Θάνος Μικρούτσικος: Το αθάνατο κρασί της Μεταπολίτευσης

Αν ο Θεοδωράκης ανέθρεψε μουσικά τη γενιά των Λαμπράκηδων κι ο Λοΐζος μας άφησε με την υπόσχεση και την απορία για όσα θα μπορούσε αλλά δεν πρόλαβε να κάνει, ο Θάνος Μικρούτσικος που κλείνει σήμερα τα 71, είναι το αθάνατο κρασί της Μεταπολίτευσης. Είναι ο ώριμος μουσικός καρπός του πολιτικού ριζοσπαστισμού της, με πιο σύγχρονους, κλασικούς ήχους, πιο δυτικούς, με πιάνο και πειραματισμούς στην ατονική μουσική, αλλά ελληνικούς (όπως η Ρόζα του Μητροπανου), ταξικούς και πανανθρώπινους. Όπου κάθε δίσκος είναι ένα πολιτικό γεγονός, ένα μανιφέστο, και κάθε τραγούδι μια μικρή προκήρυξη με νότες που κατακτούνε τα πλήθη.

Οι εποχές και το κλίμα αλλάξανε (οι εξεγέρσεις μας είναι εν γένει εκτός του κλίματος), ο συνθέτης έδειξε κι άλλες πτυχές του ταλέντου, της δημιουργίας του, κι είναι ακόμα μάχιμος επί σκηνής, στις συναυλίες του, παρά τη μεγάλη προσωπική περιπέτεια υγείας που πέρασε, και παρά τη μεγάλη συλλογική πολιτική περιπέτεια που πέρασε το κίνημα -και σίγουρα δεν άφησε ούτε αυτόν αλώβητο. Μοιάζει να τρέφεται όμως από το νέκταρ εκείνων των χρόνων, που δεν ξινίζει αλλά μοιάζει να γίνεται καλύτερο όσο παλιώνει και το τυλίγουν οι αναμνήσεις ή οι άνισες συγκρίσεις με τη δική μας εποχή. Όπου δεν υπάρχει εξίσου δυνατό κίνημα για να γεννήσει ένα Μικρούτσικο (ή μια φωνή παθιασμένη σαν της Δημητριάδη), κάποιον που θα μελετήσει -και δε θα μελοποιήσει απλά- Μαγιακόφσκι, Μπρεχτ και τόσους άλλους.
Μάλλον όμως δεν υπάρχουν και Μικρούτσικοι, για να δώσουν ώθηση στην εποχή μας, να δουν μπροστά από αυτήν, να δείξουν την προοπτική -και πόσο εύκολο είναι άραγε να βγει και να αναδειχτεί κάποιος;

Η μουσική του Θάνου Μικρούτσικου είναι πολιτική, είναι στρατευμένη, χωρίς να παύει να είναι τέχνη, που μεγεθύνει και δεν αντανακλά απλώς καταστάσεις και πρόσωπα. Κι αυτό ανεξάρτητα από τις όποιες ενστάσεις μπορεί να έχει κανείς για τον πολιτικό Μικρούτσικο και κάποιες επιλογές του.

Θυμάμαι πχ το Ζαραλίκο σε ένα Φεστιβάλ να τον σατιρίζει: όλο “επτά σε παίρνει αριστερά” και όλο ΠΑΣΟΚ είναι. Ναι, αλλά τελικά είναι με το ΚΚΕ -και όχι μόνο γιατί έτσι μας είπε, για να μας καλοπιάσει, αλλά γιατί μας το λέει το έργο του. Όπως είπε κι αυτός, η Καντάτα για τη Μακρόνησο πχ δε θα μπορούσε ποτέ να συνδεθεί με κάποιο άλλο κόμμα.

Ο Μικρούτσικος δεν συντάσσεται με το κόμμα, γιατί κοιτάζει την υστεροφημία του, όπως είπαν πονηρά κάποιοι. Αν ήταν έτσι, μπορεί να αρκούνταν στη συναυλία που ετοιμάζει το καλοκαίρι με όσους συνεργάστηκε, να επέλεγε ευρύτερα κυβερνητικά ή εθνικά ακροατήρια -όπως έκανε ο Θεοδωράκης. Έχει σημασία όμως, ακόμα κι αν ήταν η τελευταία του λέξη, πως επέλεξε να συνδεθεί ξανά με το ΚΚΕ, σε μια σημαδιακή συγκυρία, όπως τα 100 χρόνια, να συνδέσει τη μουσική του με αυτήν την επέτειο, χωρίς κανένα αντάλλαγμα πέρα από τη συγκίνηση και την αγάπη του κόσμου, που αισθάνεται σαν δικό του (όπως είπε ο ίδιος), τη μεγαλύτερη τιμή που θα μπορούσαν ποτέ να του κάνουν -και δεν έχει τιμή, ούτε ανταλλάσσεται.

Δεν έχει ανάγκη να αποδείξει κάτι άλλο ως δημιουργός, ως στρατευμένος καλλιτέχνης. Το μόνο που θα μπορούσε να του ζητήσει κανείς είναι να γράψει κι άλλα τραγούδια, για να καλύψει το κενό των επόμενων γενιών, να κάνει κάτι που δεν του αντιστοιχεί, αλλά μας χρειάζεται. Υπάρχει κάποια επέτειος του Πλουμπίδη που να μη γεμίζουν οι οθόνες και τα προφίλ με τους “λύκους αγκαλιά με τα σκυλιά”; Επέτειος της Ρόζας που να μην τη θυμηθεί κάποιος μουδιασμένη ή πάνω στο κάρο, στα (χίλια)907; Δε μας χρωστάει λοιπόν μια ακόμα σύνθεση για το Ζαχαριάδη, για το Βλαδίμηρο ή κάτι αντίστοιχο;

Υστερόγραφο: πριν από λίγες μέρες είχαμε επιλέξει να κάνουμε ένα πρωταπριλιάτικο αστείο σχετικά με το Θάνο Μικρούτσικο. Βλέποντας πως μπερδέψαμε, ενδεχομένως και στενοχωρήσαμε κάποιους, είδαμε ένα δείγμα αυτής της αγάπης για το Μικρούτσικο, που δεν είναι ασφαλώς υπεράνω κριτικής, αλλά ο κόσμος τον αγαπά και τον έχει σαν τοτέμ, και δε θέλει ούτε για αστείο να διαβάζει κάποια πράγματα.

Το μόνο που θα προσθέσουμε στον επίλογο είναι πως είμαστε περήφανοι στην Κατιούσα για την τιμή που μας έκανε ο Θ. Μικρούτσικος επιλέγοντας το δικό μας περιοδικό, για να διηγηθεί μετά από 44 χρόνια τη “νύχτα που άλλαξε τις ζωές μας” και την εμπειρία του από τα γεγονότα του Πολυτεχνείου. Του ευχόμαστε ολόψυχα καλή δύναμη με το πρόβλημα υγείας που αντιμετώπιζε και να τα εκατοστήσει, όπως το κόμμα…