Μαντούδι 1934: Η απεργία των μεταλλωρύχων

Αρχές Απρίλη 1934,  οι μεταλλωρύχοι στο Μαντούδι της Εύβοιας γράφουν μια ακόμα ιστορία αγώνα. Ξεκινούν μια απεργία που κράτησε περίπου ένα μήνα, διεκδικώντας τα στοιχειώδη: καταβολή των δεδουλευμένων, αύξηση του μεροκάματου, 8ωρο. Η απεργία τελείωσε με προσωρινή νίκη των εργατών, αλλά και κλιμάκωση της αντίδρασης της εργοδοσίας και του αστικού κράτους. Λίγο καιρό μετά, εργάτες που πρωτοστάτησαν στον αγώνα εκτοπίζονται, ενώ στο μεσοδιάστημα είχαν ξεκινήσει νέες απεργίες από μεταλλωρύχους της ευρύτερης περιοχής.

Αναδημοσιεύουμε από το Ριζοσπάστη ένα σύντομο χρονικό της απεργίας στο Μαντούδι.

Τους ξεσήκωσε η «σκλάβικη ζωή»

Οι άθλιες συνθήκες εργασίας που επικρατούν στα μεταλλεία λευκόλιθου στο Μαντούδι και την ευρύτερη περιοχή είναι αυτές που γεννούν τις αντιδράσεις των εργατών.

Στο φύλλο του Ριζοσπάστη, στις 18 του Απρίλη 1934 περιγράφονται οι άθλιες αυτές συνθήκες.

«Εκείνο που ξεσήκωσε τους μεταλλωρύχους είναι η πραγματικά σκλάβικη ζωή, η αισχρή εκμετάλλευση, οι απάνθρωπες μέθοδοι της εταιρείας. Οι μεταλλωρύχοι Μαντουδίου και γενικά της περιφέρειας Λίμνης (Ψηλή Ράχη, Κάκαβος, Καντούνια) παίρνουν ένα εξευτελιστικό μεροκάματο. Για 8ωρη και 10ωρη εξαντλητική δουλειά το μεροκάματο των μιναδόρων είναι 38 – 40 δραχμές, των μπαζαδόρων 23 – 32, των γυναικών και των νέων 15 – 24. Να σημειωθεί ότι δουλεύουν και μικρά παιδιά 13 χρόνων.

Ιδιαίτερα στις εταιρείες Ολλανδική και Λένου (Ψηλή Ράχη) όπου δουλεύουν 230 μεταλλωρύχοι και 40 γυναίκες, η κατάσταση είναι πιο αφόρητη γιατί οι εργάτες αναγκάζονται να πηγαίνουν 2 – 3 ώρες ποδαρόδρομο για να πιάνουν δουλειά.

Δεν είναι μόνο τα εξευτελιστικά μεροκάματα. Οι εκμεταλλευτικές εταιρείες Εγγλέζικη και Παπαστράτη Μαντουδίου, η εταιρεία του Πάλη, η Ολλανδική και του Λάνου στην Ψηλή Ράχη και η εταιρεία του Κάκαβου δεν πληρώνουν τακτικά τα μεροκάματα, κρατάνε τον κόπο των εργατών και τον χρησιμοποιούν για τις δουλειές τους.

Η τρομοκρατία που εφαρμόζουν οι εταιρείες αυτές είναι μεγάλη. Η Ολλανδική σχόλασε 9 εργάτες με 10χρονη και 15χρονη υπηρεσία, επειδή πρωτοστάτησαν στην οργάνωση του σωματείου και δεν τους έδωσε καμιά αποζημίωση».

Ξεκίνημα της απεργίας

Η απεργία ξεκίνησε στις 6 ή 7 Απρίλη.

Στο φύλλο της εφημερίδας στις 7 του Απρίλη, η απεργία αναγγέλλεται με λίγες λέξεις: «Χαλκίδα, 6 του Απρίλη (Του ανταποκριτή μας). Σύμφωνα με πληροφορίες από το Μαντούδι, κηρύσσεται αύριο (σήμερα) απεργία 300 μεταλλωρύχων, που δουλεύουν εκεί. Με την απεργία τους οι εργάτες θα διεκδικήσουν την πληρωμή όλων των μεροκάματων, που τους καθυστερούν μήνες τώρα και τα άλλα τους αιτήματα». Καθώς οι ανταποκρίσεις από την επαρχία την εποχή εκείνη δεν ήταν πάντα τακτικές και ορισμένες φορές παρουσίαζαν κάποιες ελλείψεις, λίγες μέρες μετά μαθαίνουμε ότι «οι απεργοί είναι 140 και οι απεργοσπάστες ελάχιστοι».

Και αυτός ο αγώνας αντιμετωπίζει την εργοδοτική και κρατική τρομοκρατία, που συνδυάζεται με την προσπάθεια συνδικαλιστικών δυνάμεων να εγκλωβίσουν τους εργάτες στη γραμμή της ταξικής συνεργασίας. Σε επόμενο φύλλο, διαβάζουμε για τη συνέχιση της απεργίας, παρά τα εξαιρετικά τρομοκρατικά μέτρα του κράτους και της ληστρικής εταιρείας. «Ο ενωματάρχης, πιστός υπηρέτης της εταιρείας, συνέλαβε προχθές δύο εργάτες που κάτω από τις διαμαρτυρίες των απεργών αναγκάστηκε να τους απολύσει. Ο σοσιαλφασίστας Τριανταφύλλου (σ.σ. όπως φαίνεται από άλλα δημοσιεύματα, ήταν μέλος της διοίκησης του σωματείου) για να καλμάρει τη μαχητικότητα των απεργών παρέσυρε την πλειοψηφία της διοίκησης για να πάνε στον υπομοίραρχο ξοδεύοντας 600 δρχ. από το σωματείο, ενώ στο μεταξύ οι εργάτες είχαν απελευθερώσει τους συλληφθέντες». Από το ρεπορτάζ αναδεικνύεται ότι γενικότερα η διοίκηση του σωματείου δεν ανταποκρίνεται στις αγωνιστικές διαθέσεις των εργατών, καθώς «είναι διστακτική και αναποφάσιστη, ενώ οι εργάτες σε τέσσερις συνεχείς συνελεύσεις τους διαδήλωσαν την απόφασή τους να παλέψουν μέχρι τη νίκη».

Η οργάνωση και στήριξη του αγώνα

Η απεργία γίνεται «με τη στενή και ζωντανή καθοδήγηση του Ενωτικού Εργατικού Κέντρου Χαλκίδας και της Ενωτικής Γενικής Συνομοσπονδίας». Έχει τη συνδρομή από την Εργατική Βοήθεια Χαλκίδας, που «ενίσχυσε τους απεργούς με 100 δραχμές για πρώτη δόση», ενώ «όλοι οι όμιλοι κάνουν έκτακτο έρανο για την ενίσχυση των απεργών».

Ακόμα, «κολλήθηκαν προκηρύξεις του Ενωτικού Κέντρου (σ.σ. Ενωτικό Εργατικό Κέντρο Χαλκίδας) και του Κομμουνιστικού Πυρήνα Μαντουδίου, που καλούν τους απεργούς να συνεχίσουν την απεργία τους μέχρι τη νίκη, να την επεκτείνουν και στις άλλες επιχειρήσεις, να τσακίσουν κάθε απεργοσπάστη και με διαδηλώσεις στα γραφεία της εταιρείας να επιβάλουν τα αιτήματά τους. Μόνο 10 απεργοσπάστες στρατολόγησε η εταιρεία (…) και δουλεύουν στους φούρνους.

Εξαιρετική εντύπωση προκάλεσε στους εργαζόμενους η δήλωση φτωχών επαγγελματιών ότι θα τους χορηγούν τρόφιμα κατά τη διάρκεια της απεργίας (…) Οι μεταλλωρύχοι αψηφώντας και χτυπώντας κάθε τρομοκρατικό μέτρο, πρέπει να συνεχίσουν τον αγώνα τους μέχρι τη νίκη και να καθαιρέσουν τον προδότη Τριανταφύλλου που στέκεται εμπόδιο στον αγώνα τους».

Επιπλέον, για τη δράση του κομμουνιστικού πυρήνα αναφέρεται πως στάθηκε καθοδηγητής «καθ’ όλη τη διάρκεια της απεργίας (…). Κυκλοφορούσε προκηρύξεις, ξεσκέπαζε κάθε προσπάθεια εκφυλισμού της απεργίας και προσπαθούσε να συνδυάσει τον αγώνα για τα μεροκάματα με τον αγώνα κατά του φασισμού και του πολέμου».

Υποχώρηση της εργοδοσίας και γενικός ξεσηκωμός στην περιφέρεια

Στις 24 του Απρίλη σημειώνεται πως οι μεταλλωρύχοι στο Μαντούδι έχουν ήδη συμπληρώσει 18 μέρες απεργίας. Από το ρεπορτάζ εκείνης της μέρας φαίνεται πως η εργοδοσία υποχωρεί και οι εργάτες αποφάσισαν να σταματήσουν την απεργία, αλλά να παραμείνουν σε αγωνιστική επαγρύπνηση σε περίπτωση που δεν υλοποιηθούν τα αιτήματά τους.

«Παρά τα τρομοκρατικά μέτρα και τις απειλές της αστυνομίας, παρά τις λυσσασμένες προσπάθειες της εταιρείας να σπάσει την απεργία, παρά την αντίδραση ορισμένων μελών του Διοικητικού Συμβουλίου και συγκεκριμένα του Τριανταφύλλου, μπροστά στην αποφασιστικότητα και τη συνοχή των απεργών το υπουργείο αναγκάστηκε να διατάξει την πληρωμή των καθυστερούμενων ημερομισθίων των εργατών.

Η εταιρεία δήλωσε πως θα πληρώσει στις 24 του μηνός. Ύστερα από αυτό έγινε συνέλευση των απεργών, εξηγήθηκε η σημασία της πρώτης νίκης και πάρθηκε απόφαση να συνεχισθεί η απεργία σε περίπτωση που δεν πληρωθούν τα μεροκάματα της απεργίας, σε περίπτωση μη επαναπρόσληψης των απεργών στην ίδια δουλειά, σε περίπτωση μη διωξίματος των 10 απεργοσπαστών που δουλεύουν στους φούρνους.

Χαρακτηριστικό της μαχητικότητας είναι ότι αποφάσισαν να μην επιτρέψουν τη φόρτωση του βαποριού που επρόκειτο να έλθει στις 20 του μηνός. Η εταιρεία, βλέποντας τις διαθέσεις των εργατών, τηλεγράφησε και έτσι το καράβι δεν ήρθε».

Παράλληλα με την απεργία στο Μαντούδι, «παρατηρείται και γενικό ξεσήκωμα όλων των μεταλλωρύχων της περιφέρειας». Συγκεκριμένα: «Με την καθοδήγηση του αντιπροσώπου της Ενωτικής Γενικής Συνομοσπονδίας, οργανώθηκε σωματείο των μεταλλωρύχων της περιφέρειας Λίμνης. Γίνανε συσκέψεις στις μπούκες, οργανώθηκαν 9 εργοστασιακές ομάδες και κινητοποιήθηκαν περί τους 140 εργάτες που γράφτηκαν όλοι στο σωματείο. Οι εγγραφές συνεχίζονται και καταβάλλεται προσπάθεια να τραβηχτούν στο σωματείο όλοι οι μεταλλωρύχοι.

Επίσης, στις 19 του μηνός έγινε συνέλευση του σωματείου με 98 εργάτες παρ’ όλα τα μέτρα της αστυνομίας και των εταιρειών.

Από τη συνέλευση αυτή βγήκε πενταμελής επιτροπή και επέδωσε ψήφισμα ζητώντας επαναπρόσληψη απολυθέντων, εφαρμογή 8ώρου, εξίσωση μεροκάματου γυναικών και νέων για ίση δουλειά, 6ωρη δουλειά στους ανήλικους, ίδρυση ταμείου ασφαλίσεως, ασθενείας, ανικανότητας, γήρατος, ατυχημάτων και ταμείου συντάξεων, προικοδοτούμενων από την εταιρεία και το κράτος, να γίνεται έλεγχος του ταμείου αλληλοβοήθειας, να καθαιρεθεί η διοίκηση και να εκλεγεί νέα από τους εργάτες.

Οι μεταλλωρύχοι αποφάσισαν να οργανώσουν τον απεργιακό τους αγώνα και ανέθεσαν εν λευκώ το ζήτημα στο Διοικητικό Συμβούλιο και την απεργιακή επιτροπή. Επίσης, αποφάσισαν να κατέβουν την Πρωτομαγιά σε 24ωρη απεργία. Η διεύθυνση της εταιρείας δήλωσε ότι θα απαντήσει την Τρίτη (24 Απριλίου) και σύγχρονα απέλυσε 25 εργάτες για να τρομοκρατήσει τους μεταλλωρύχους.

Μπροστά στα τρομοκρατικά αυτά μέτρα το Διοικητικό Συμβούλιο συνήλθε και αποφάσισε την κάθοδο στον απεργιακό αγώνα.

Η αστυνομία για να χτυπήσει την κίνηση πήρε έκτακτα μέτρα. Μάλιστα, στη Στροφιλιά πήγε στο σπίτι του κόκκινου προέδρου του Κοινοτικού Συμβουλίου για να συλλάβει τον αντιπρόσωπο της Ενωτικής αλλά δεν τον βρήκε φυσικά».

«Ενθουσιασμός στους απεργούς από τη νίκη τους»

Στις 3 του Μάη ο Ριζοσπάστης αναγγέλλει την επιτυχή κατάληξη της απεργίας (δεν αναφέρεται συγκεκριμένη ημερομηνία λήξης της).

«Σύμφωνα με πληροφορίες έληξε με πλήρη νίκη η απεργία των μεταλλωρύχων Μαντουδίου ύστερα από την καλή και αδιάκοπη καθοδήγηση της Ενωτικής Γενικής Συνομοσπονδίας. Οι απεργοί με τα γυναικόπαιδά τους κατέβηκαν ομαδικά την τελευταία μέρα της απεργίας στο λιμάνι, εμποδίζοντας ένα καράβι να φορτώσει μετάλλευμα. Μπροστά στην αποφασιστικότητα των απεργών η εταιρεία δέχτηκε τα αιτήματά τους.

— Την πληρωμή όλων των καθυστερούμενων μεροκάματων

— Την πληρωμή των ημερών της απεργίας

— Την επαναπρόσληψη όλων των απεργών και το διώξιμο των 10 απεργοσπαστών που δούλεψαν στους φούρνους

— Την αύξηση του μεροκάματου 20%

Μεγάλος ενθουσιασμός επικρατεί ανάμεσα στους απεργούς από τη νίκη τους».

Στο ίδιο ρεπορτάζ αναφέρεται και η νίκη της απεργίας που έγινε στην Ψηλή Ράχη στη Λίμνη: «Τηλεγραφούν από την Ψηλή Ράχη ότι και η απεργία των μεταλλωρύχων της ολλανδικής εταιρείας Χόϊντερ νίκησαν και επέβαλαν όλα τους τα αιτήματα στην εταιρεία».

Λίγες μέρες μετά οι μεταλλωρύχοι υλοποιούν την απόφασή τους να κατέβουν σε απεργία την Πρωτομαγιά.

Ριζοσπάστης 5 Μάη 1934

«Οι μεταλλωρύχοι του Μαντουδίου κατέβηκαν την Πρωτομαγιά σε 24ωρη απεργία. Σε συγκέντρωσή τους αναλύθηκε η σημασία της νίκης τους κατά την τελευταία απεργία, κατά την οποία επέβαλαν όλες τις διεκδικήσεις τους ύστερα από τη μαζική τους κάθοδο στην παραλία και την παρεμπόδιση των απεργοσπαστών να φορτώσουν μετάλλευμα στα καράβια. Τονίστηκαν τα καινούργια καθήκοντά τους και αναλύθηκε το ιστορικό της Πρωτομαγιάς».

(Η φωτογραφία είναι του Σπύρου Χαρακτινού)