταν από φτωχή, πολύτεκνη αγροτική οικογένεια. Τελειώνοντας το γυμνάσιο στην Τρίπολη το 1931 ανέβηκε στην Αθήνα, όπου αρχικά εγγράφηκε στην Εμπορική και Λογιστική Σχολή “Παναγιωτόπουλου” στον Πειραιά. Μετά από φοίτηση δύο χρόνων εκεί, έδωσε με επιτυχία εισαγωγικές εξετάσεις στην Ιατρική Αθηνών, όπου σπούδασε με υποτροφία.

Έχοντας δείξει από νωρίς την κλίση του στον κλασικό αθλητισμό, αρχίζει εκείνα τα χρόνια τη συστηματική του σταδιοδρομία, αναδεικνυόμενος πολλές φορές πανελλήνιος πρωταθλητής και βαλκανιονίκης, κυρίως στο άλμα εις μήκος, όπου μάλιστα κατείχε το πανελλήνιο ρεκόρ από το 1936 ως το 1959, μάλιστα το 1938 κατέρριψε τρεις φορές το ίδιο του το ρεκόρ, γράφοντας μετά συγκινημένος: «Μόλις επέστρεψα από το Στάδιο όπου, όπως σας είχα υ­ποσχεθεί θα κατέρριπτα το ρεκόρ μου και το κατέρριψα με το πρώτο μου άλμα… Είμαι ευτυχής; Ίσως, εγώ δεν νοιώθω την ευτυχία μου». Ασχολήθηκε επίσης με επιτυχία με το τριπλούν και τους αγώνες των 100 και 200 μέτρων. Συμμετείχε το 1936 στην Ολυμπιάδα του Βερολίνου, όπου γνωρίστηκε με τον Τζέσε Όουενς, ενώ το αποκορύφωμα της αθλητικής του καριέρας ήλθε στους Βαλκανικούς αγώνες του 1939, όταν κατέκτησε χρυσό μετάλλιο και στα τέσσερα αθλήματα.

Το 1940 σταμάτησε τον πρωταθλητισμό και αφιερώθηκε στην ιατρική. Έλαβε την ειδικότητα της μαιευτικής-γυναικολογίας και την περίοδο της κατοχής ως το 1945 εργάστηκε στο Μαιευτήριο Ηλιάδη. Τα δύσκολα εκείνα χρόνια συμπαραστάθηκε στους συναθλητές του συνιδρύοντας την Ένωση Ελλήνων Αθλητών, στην οποία είχε τη θέση του αντιπροέδρου. Με τα έσοδα των λαϊκών αγώνων που διοργάνωνε η Ένωση πραγματοποιούνταν συσσίτια για άπορους αθλητές και χρηματοδοτούνταν η περίθαλψή τους. Η συνδικαλιστική του δράση συνεχίστηκε και μεταπολεμικά, αυτή τη φορά πρωτοστατώντας στη δημιουργία του Ταμείου Υγείας Αθλητών το 1951. Ένα χρόνο νωρίτερα είχε ξεκινήσει η ακαδημαϊκή του σταδιοδρομία ως υφηγητή Μαιευτικής-Γυναικολογίας στην Ιατρική Σχολή Αθηνών.

Ο Λαμπράκης δεν ήταν κομμουνιστής, ούτε είχε πολιτική δράση ως το 1961, όταν κατήλθε υποψήφιος ως συνεργαζόμενος με την ΕΔΑ, οι ανησυχίες του όμως για την όξυνση του Ψυχρού Πολέμου τον έφεραν κοντά στην αριστερά. Το γεγονός πως η ΕΣΣΔ ήταν κινητήρια δύναμη του παγκόσμιου φιλειρηνικού κινήματος, καθιστούσε αυτόματα ύποπτο όποιον συμπαρατασσόταν μαζί του.

Ως βουλευτής δεν περιορίστηκε ωστόσο στη φιλειρηνική του δράση, την οποία ξεδίπλωσε ως αντιπρόεδρος της Ελληνικής Επιτροπής για τη Διεθνή ύφεση και ειρήνη (ΕΕΔΥΕ) αλλά συμμετείχε σε διάφορους λαϊκούς κι εργατικούς αγώνες, όπως και υπέρ των πολιτικών κρατουμένων. Μάλιστα, στις 22 Δεκέμβρη 1961 τραυματίστηκε σοβαρά όταν προσπάθησε να αποτρέψει μαινόμενα αστυνομικά όργανα που επιτίθονταν κατά συγγενών φυλακισμένων στη διάρκεια συγκέντρωσης υπέρ της απελευθέρωσής τους.

Στις 21 Απρίλη 1963 διοργανώνεται, η πρώτη μαραθώνια πορεία ειρήνης στην Ελλάδα, στα πρότυπα αντίστοιχων διεθνών κινητοποιήσεων, με το Λαμπράκη να παίρνει σχεδόν μόνος πάνω του τη τη διεξαγωγή της, καθώς το κράτος είχε παρατάξει ισχυρότατες αστυνομικές δυνάμεις, συνεπικουρούμενες από παρακρατικούς, ώστε οι διαδηλωτές να μη φτάσουν καν στον Τύμβο του Μαραθώνα για την εκκίνηση της πορείας. Ο Λαμπράκης αψηφά τα μπλόκα και φτάνει τελικά στο Μαραθώνα, απλώνοντας τη θρυλική πια σημαία με το σύμβολο της ειρήνης και ξεκινώντας την πορεία προς την Αθήνα. Τελικώς τον συλλαμβάνουν παρά τη βουλευτική του ασυλία, ενώ αυτόπτες μάρτυρες κάνουν λόγο για επέμβαση 10 χωροφυλάκων εναντίον ενός για να καταφέρουν να καθυποτάξουν την αντίσταση του Λαμπράκη.

Έχοντας ήδη αναδειχθεί σε αγωνιστικό σύμβολο, ο Λαμπράκης τον Απρίλη της ίδιας χρονιάς ταξιδεύει στο Λονδίνο, για να συμπαρασταθεί στην κίνηση της Μπέττυς Αμπατιέλου, συζύγου του ιστορικού στελέχους του ΚΚΕ και φυλακισμένου τότε συνδικαλιστή Αντώνη Αμπατιέλου, να διαμαρτυρηθεί στη βασίλισσα Φρειδερίκη ζητώντας την αμνήστευση των πολιτικών κρατουμένων. Η Φρειδερίκη αναγκάζεται να το σκάσει από την πίσω πόρτα του ξενοδοχείου, αναφωνώντας σύμφωνα με φήμες: “Επιτέλους, δεν υπάρχει κάποιος να με απαλλάξει απ’αυτόν τον άνθρωπο;”

Λίγες βδομάδες πριν τη δολοφονία του, την Πρωτομαγιά του 1963, ο βουλευτής της ΕΔΑ αποθεώθηκε σε εκδήλωση του κόμματος στο γήπεδο του Παναθηναϊκού. Ο συγγενής και καλός του φίλος Οδυσσέας Τσουκόπουλος, θυμάται ότι από τις επιστολές που δέχτηκε εκείνη τη μέρα, οι περισσότερες τον προειδοποιούσαν να προσέχει γιατί κινδύνευε, κάτι το οποίο ο ίδιος δε φαίνεται να πίστευε. Στην τελευταία του ομιλία στη Βουλή πριν τη δολοφονία δήλωσε πως θα συνέχιζε αταλάντευτα τον αγώνα του υπέρ της ειρήνης.

Στις 22 Μαΐου 1963, μετά τη λήξη συγκέντρωσης των “Φίλων της Ειρήνης”, όπου ο Λαμπράκης εμφανίστηκε ως ομιλητής, ένα τρίκυκλο με επιβαίνοντες τον Σωτήρη Γκοτζαμάνη και τον Εμμανουήλ Εμμανουηλίδη παίρνει φόρα και πέφτει πάνω του, με τον δεύτερο να του καταφέρει χτύπημα με γκλομπ. Αξίζει να σημειωθεί ότι καθ’ όλη τη διάρκεια της συγκέντρωσης, “αγανακτισμένοι πολίτες” επιτίθονταν και παρενοχλούσαν τους συγκεντρωμένους, με τους παριστάμενους αστυνομικούς όχι απλώς να παρακολουθούν παθητικά, αλλά να χαριεντίζονται με τους ταραχοποιούς. Στη διάρκεια των επεισοδίων αυτών, τραυματίστηκε ο επίσης βουλευτής της ΕΔΑ, Γιώργος Τσαρουχάς, καθώς και άλλοι πολίτες. Ο Λαμπράκης μετά από σκληρή μάχη υποκύπτει στα τραύματά του στις 27 Μάη, με την κηδεία του να εξελίσσεται σε μια από τις συγκλονιστικότερες διαδηλώσεις της δεκαετίας, και το σύνθημα “Ο Λαμπράκης Ζει”, να δονεί την ατμόσφαιρα.

Η υπόθεση, που μόνο μερικώς διαλευκάνθηκε, χάρη και στην επιμονή ανακριτή και εισαγγελέα (Χ. Σαρτζετάκη και Π. Δελαπόρτα αντίστοιχα), έγινε καταλύτης πολιτικών εξελίξεων, που κατέληξε στην παραίτηση και αποχώρηση του τότε πρωθυπουργού Κ. Καραμανλή, ο οποίος αν και φέρει σαφώς σοβαρές πολιτικές ευθύνες για την ανοχή αλλά και ενίσχυση του παρακράτους, τελικά πλήρωσε κι ο ίδιος τη γιγάντωσή τους. Η Μαραθώνεια Πορεία Ειρήνης αφιερώθηκε στη μνήμη του κι έκτοτε τιμάται κάθε χρόνο από την ΕΕΔΥΕ, ενώ το όνομά του έφερε η θρυλική “Νεολαία Λαμπράκη”.

Δύσκολες Νύχτες