Γιούρι Αντρόποφ- Η διφορούμενη κληρονομιά ενός “αδιάφθορου” ηγέτη
Η σύντομη θητεία του στην ηγεσία της ΕΣΣΔ δεν επιτρέπει μια ολοκληρωμένη άποψη για τις στοχεύσεις και το πολιτικό του στίγμα, σίγουρα όμως η μικρή του κληρονομιά υπήρξε αντιφατική και διφορούμενη.
Σαν σήμερα το 1914 γεννιόταν ο Γιούρι Αντρόποφ ή “Απαντρόποφ”, όπως σχολίαζε ο δηκτικός σεσημασμένος αντισοβιετικός Χρόνης Μίσσιος. Η εμφανώς ελληνική ετυμολογία του επιθέτου του υπήρξε μάλιστα αφορμή αναζήτησης μακρινών ελληνικών ριζών, μια δεκαετία πριν τις ανακαλύψει ο Καχιασβίλι. Η σύντομη θητεία του στην ηγεσία της ΕΣΣΔ δεν επιτρέπει μια ολοκληρωμένη άποψη για τις στοχεύσεις και το πολιτικό του στίγμα, σίγουρα όμως η μικρή του κληρονομιά υπήρξε αντιφατική και διφορούμενη. Από τη μια είχαμε τον αδιάφθορο τέως επικεφαλής της KGB, αποφασισμένο να θέσει με δρακόντεια μέτρα τέλος στη διαφθορά και τον νεποτισμό, κι από την άλλη πολιτικός μέντορας του Μιχαήλ Γκορμπατσόφ, τον οποίο προώθησε στο Πολιτικό Γραφείο. Πριν την ανάδειξη του τελευταίου είχε μεσολαβήσει η ξεχασμένη σήμερα από τους περισσότερους θητεία του Κωνσταντίν Τσερνιένκο, ο οποίος έγινε ο τρίτος ηγέτης τςη ΕΣΣΔ που χανόταν σε διάστημα τριών ετών. Γεγονός που συνέβαλε εξάλλου στην ανάδειξη του Μιχαήλ του σοβιετοκτόνου, που ως τζόβενο 54 ετών τότε αποτελούσε εγγύηση μακροημέρευσης. Δικής του, όπως αποδεικνύει στα 87 του σήμερα, σε μια πολλοστή επιβεβαίωση της γνωστής ρήσης για τις ιδιότητες των κακών σκυλιών.
Ο Αντρόποφ ήταν γιος σιδηροδρομικού από την Ναγκούτσκαγια του Καυκάσου και μετά το σχολείο εκπαιδεύτηκε ως τηλεγραφιστής. Ανήλθε σε ηγετικές θέσεις της Κομσομόλ ενώ το 1939 έγινε και μέλος του Κομμουνιστικού Κόμματος, ανερχόμενος γρήγορα στην κομματική ιεραρχία. Είχε σημαντική δράση κατά του ναζιστή εισβολέα, ως οργανωτής των Σοβιετικών παρτιζάνων. Σύντομα, στις αρχές της δεκαετίας του ’50 βρέθηκε στην έδρα του κόμματος στη Μόσχα, όπου έγινε μέλος της ΚΕ του κόμματος και μέλος του Ανώτατου Σοβιέτ της ΕΣΣΔ. Το 1954 ανέλαβε πρέσβης της ΕΣΣΔ στη ΛΔ Ουγγαρίας ως το 1957, συμβάλλοντας σημαντικά στην απόκρουση της αντεπαναστατικής απειλής στη χώρα το 1956. Ένα χρόνο μετά διηύθυνε το τμήμα διεθνών σχέσεων του κόμματος με τα αδελφά κόμματα των σοσιαλιστικών χωρών. Μετά από μια δεκαετία σε αυτό το πόστο αναδείχθηκε επικεφαλής της KGB, και λίγα χρόνια μετά έγινε μέλος του ΠΓ. Οι αντίπαλοί του του καταμαρτυρούσαν την απέλαση αντιφρονούντων ή τον εγκλεισμό τους σε ψυχιατρικά ιδρύματα. Οι επιτυχίες του στον τομέα της κατασκοπίας και αντικατασκοπίας, της προπαγάνδας και της αντιμετώπισης της εχθρικής προπαγάνδας ήταν σε κάθε περίπτωση ιδιαίτερα σημαντικές. Ο ίδιος αντιλαμβανόταν το ρόλο του ίδιου και των μυστικών υπηρεσιών ως βασικών πυλώνων όχι απλώς του κράτους και των λειτουργών του, αλλά κύριους υπερασπιστές της σοσιαλιστικής οικοδόμησης.
Μετά το θάνατο του Λεονίντ Μπρέζνιεφ το Νοέμβρη του 1982 αναδείχθηκε – αν και ήδη βαριά άρρωστος- σε ηγέτη της χώρας και τους επόμενους 15 μήνες, εκ των οποίων τους 5 παρέμενε καθηλωμένος στο νοσοκομείο, προσπάθησε να αναμορφώσει τη σοβιετική κοινωνία με τον τρόπου που προέκρινε. Σε διεθνές επίπεδο προκάλεσε αίσθηση με την πρότασή του για αφοπλισμό, με αντάλλαγμα την απόσυρση πυραύλων μεσαίου βεληνεκούς από τη Δυτική Ευρώπη, την οποία ωστόσο οι δυτικοί ιμπεριαλιστές απέρριψαν, εντείνοντας την κούρσα των εξοπλισμών. Στο εσωτερικό διακρίθηκε για την εκστρατεία του κατά της διαφθοράς, επιβάλλοντας σκληρές ποινές σε ένοχους αξιωματούχους. Αίσθηση προκάλεσαν και τα μέτρα κατά τα του αλκοολισμού, όπως η αυστηρή απαγόρευση της κατανάλωσης οινοπνεύματός στο χώρο εργασίας και η απαγόρευση διάθεσής του πριν τις δύο το μεσημέρι. Αυτά τα “ηθικού” τύπου μέτρα βέβαια, όσων καλών προθέσεων κι αν ήταν, δεν μπορούσαν να αντιμετωπίζουν τη ρίζα του προβλήματος, που ήταν οι παρεκκλίσεις από βασικές αρχές της σοσιαλιστικής οικοδόμησης, οι οποίες μετρούσαν ήδη αρκετές δεκαετίες ζωής.
Εξάλλου και οι δικές του παρεμβάσεις στην οικονομία, μέσω της ενίσχυσης του μοντέλου της “αυτοδιαχείρισης” των επιχειρήσεων, μια παραλλαγή δηλαδή της ήδη δοκιμασμένης γιουγκοσλαβικής συνταγής, που οδηγούσε σε μεγαλύτερη αυτονόμηση των επιχειρήσεων, αύξηση του ανταγωνισμού μεταξύ τους και υπονόμευση του κεντρικού σχεδιασμού. Δεν είναι τυχαίο εξάλλου πως η σοβιετική εκδοχή της αυτοδιαχείρισης έγινε αφορμή και για τη συγγραφή βιβλίου του γνωστή Αλέξη Μητρόπουλου, τότε (και πάντα στην καρδιά του) υψηλόβαθμο στέλεχος του ΠΑΣΟΚ (του παλιού, του ορθόδοξου).
Ελληνικό ενδιαφέρον είχε και η συνάντηση του ιστορικού γ.γ του Χαρίλαου Φλωράκη μαζί του στη Μόσχα, όπου σύμφωνα με το Θεοχαράτο, βιογράφο του κομμουνιστή ηγέτη, ο τελευταίος εντυπωσιάστηκε και θορυβήθηκε από τα όσα του εκμυστηρεύτηκε ο Αντρόποφ για τις παθογένειες στην ΕΣΣΔ. Ενδεχομένως εδώ λανθάνει η – εύλογη – επιθυμία του βιογράφου να παρουσιάσει το Χαρίλαο ως διορατικό ηγέτη που δεν πιάστηκε τελείως εξ απήνης από τις εξελίξεις. Από την άλλη πάλι, ίσως ακριβώς αυτή η επίγνωση για το “σάπιο στο βασίλειο της Δανιμαρκίας” να οδήγησε τότε περίπου σύσσωμο το κομμουνιστικό κίνημα στη χώρα μας να δεχτεί ή και να χειροκροτήσει ολόψυχα την περεστρόικα, μη διαβλέποντας πως αντί για θεραπεία ήταν η χαριστική βολή στο σώμα της ΕΣΣΔ.
Κανείς δεν μπορεί να πει με σιγουριά αν μια πιο μακροχρόνια διακυβέρνηση του Αντρόποφ μπορούσε να δώσει το φιλί της ζωής στη Σοβιετική Ένωση, ή αν η διάβαση του αντεπαναστατικού Ρουβίκωνα ήταν πια τόσο αναπότρεπτη όσο εκείνη του ιστορικού της προγόνου, όσο κι αν η ιστορική εμπειρία θα συνηγορούσε στο δεύτερο ενδεχόμενο. Όπως και να ‘χει, ο Γιούρι Αντρόποφ συμπύκνωσε στη σύντομη όσο και πυκνή πορεία του στην κορυφή του σοσιαλιστικού κράτους, την στάση πολλών συντρόφων του εκείνης της εποχής, δηλαδή το αμάλγαμα ειλικρινών προθέσεων υπεράσπισης των κατακτήσεων του σοβιετικού λαού και αδυναμίας εντοπισμού κι αναστροφής των βαθύτερων αιτιών που τις απειλούσαν. Τα υπόλοιπα είναι ιστορία, όπως λέει κι η γνωστή αγγλοσαξωνική έκφραση…
Notice: Only variables should be assigned by reference in /srv/katiousa/pub_dir/wp-content/themes/katiousa_theme/comments.php on line 6
Notice: Only variables should be passed by reference in /srv/katiousa/pub_dir/wp-content/themes/katiousa_theme/functions.php on line 38
Notice: Only variables should be assigned by reference in /srv/katiousa/pub_dir/wp-content/themes/katiousa_theme/functions.php on line 38
8 Σχόλια
Αντισοβιετικος ο Μισσιος; Πάτε καλά; Μπερδεύεται την κριτική έστω και όπως την έκανε ο Μισσιος, με την κακόβουλη κριτική.
Έστω ότι εμείς μπερδεύουμε (με έψιλον) και δεν μπορούμε να καταλάβουμε. Στη δική σου λογική τι είναι το Απαντρόποφ; Χαριτωμένη φιλική σάτιρα;
Πρέπει να έχει παρακολουθήσει κανείς την πολιτική εξέλιξη του Μίσσιου, και όχι να κρίνει το σύνολο μόνο από τα πρώτα χρόνια της. Για περισσότερα μπορείς να ψάξεις το κείμενο της Κατιούσα για το Μίσσιο -χωρίς αυτό να σημαίνει πως θα σσυμφωνήσεις βέβαια.
Την έχω παρακολουθήσει την εξέλιξη του Μίσσιου μέσα σου τα ίδια τα γραπτά του. Το ζήτημα είναι αν εσύ κατάλαβες το γενικότερο ύφος του Μίσσιου ως λαϊκού συγγραφέα. Που αμφιβάλλω. Επίσης, επειδή δεν ενστερνίζομαι την μεταφυσική λογική του “τα στέρνα τιμούν τα πρώτα” δεν πέφτω στη λούπα να τον υποβάθμιση ως πολιτική οντότητα. Ο Μισσιος παρά τις όποιες απόψεις του (με την πλειάδα των οποίων διαφωνώ) ήταν υπόδειγμα αγωνιστη. Και για να το πω και απλά ο Μισσιος ήθελε 10 από μας τα βουτυροπαιδα.
Δεν ξέρω γιατί είναι μεταφυσική “τα στερνά τιμούν τα πρώτα”, ενώ διαλεκτική η δική σου λογική ότι δεν μπορούμε να μιλάμε για κάποιον που έζησε σε ηρωικές εποχές. Ο Μίσσιος τα βιβλία τα γράφει στα χρόνια της Μεταπολίτευσης, είναι απογοητευμένος, έχει ιδιωτεύσει κι αυτό ακριβώς περνά και στο έργο του. Ο Μίσσιος ήταν αγωνιστής μιας άλλης γενιάς που δεν μπορεί να συγκριθεί με τη δική μας. Από πού προκύπτει όμως ότι είναι υπεράνω κριτικής για τη μετέπειτα πορεία του -όχι μόνο αυτός, αλλά ο καθένας μας; Και τέλος πάντων, εσύ που κατάλαβες το ύφος του λαϊκού συγγραφέα, σε αντίθεση με εμένα όπως λες, γιατί δε μου εξηγείς να καταλάβω: τι σημαίνει πχ το Απαντρόποφ στη συγκεκριμένη περίπτωση; Δεν είναι πολύ δύσκολο.
Γιατί αγόρι μου είναι μεταφυσική να κρίνεις τους αγώνες κάποιου σε μια δοσμένη ιστορική περιοδο, με το πώς κατέληξε. Εγω δεν είπα πουθενά ότι ο Μισσιος και τόσοι άλλοι είναι υπεράνω κριτικής. Όμως επειδή πχ ο Βλαντας κατέληξε αυτός που κατέληξε, σημαίνει ότι θα ακυρώσουμε τους αγώνες του η ότι είναι ελάσσονος σημασίας; Επίσης, τι να σου εξηγήσω για το Απαντροποφ; Δεν θυμάμαι που το λέει, ούτε τα συμφραζόμενα. Εδώ η Κατιούσα απομόνωσε μια λέξη. Βάλε όλο το κομμάτι και να το ξανασυζητήσουμε.
Επειδή λοιπόν διαλεκτική προσέγγιση είναι να κρίνεις καθένα από την πορεία του συνολικά και όχι από μία μόνο περίοδο της ζωής του, επειδή ο Μίσσιος φρόντισε μόνος του να αποκηρύξει κάποιες από τις ιδέες για τις οποίες υπήρξε υποδειγματικός αγωνιστής, όσο κανείς μας ποτέ ίσως δε θα μπορέσει να γίνει, επειδή τα έργα του λένε ότι οι κομμουνιστές όπου πήραν την εξουσία έκαναν τα ίδια (και σε αυτό το πνεύμα εντάσσεται και η αναφορά στον Απαντρόποφ), επειδή λέει κάπου πως το ΕΑΜ κέρδισε τον κόσμο γιατί του υποσχέθηκε τη σεξουαλική επανάσταση-απελευθέρωση, αλλά του γύρισε την πλάτη ο λαός όταν πρόδωσε αυτήν την υπόθεση… για όλα αυτά και άλλα τόσα κι επειδή τέλος και ο ίδιος θα συμφωνούσε μαζί μας πως δεν είναι πια κομμουνιστής, όχι γιατί δεν τιμά τον εαυτό του αλλά γιατί έπαψε να πιστεύει σε αυτές τις ιδέες, στην εξουσία γενικά κτλ, δεν αποτελεί ούτε μεταφυσική ούτε κάτι άλλο να πεις κάτι πολύ απλό: ότι η αναφορά του στον Απαντρόποφ ήταν αντισοβιετική. Να πάρει ο διάολος, και ο ίδιος θα μας το βεβαίωνε αν -μεταφυσικά- ζούσε.
Αν τώρα κάποιοι έχουν ένα έτοιμο σενάριο στο μυαλό τους και νομίζουν πως είναι προσβολή στο αγωνιστικό παρελθόν κάποιου να λέμε τι έγινε προς το τέλος της ζωής του, εγώ πάω πάσο και η διαλεκτική το ίδιο. Καλή συνέχεια, γιατί αρκετά κουράσαμε.
Όταν αποκτήσεις σχέση με τη διαλεκτική, και το ότι πέρα από την συνολική εξέταση των πραγμάτων, υπάρχουν και επιμέρους που μπορούν να εξεταστούν σε σχετική αυτοτέλεια, και ότι άλλος ο Μισσιος του ΕΑΜ και του ΔΣΕ, άλλος ο Μισσιος του “καλά εσύ σκοτώθηκες νωρίς” και άλλος ο Μισσιος του “το κλειδί είναι κάτω απ’ το γεράνι” ευχαρίστως να τα ξαναπούμε. Τα στέρνα ΔΕΝ τιμούν τα πρώτα. Αντισοβιετικος ο Μισσιος δεν ήταν. Έγραφε με ειλικρίνεια και έγραφε ότι έβλεπε. Το ότι περιέγραφε κάποιες εκφάνσεις της σοσιαλιστικής οικοδόμησης που είδε (αναφέρει την Αρμενία στο “χαμόγελα ρε τι σου ζητάνε”) που είχαν ξεστρατισει είναι γεγονός, αλλά τι να κάνουμε, η σοσιαλιστική οικοδόμηση στον 20ο αιώνα είχε προβλήματα και πισωγυρισματα και απ’ όλα. Αλλά αυτό είναι άλλη συζήτηση. Καλή συνέχεια. ΥΓ. Για να αποκτήσεις καλύτερη οπτική για τον Μίσσιο θα πρέπει να μιλήσεις με όσους εν ζωή συντρόφους του, απ’ τον Δημοκρατικό, τις φυλακές και τις εξορίες, την διάσπαση κλπ. Αν σου δοθεί η ευκαιρία, ρώτα.
Όταν λοιπόν εξετάζουμε κάτι με σχετική αυτοτέλεια, μπορούμε να παραδεχτούμε ότι ο Μίσσιος είχε γίνει αντισοβιετικός (ενάντια σε κάθε εξουσία και στη σοσιαλιστική, πώς να το πούμε αλλιώς, δεν είναι βρισιά, διαπίστωση είναι, θα μας το βεβαίωνε ευχαρίστως και αυτός) όταν έγραφε τα βιβλία του και να καταδικάσουμε ως μεταφυσική την άποψη “μα καλά είστε σοβαροί που λέτε έτσι τον αγωνιστή Μίσσιο” που νομίζει πως έτσι μειώνουμε τους αγώνες που έκανε νέος. Δεν περιέγραψε εκφάνσεις από τη σκοπιά μιας ανησυχίας ή γόνιμης κριτικής, αλλά από τη σκοπιά της απόρριψης, γιατί σε αυτήν είχε οδηγηθεί. Τι να κάνουμε;
Και ναι, τα στερνά δεν αναιρούν τα πρώτα, τα (απο)τιμούν όμως, βαραίνουν και στο συνολικό χαρακτηρισμό κάποιου, ακριβώς επειδή κρίνεται συνολικά κι όχι αποσπασματικά. Βασικά δε χρειάζεται καν κάποια δική μας κρίση ή χαρακτηρισμός, γιατί ο καθένας γράφει μόνος τη δική του ιστορία με όσα λέει και με όσα κάνει. Και δεν υπάρχει κάτι πιο εμφατικό και πιο σαφές από την αποστράτευση -πόσο μάλλον από τη θεωρητικοποίησή της.
Επίσης από μία άποψη το γεράνι είναι ως ένα βαθμό φυσική συνέχεια των προηγούμενων (σίγουρα του “κεραμίδια στάζουν” πχ) και όχι απαραίτητα ή όχι πλήρης άρνησή τους.
Μερικά πράγματα είναι πολύ απλά για να τα συλλάβει και η τυπική λογική. Αν δεν την έχει κατακτήσει κάποιος, δεν μπορεί να πάει στη διαλεκτική και να μιλα εξ ονόματός της. Όταν βγάλεις πάντως πιστοποιητικά διαλεκτικής για να τα απονείμεις, ευχαρίστως να τα ξαναπούμε. Μην κυκλοφορώ έτσι άσχετος, χωρίς την έγκρισή σου.