Οι κόμποι του Ρόναλντ Σκόμπι

Συμπληρώνονται 125 χρόνια από τη γέννηση του Ρόναλντ Μακένζι Σκόμπι, του Βρετανού στρατηγού που συνέδεσε όσο κανείς το όνομά του με την ιμπεριαλιστική πολιτική των Βρετανών μετά την απελευθέρωση στην Ελλάδα, και φυσικά την επέμβαση τους στα Δεκεμβριανά κατά του ΕΛΑΣ. Ο πρωταγωνιστικός του ρόλος στα γεγονότα ήταν τέτοιος, που το ο άξονας πέριξ της Μεγάλης Βρετανίας που βρισκόταν υπό κυβερνητικό έλεγχο πήρε το όνομα “Σκομπία”. Προορισμένος από νωρίς για στρατιωτική σταδιοδρομία, κατάταχθηκε το 1914 στο Βασιλικό Μηχανικό και υπηρέτησε στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, φτάνοντας ως το βαθμό του λοχαγού, ενώ μεταπολεμικά συνεχίστηκε η ιεραρχική του άνοδος. Στις παραμονές του Β’ Παγκοσμίου πολέμου ο ταξίαρχος τότε Σκόμπι υπηρετούσε στο Υπουργείο Πολέμου, ενώ ένα χρόνο αργότερα κατέλαβε σημαντική θέση στο Αρχηγείο της Μέσης Ανατολής, όπου αναδείχθηκε και διοικητής του Τομπρούκ μεταξύ Λιβύης και Αιγύπτου, κατά την πολιορκία του από το στρατηγό Ρόμελ. Οι επιτυχίες των βρετανικών δυνάμεων οδήγησαν στο διορισμό του ως γενικού διοικητή της Μάλτας και ένα χρόνο μετά τέθηκε επικεφαλής του Γενικού Επιτελίου του Στρατηγείου της Μέσης Ανατολής. Η άμεση εμπλοκή του στα ελληνικά πράγματα ξεκινά όταν στα τέλη του 1943 ανέλαβε τη διοίκηση του 3ου Σώματος Στρατού που θα μεταφερόταν από το Σαλέρνο στην Ελλάδα. Κατά την υπογραφή της Συμφωνίας της Καζέρτας, το Σεπτέμβρη του 1944, μετά την απαράδεκτη υποχώρηση του ΕΛΑΣ που αποδέχτηκε την αρχιστρατηγία του Σκόμπι επί του συνόλου των στρατιωτικών δυνάμεων στην Ελλάδα, ηγείται της αποβίβασης των Βρετανών που θα συμμετείχαν λιγότερο από δυο μήνες μετά στην καταστολή του εαμικού κινήματος.

Την 1η Δεκέμβρη 1944, ο στρατηγός Σκόμπι κυκλοφόρησε προκήρυξη που διαμοιράστηκε μέσω βρετανικών αεροσκαφών σε όλη τη χώρα, σύμφωνα με την οποία  ο ΕΛΑΣ, καλούνταν να αποστρατευτεί ως τις 10 Δεκέμβρη. Αυτή η διαταγή μονόπλευρου αφοπλισμού του ΕΛΑΣ είναι χαρακτηριστικό ότι ελήφθη χωρίς καν να έχει προηγηθεί απόφαση της κυβέρνησης Παπανδρέου, ο οποίος συγκάλεσε υπουργική σύσκεψη χωρίς τους υπουργούς του ΕΑΜ, όπου αποφάσιζε την διάλυση Εθνικής Πολιτοφυλακής στο μεγαλύτερο μέρος της χώρας, όχι όμως και εκείνη του ΕΔΕΣ, της Ορεινής Ταξιαρχίας, του Ιερού Λόχου και των στρατιωτικών σχηματισμών της Μέσης Ανατολής, ενώ μηδενική ήταν η αναφορά του σε τιμωρία των δοσιλόγων και εκδίωξή τους από τα Σώματα Ασφαλείας και τον κρατικό μηχανισμό. Οι υπουργοί του ΕΑΜ παραιτήθηκαν και όπως παραδεχόταν ο ίδιος ο Τσώρτσιλ στα Απομνημονεύματά του “Ο Παπανδρέου και οι απομείναντες υπουργοί του είχαν χάσει πλέον και το τελευταίο ίχνος επιβολής”. Σε συνεδρίασή της την ίδια μέρα η Κεντρική Επιτροπή του ΕΑΜ κάλεσε σε διαδήλωση στις 3 Δεκέμβρη και την επομένη κήρυξη γενικής απεργίας. Ο Παπανδρέου, που ενημερώθηκε για την απόφαση του ΕΑΜ την επομένει, αρχικά έδωσε άδεια για το συλαλλητήριο, στη συνέχεια όμως το απαγόρευσε. Ο λαός της Αθήνας έδωσε αποφασιστική απάντηση την επόμενη μέρα στην τεράστια ειρηνική διαδήλωση της Πλατείας Συντάγματος, όταν ο Παπανδρέου σε συνεργασία με το Σκόμπι έδωσε τη διαταγή για πυρ στο ψαχνό, εγκαινιάζοντας τη Δεκεμβριανή σύγκρουση, που επεκτάθηκε σε όλη την πρωτεύουσα για 33 μέρες, ως τις αρχές Γενάρη 1945.

Ο Σκόμπι κλήθηκε να φέρει σε πέρας τη διαταγή του Τσώρτσιλ: “Είσθε υπεύθυνος διά την τήρησιν της τάξεως εις Αθήνας και διά την καταστροφήν όλων των ομάδων EAM-ΕΛΑΣ αι οποίαι πλησιάζουν εις την πόλιν. Δύνασθε να λάβετε όλα τα μέτρα που θα θεωρήσετε σκόπιμα διά τον έλεγχον των οδών και την παγίδευσιν των ταραξιών… μη διστάσετε να πυροβολήσετε εναντίον παντός ενόπλου… Μη διστάσετε να ενεργήσετε ως να ευρίσκεσθε εις μόλις καταληφθείσαν πόλιν όπου έχει εκραγεί επαναστατικόν κίνημα”. Μάλιστα, ο Βρετανός πρωθυπουργός μέσω του Άγγλου πρεσβευτή Ρέτζιναλντ Λιπερ τον ενημέρωνε ότι ο ίδιος και ο Γεώργιος Παπανδρέου είχαν χρέος υποταγής στις διαταγές του Σκόμπι. Ο Βρετανός στρατηγός υπερέβαλε εαυτόν για να πετύχει τους στόχους του βρετανικού ιμπεριαλισμού, φτάνοντας σε σημείο στις 4/12 να κηρύξει στρατιωτικό νόμο χωρίς καν να ενημερώσει τον Παπανδρέου. Ο Σκόμπι διατήρηση τη θέση του καθ’όλη τη διάρκεια των μαχών, αν και δεν είχε την καλύτερη προσωπική φήμη σε βρετανικούς πολιτικούς και στρατιωτικούς κύκλους. Χαρακτηριστικό είναι ότι ο μετέπειτα πρωθυπουργός της Βρετανίας Χάρολντ Μακμίλαν τον θεωρούσε “ηλίθιο”, ενώ ο στρατάρχης Χάρολντ Αλεξάντερ των θεωρούσε χαμηλών ικανοτήτων, αποδίδοντας του τις αρχικές επιτυχίες του ΕΛΑΣ στην μάχη της Αθήνας. Μάλιστα με πρωτοβουλία του Αλεξάντερ συστάθηκε η Στρατιωτική Διοίκηση Αθηνών, για την οργάνωση και τον συντονισμό των μαχών, η οποία ωστόσο δεν προβαλλόταν ιδιαίτερα προκειμένου να μην υπάρξει ανοιχτή υπονόμευση του Σκόμπι.

Μετά την επικράτηση της αντίδρασης και τη συμφωνία της Βάρκιζας, ο Σκόμπι παρέμεινε στη χώρα μας ως και τις εκλογές του 1946, ενώ ένα χρόνο μετά αποστρατεύτηκε, έχοντας αποσπάσει σειρά παρασήμων και διακρίσεων. Αργότερα χρίστηκε ιππότης και το 1951 ονομάστηκε διοικητής του Πύργου του Λονδίνου. Έφυγε από τη ζωή στις 23 Φλεβάρη 1969. Το σκωπτικό πνεύμα του ελληνικού λαού έβαλε γρήγορα στο στόχαστρό του το Βρετανό στρατηγό, στιχουργώντας πάνω σε γνωστή ξένη μελωδία της εποχής το περίφημο τραγούδι “Το βρακί του Σκόμπι”, που υπήρχε και σε παραλλαγή για το “πουλί”.  Η πρώτη εκδοχή ξεκινούσε ως εξής:

«Το βρακί του Σκόμπι

Είναι όλο κόμποι

Όταν λυθούν οι κόμποι

Θα φανεί του Σκόμπι

Η μεγάααληηη του τσουτσού…»

Ενώ η δεύτερη παραλλαγή, που ξανάγινε γνωστή χάρη στη διασημότερη ίσως σκηνή από το “Θίασο” του Θόδωρου Αγγελόπουλου το 1975, με ερμηνεία της Νένας Μεντή, ολόκληρη περιλάμβανε τους παρακάτω στίχους:

«Το πουλί του Σκόμπι

είναι κόμποι κόμποι

κι έβγαλε φιρμάνι

για να ξεθυμάνει

μες στο Κολωνάκι

ψάχνει γι’ αγοράκι

το πουλί του Σκόμπι

είναι κόμποι κόμποι

κι αν λυθούν οι κόμποι

τι θα γίνει, Σκόμπι

με την αγγλική πολιτική.

Στρατηγέ μου Σκόμπι

θα ‘ρθουν κι άλλοι κόμποι

Κάνε χίλια κόλπα

Μάζεψες τα όπλα

Βασιλιά να φέρεις

δεν θα καταφέρεις

Ο λαός δεν τρώει φασισμό

από σόι

Θα σηκώσει πάλι

πάνω το κεφάλι

απ’ την αγγλική πολιτική».

Δύσκολες Νύχτες