Προίκα στην παιδεία και όχι στη Σοφία

Σαν σήμερα το 1962, η πριγκίπισσα Σοφία παντρεύτηκε στην Αθήνα το διάδοχο του ισπανικού θρόνου, Χουάν-Κάρλος, που χαρακτηρίστηκε από τα κυρίαρχα μέσα της εποχής ως “ο γάμος του αιώνα”, βουτηγμένος στη χλιδή και την πολυτέλεια, που κόστισε μια μικρή περιουσία, την οποία πλήρωσε φυσικά ο ελληνικός λαός και το δημόσιο. Ή μάλλον “οι γάμοι του αιώνα”, αν λάβουμε υπόψη πως έγινε μια ορθόδοξη και μια καθολική τελετή.

Ο απεσταλμένος της “Ντέιλι Μέιλ” έγραφε για την Αθήνα εκείνων των ημερών πως έδινε την εντύπωση γιγαντιαίου καρναβαλιού, υπολογίζοντας τις δαπάνες σε 2.800.000 δολάρια -που πληρώθηκαν φυσικά από το δημόσιο ταμείο. Ο Γιάννης Κάτρης στο βιβλίο του “η γέννηση του νεοφασισμού στην Ελλάδα” παραθέτει κάποιες χαρακτηριστικές λεπτομέρειες για την επίδειξη πλούτου και τις σπατάλες που έγιναν:

Στους γάμους εκλήθησαν και παρέστησαν 32 εν ενεργεία βασιλιάδες και πρίγκιπες και 109 εστεμμένοι ή πρίγκιπες έκπτωτοι. (Μεταξύ αυτών ήταν και κάποιος διεκδικητής του μη υπάρχοντος Θρόνου της… Βραζιλίας). Επίσης, 3.000 Ισπανοί αριστοκράτες… Για τη μεταφορά της νύφης και του πατέρα της, που τη συνόδευσε στην εκκλησία, χρησιμοποιήθηκε χρυσή άμαξα συρόμενη από έξι χρυσοντυμένα λευκά άλογα. Για τη διακόσμηση των δυο ναών (ορθόδοξου και καθολικού) χρειάσθηκαν 80.000 τριαντάφυλλα και γαρίφαλα. Για την εκμαίευση πλούσιων δώρων απλώθηκε ένα πυκνό και πιεστικό δίχτυ εντός και εκτός της Ελλάδας. Οργανώσεις, ιδρύματα, τράπεζες, οργανισμοί, σχολεία, ορφανοτροφεία, γηροκομεία, βρεφοκομεία, νοσοκομεία υποχρεώθηκαν να αποστείλουν δώρα. Όλοι επίσης οι προσκληθέντες γαλαζοαίματοι (έκπτωτοι και εν ενεργεία) εφοπλιστές, βιομήχανοι και άλλοι εχάρισαν ένα πραγματικό βουνό από κοσμήματα και πολύτιμους λίθους. Η Αγγλίδα δημοσιογράφος κ. Ρεντ έγραψε ότι “τα δώρα που απεστάλησαν στους νεόνυμφους ήταν τόσο πολλά, ώστε να τους διατηρήσουν βαθύπλουτους σ’ όλη τους τη ζωή”. Μερικές εβδομάδες πριν από τους γάμους, η βασίλισσα Φρειδερίκη με τη Σοφία πήγαν στο Παρίσι και στο Λονδίνο για “ψώνια”. Όταν γύρισαν, κάποιος αδιάκριτος δημοσιογράφος στο αεροδρόμιο είχε την υπομονή να μετρήσει 120 βασιλικές αποσκευές. Και επειδή έγινε θόρυβος στον Τύπο εξεδόθη ανακοίνωση του βασιλικού αυλαρχείου που διευκρίνιζε ότι οι 120 βαλίτσες περιείχαν δώρα ομογενών (εφοπλιστών) του Λονδίνου προς τη μελλόνυμφη πριγκίπισσα…

Σα να μην έφτανε η κάλυψη των προκλητικών εξόδων, υπήρχε το ζήτημα της προικοδότησης της πριγκίπισσας από το δημόσιο ταμείο, που προκάλεσε μείζον πολιτικό ζήτημα. Η Φρειδερίκη πίεζε πολλούς μήνες πριν για να οριστεί το ύψος της προίκας και να δρομολογηθεί η δωρεά. Η κυβέρνηση της ΕΡΕ επικαλέστηκε μακροχρόνιο έθιμο, το οποίο κρατούσε από τα χρόνιας της προίκας στην πριγκίπισσα Αλεξάνδρα (που πέθανε στη γέννα του δεύτερου παιδιού της), για την οποία ο Σουρής έγραψε τους εξής σατιρικούς στίχους.

Η Ένωση Κέντρου, για να μην προσβάλει τη βασιλική οικογένεια και το θεσμό, δεν τόλμησε να τα βάλει με τον εξίσου αναχρονιστικό θεσμό της προίκας και πρότεινε ως συμβιβαστική λύση να δοθεί ένα γαμήλιο δώρο, πάντα με τα λεφτά του ελληνικού λαού φυσικά. Η ΕΔΑ ήταν συνεπώς η μόνη πολιτική δύναμη που αντιτάχθηκε με συνέπεια στην προκλητική προικοδότηση της -ούτως ή άλλως- κρατικοδίαιτης και κάθε άλλο παρά λιτοδίαιτης βασιλικής οικογένειας. Το αίτημα αυτό εκφράστηκε και στις φοιτητικές κινητοποιήσεις της εποχής, με το γνωστό σύνθημα “προίκα στην παιδεία και όχι στη Σοφία”, τον καιρό που το εκπαιδευτικό κίνημα διεκδικούσε το 15% του κρατικού προϋπολογισμού για τις ανάγκες της Παιδείας.

Ο Ωνάσης θεωρητικά προσφέρθηκε για να πληρώσει ο ίδιος το καθορισμένο ποσό των 300 χιλιάδων, αλλά ο Καραμανλής αρνήθηκε την προσφορά. Το τελικό ποσό εξάλλου ήταν κατά πολύ μεγαλύτερο, όπως αναφέρουν πολλές πηγές, και φυσικά αφορολόγητο, έτοιμο να μετατραπεί σε συνάλλαγμα.

Στην παραπάνω γελοιογραφία βλέπουμε φιλελέδικο χιούμορ της κακιάς ώρας από το σκιτσογράφο της Καθημερινής, Ανδρέα Πετρουλάκη, που σατιρίζει τη διεκδίκηση των γερμανικών αποζημιώσεων για την περίοδο της Κατοχής, εμφανίζοντας το Γλέζο να ζητάει και την επιστροφή της προίκας της Σοφίας.

Είναι κι αυτή ένα δείγμα του πώς ο “φιλελεύθερος αστικός κόσμος” συμπλέει διαχρονικά με τη μαύρη αντίδραση και αδυνατεί ουσιαστικά να διαχωριστεί από τις στρατηγικές του επιλογές ή ακόμα κι αναχρονιστικούς θεσμούς -όπως η προίκα και η βασιλεία- που είναι ωστόσο δεμένοι με οργανικούς δεσμούς με το σύστημα της αστικής εξουσίας, και δεν πρόκειται να υποχωρήσουν από μόνοι τους, χωρίς τη δική μας πάλη. Αυτό αποδεικνύεται κι από την ιστορία.