Ίον Αντονέσκου – Ο σύμμαχος του Χίτλερ που τιμήθηκε ως ήρωας στην καπιταλιστική Ρουμανία

Ο Ίον Αντονέσκου, δικτάτορας της Ρουμανίας και στενός συνεργάτης των ναζί κατά το β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, παρά τα εγκλήματά του, με αποκορύφωμα τη συμβολή του στην εξόντωση της εβραϊκής κοινότητας αλλά και δεκάδεων χιλιάδων Τσιγγάνων της χώρας, έγινε εθνικό ίνδαλμα μετά την πτώση του σοσιαλιστικού καθεστώτος, αποδεικνύοντας ποια είναι τα ιδανικά της “ελευθερίας” και της “δημοκρατίας” που επαγγέλλεται ο καπιταλισμός.

Ο Αντονέσκου γεννήθηκε σαν σήμερα το 1882 στο Πιτέστι της Ρουμανίας σε φτωχή οικογένεια. Ακολούθησε στρατιωτική καριέρα κι ως υψηλόβαθμος αξιωματικός συμμετείχε επιτυχώς στην υπεράσπιση του ποταμού Μολδάβα το 1917, ενώ μεταπολεμικά, το 1933 κατόρθωσε να αναδειχθεί σε αρχηγό του γενικού επιτελείου του ρουμανικού στρατού. Μπήκε στον πολιτικό στίβο το 1937 ως μέλος της κυβέρνησης του Οκτάβιαν Γκόγκα στη θέση του υπουργού Άμυνας το 1937. Με την επιβολή της βασιλικής δικτατορίας του Καρόλου Β’ το 1938 αρχικά παρέμεινε στη θέση του, αλλά αργότερα απολύθηκε. Στις 9 Ιούλη 1940 συνελήφθη αλλά αφέθηκε ελεύθερος μετά από δύο μέρες, κυρίως χάρη σε γερμανική παρέμβαση. Η δικτατορία του Καρόλου κλονιζόταν, καθώς έχασε εδάφη τόσο προς την ΕΣΣΔ όσο και προς τη Γερμανία. Ο στρατός απαιτούσε επίθεση κατά της Ουγγαρίας, ενώ η φασιστική Σιδηρά Φρουρά επιχείρησε πραξικόπημα στις 3 Σεπτέμβρη 1940. Την επομένη ο βασιλιάς αποφάσισε να μεταβιβάσει την εξουσία στον Αντονέσκου, χρήζοντας τον ουσιαστικά δικτάτορα, καθώς οι αρμοδιότητές του ήταν απεριόριστες. Ο Αντονέσκου αξιοποίησε τις επαφές του με τη Σιδηρά Φρουρά εξαναγκάζοντας το βασιλιά σε παραίτηση προς όφελος του γιου του Μιχαήλ Α’. Αρχικά κυβέρνηση σε συνεργασία με τη Σιδηρά Φρουρά, όταν όμως εκείνη προσπάθησε να κάνει κίνημα εναντίον του, προχώρησε στην αιματηρή καταστολή της οργάνωσης. Από εκεί και στο εξής μοναδικό σχεδόν στήριγμά του ήταν ο στρατός, με τον ίδιο να λαμβάνει τον Αύγουστο του 1941 τον τίτλο του στρατάρχη.

Θεωρώντας τη ναζιστική Γερμανία εγγύηση κατά της “σοβιετικής απειλής” συνεργάστηκε στενά με τους Ναζί, προσχωρώντας κιε επίσημα στον άξονα. Στις 22 Ιούνη 1941 συμμετείχε στο πλευρό της Βέρμαχτ στην επιχείρηση Μπαρμπαρόσα. Από το Δεκέμβρη του 1942 οι ρουμανικές δυνάμεις άρχισαν να υφίστανται συντριπτικές ήττες.

Επί Αντονέσκου εκατοντάδες χιλιάδες Εβραίοι ρουμανικής και ουκρανικής καταγωγής μεταφέρθηκαν στην Υπερδνειστερία, ενώ υπολογίζεται πως μεταξύ 280 και 380 χιλιάδες Εβραίοι δολοφονήθηκαν, όπως και περίπου 30.000 Ρομά. Λίγες χιλιάδες εύποροι Εβραίοι κατόρθωσαν να διαφύγουν στην Παλαιστίνη, εξαγοράζοντας την ελευθερία τους από το ρουμανικό κράτος.

Οι στρατιωτικές αποτυχίες του Αντονέσκου επιβάρυναν τις σχέσεις του τόσο με το βασιλιά Μιχαήλ όσο και με τους ναζί. Από τα τέλη του 1942 αξιωματικοί του ξεκίνησαν επαφές με τους δυτικούς συμμάχους για σύναψη ξεχωριστής συνθήκης ειρήνης. Ο ίδιος έδειξε ανοχή σε αυτές τις επαφές, εμμένοντας ωστόσο στην αναγκαιότητα συνέχισης της συμμαχίας με το Ράιχ. Ενόψει της διαφαινόμενης κατάρρευσης του ρουμανικού στρατού το 1944 προσπάθησε ανεπιτυχώς να συνάψει ειρήνη με τους Σοβιετικούς. Όταν τον Αύγουστο του 1944 ο Κόκκινος Στρατός διέσπασε τη γραμμή άμυνας του ρουμανικού στρατού στο Μολδάβα ο Αντονέσκου ανατράπηκε από ένα πλατύ μέτωπο φιλελευθερών, αγροτιστών, σοσιαλδημοκρατών και κομμουνιστών, με συμμετοχή και του βασιλιά Μιχαήλ και συνελήφθη από τους Σοβιετικούς. Η Ρουμανία μπήκε στον πόλεμο κατά της Γερμανίας στις 25 Αυγούστου 1944. Το Σεπτέμβρη του 1944 μεταφέρθηκε στην ΕΣΣΔ και γύρισε στη Ρουμανία για να δικαστεί ως εγκληματίας πολέμου. Καταδικάστηκε σε θάνατο σε μια δίκη στην οποία κατέθεσαν και αστοί πολιτικοί, όπως ο Ιούλιου Μανίου, αρχηγός του απαγορευμένου στη δικτατορία Εθνικού Αγροτικού Κόμματος. Εκτελέστηκε την 1η Ιούνη 1946.

Μετά τις ανατροπές του 1989 ξεκίνησε μια συστηματική προσπάθεια αναγωγής του Αντονέσκου σε “ήρωα κατά του Μπολσεβικισμού” ή “τραγικό όρια”. Το 1991 το ρουμανικό κοινοβούλιο τον τίμησε με ενός λεπτού σιγή, με εξαίρεση εκπροσώπους της ουγγρικής μειονότητας, που αποχώρησαν σε ένδειξη διαμαρτυρίας. Μια σειρά δρόμων και πλατειών μετονομαστηκάν από τις αρχές της δεκαετίας του ’90 κι έπειτα προς τιμήν του, ενώ ιδρύθηκε και μια σειρά μνημείων. Το 1999 το ρουμανικό κοινοβούλιο διοργάνωση τιμητική εκδήλωση για εκείνον, με πολλούς βουλευτές να ζητούν την αποκατάστασή του.

Το 2002 η Ρουμανική κυβέρνηση προκειμένου να συμμορφωθεί με τις (έτσι κι αλλιώς υποκριτικές) επιταγές της ΕΕ στην οποία σκόπευε να μπει, έδωσε εντολή στους δήμους να μετονομάσουν άμεσα τους δρόμους που είχαν αφιερωθεί προς τιμήν του και να ξηλώσουν μνημεία και αναπληστικές πλακέτες με το όνομά του. Τελικά από τους 25 δρόμους της χώρα μετονομάστηκαν μόνο οι 10. Επιπλέον, στο κυβερνητικό κτίριο αναρτήθηκε πορτραίτο του δικτάτορα “για τη συμπλήρωση της συλλογής προσωπογραφιών των Ρουμάνων πρωθυπουργών”. Το 2006 ο τότε πρόεδρος της χώρας Τριάν Μπασέσκου καλεσμένος σε τηλεοπτική δήλωσε πως ο Αντονέσκου ήταν “ένας σχετικά ιδιοφυής αξιωματικός”, του οποίου το μεγαλύτερο λάθος ήταν η συμμετοχή κατά του πολέμου στην ΕΣΣΔ, χωρίς να αναφερθεί καν στην εξολόθρευση Εβραίων, Τσιγγκάνων, Ούγγρων και πολιτικών αντιπάλων του καθεστώτος.

Πολλές συζητήσεις προκάλεσε η δημοσίευση δικαστικής απόφασης του 2006, σύμφωνα με την οποία οι κατηγορίες κατά του Αντονέσκου και των συνεργατών του άρθηκαν μερικώς. Μετά τις αντιδράσεις το ανώτατο δικαστήριο της χώρας το 2008 αναίρεσε αυτή την απόφαση. Η προπαγανδιστική αυτή καταιγίδα φαίνεται πως είχε εν μέρει αποτελέσματα, καθώς βάσει ερευνών πριν κάποια χρόνια, περίπου το 1/3 των ερωτηθέντων θεωρούσε δίκαιη μια αποκατάσταση του Αντονέσκου, ενώ σχεδόν οι μισοί αναγνώριζαν το “μεγάλο πατριωτισμό τους”. Ακόμα μεγαλύτερη είναι η άγνοια της συμμετοχής της ρουμανικής δικτατορίας στο Ολοκαύτωμα και τα ναζιστικά εγκλήματα, καθώς 66% των Ρουμάνων τα συνδέουν αποκλειστικά με το Γ’ Ράιχ.

Δύσκολες Νύχτες