Η διάλυση της Α’ Διεθνούς – Το πρώτο “θύμα” της ανόδου του ιμπεριαλισμού

Σαν σήμερα το 1876 το 7ο συνέδριο της Α’ διεθνούς αποφάσιζε στη Φιλαδέλφεια των ΗΠΑ τη διάλυση της οργάνωσης. Το απόσπασμα που ακολουθεί από το βιβλίο του Ουίλιαμ Φόστερ “Ιστορία των τριών διεθνών” ρίχνει φως στα αίτια αυτής της απόφασης, που σχετιζόταν με την ανάγκη προσαρμογής του διεθνούς εργατικού κινήματος στις πολιτικές και οικονομικές αλλαγές που επέφερε ο αναδυόμενος ιμπεριαλισμός. Παράλληλα, κάνει έναν απολογισμό της σπουδαίας προσφοράς της Διεθνούς στους εργάτες ανά τον κόσμο και τη σημαντική θεωρητική και αγωνιστική παρακαταθήκη που κληροδότησε στις επόμενες γενιές εργατών.

Αν και το Γενικό Συμβούλιο είχε γνωστοποιήσει, όπως μπορούσε, στα ευρωπαϊκά τμήματα τη σύγκληση του Συνεδρίου της Φιλαδέλφειας και τα είχε καλέσει να στείλουν αντιπροσώπους, όταν το 7ο και ταυτόχρονα τελευταίο συνέδριο της Διεθνούς Ένωσης των Εργατών συνήλθε στην αίθουσα “Γερμανία” της Φιλαδέλφειας στις 15 Ιούλη 1876, εμφανίστηκε μονάχα ένας ξένος αντιπρόσωπος εκ μέρους του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος της Γερμανίας. Οι άλλοι δέκα αντιπρόσωποι στο συνέδριο, ανάμεσα στους οποίους ο Ζόργκε και ο Βαϊντεμέγιερ, ήταν αμερικάνοι. Χωρίς πολλές συζητήσεις, η συνέλευση αποφάσισε τη διάλυση της Διεθνούς. Στην απόφαση που πάρθηκε δηλωνόταν ότι το “Γενικό Συμβούλιο της Διεθνούς Ένωσης των Εργατών διαλύεται”, ότι το Ομοσπονδιακό Συμβούλιο του τμήματος για τη Βόρεια Αμερική επιφορτίζεται να διατηρήσει και να αναπτύξει τις υπάρχουσες διεθνείς σχέσεις και ότι ανατίθεται στο Ομοσπονδιακό Συμβούλιο να συγκαλέσει ένα διεθνές συνέδριο όταν δημιουργηθούν οι αναγκαίες συνθήκες. Ο Ζόργκε και ο Σπάυερ εξουσιοδοτήθηκαν να σχηματίσουν την επιτροπή που θα διαφύλασσε τα ντοκουμέντα της Διεθνούς και θα δημοσίευε τη δήλωση για τη διάλυση της Διεθνούς Ένωσης των Εργατών, που ήταν προσαρτημένη στην απόφαση.

Ύστερα από το συνέδριο της Διεθνούς Ένωσης των Εργατών συνήλθε το συνέδριο της βορειοαμερικάνικης ομοσπονδίας της Διεθνούς Ένωσης των Εργατών στις 16 και 19 του Ιούλη. Παραβρέθηκαν 13 αντιπρόσωποι, που εκπροσωπούσαν 17 τμήματα και 635 μέλη που πλήρωναν συνδρομές. Αφού εκλέχτηκαν αντιπρόσωποι στο Συνέδριο της σοσιαλιστικής ενότητας, που έπρεπε να αρχίσει λίγες μέρες αργότερα, η βορειοαμερικάνικη ομοσπονδία της Διεθνούς Ένωσης Εργατών αυτοδιαλύθηκε.

Αμέσως ύστερα απ’ αυτό, στις 19 με 22 Ιούνη και στην ίδια αίθουσα της Φιλαδέλφειας, όπως είχε προκαθοριστεί, συγκεντρώθηκαν οι διάφορες σοσιαλιστικές ομάδες και σχημάτισαν τη νέα μαρξιστική οργάνωση, το Αμερικάνικο Εργατικό Κόμμα. Αυτό το Κόμμα στηριζόταν κυρίως στην οργανωτική ενότητα της Διεθνούς Ένωσης των Εργατών, που είχε διαλυθεί, με επικεφαλής το Ζόργκε και τον Ότο Βαϊντεμέγιερ και των λασσαλικών δυνάμεων που καθοδηγούσαν ο Άντολφ Στράσερ και ο Ρ. Ι. McGuire. Ο Philip Van Patten εκλέχτηκε γενικός γραμματέας και ο Τζ. Π. Μακ Νούελ ορίστηκε συντάχτης του οργάνου του κόμματος, που έβγαινε στα αγγλικά, του “The Labor Standard” (Εργατική Σημαία). Με αυτά τα μέτρα συγκροτήθηκε οριστικά από οργανωτική άποψη το αμερικανικό μαρξιστικό κόμμα, που μέσω του Σοσιαλιστικού Εργατικού Κόμματος και του Σοσιαλιστικού Κόμματος, εξακολούθησε να υπάρχει ως τις μέρες μας, δηλ. ως το τωρινό Κομμουνιστικό Κόμμα.

Έτσι με αυτά τα τρία συνέδρια στις ΕΠΑ, που συνδέονται μεταξύ τους, ολοκληρώθηκε μέσα σε μία βδομάδα το εξελιχτικό ιστορικό προτσές που συντελέστηκε στις γραμμές των σοσιαλιστών όλου του κόσμου: η διάλυση της 1ης Διεθνούς και η ίδρυση μαρξιστικών πολιτικών οργανώσεων σε εθνική βάση.

Η ιστορική δήλωση για τη διάλυση της 1ης Διεθνούς, ετοιμασμένη από τους Ζόργκε και Σπάυερ λέγει:

ΣΥΝΤΡΟΦΟΙ ΕΡΓΑΤΕΣ

Το συνέδριο της Διεθνούς που συνήλθε στη Φιλαδέλφεια διέλυσε το Γενικό Συμβούλιο της Διεθνούς Ένωσης των Εργατών. Εξωτερική σύνδεση της οργάνωσης δεν υπάρχει πια.

“Η Διεθνής πέθανε!” -θα αναφωνήσει η αστική τάξη όλων των χωρών και με ειρωνεία ή χαρά θα αναφερθεί στις εργασίες αυτού του συνεδρίου σα σε μια αναμφισβήτητη απόδειξη της ήττας του εργατικού κινήματος όλου του κόσμου. Ας μην επηρεαστούμε από τις κραυγές των εχθρών μας! Εγκαταλείψαμε την οργάνωση της Διεθνούς για λόγους που έχουν σχέση με την τωρινή πολιτική κατάσταση στην Ευρώπη, αλλά σε αντάλλαγμα βλέπουμε ότι η αρχή της οργάνωσης αναγνωρίζεται και υπερασπίζεται από τους προοδευτικούς εργάτες όλου του πολιτισμένου κόσμου. Ας δόσουμε στους συντρόφους μας εργάτες της Ευρώπης μια ανάπαυλα για να σταθεροποιήσουν τις θέσεις τους στις ίδιες τους τις χώρες, και θα είναι με βεβαιότητα σε θέση να παραμερίσουν τα εμπόδια που τους χωρίζουν από τους εργάτες άλλων περιοχών του κόσμου.

Σύντροφοι, ασπασθήκατε με ενθουσιασμό και αγάπη την αρχή της Διεθνούς. Θα βρείτε τα μέσα για να ευρύνετε τον κύκλο των οπαδών της και χωρίς την ύπαρξη μιας οργάνωσης. Θα βρείτε νέους αγωνιστές που θα εργαστούν για την πραγματοποίηση των σκοπών της ένωσής μας. Οι σύντροφοι της Αμερικής σας υπόσχονται πως θα υπερασπίσουν και θα διαφυλάξουν με πίστη τις καταχτήσεις της Διεθνούς σ’ αυτή τη χώρα ως ότου πιο ευνοϊκές συνθήκες θα ενώσουν πάλι τους εργάτες όλων των χωρών στον κοινό αγώνα και έως ότου αντηχήσει πάλι πιο δυνατά από κάθε άλλη φορά, η έκκληση: “Προλετάριοι όλων των χωρών ενωθείτε!”

Ο ρόλος της 1ης Διεθνούς

Με την καθοδήγηση του Καρλ Μαρξ και ακολουθώντας το δρόμο της προκάτοχής της, της Ένωσης των Κομμουνιστών, η 1η Διεθνής έθεσε τις βάσεις του σύγχρονου εργατικού κινήματος τόσο από θεωρητική όσο και από οργανωτική άποψη. Η κύρια πραγματοποίηση της Διεθνούς από την άποψη αυτή ήταν η εκλαΐκευση και η εφαρμογή στην πράξη της φιλοσοφίας, της προλεταριακής κοσμοαντίληψης -του επιστημονικού σοσιαλισμού- οπως την επεξεργάστηκαν ο Μαρξ και ο Ένγκελς. Συγκεκριμένα η 1η Διεθνής διατύπωσε την πολιτική της εργατικής τάξης απέναντι στο καπιταλιστικό κράτος και απέναντι στο κράτος γενικά, καθορίζοντας το ρόλο του συνδικαλιστικού κινήματος των συνεταιρισμών, του αγώνα για δημοκρατικές ελευθερίες, και ανάλυσε βαθιά την κατάσταση των γυναικών. Η 1η Διεθνής προσδιόρισε τις κύριες λειτουργίες του εργατικού πολιτικού κόμματος και καθόρισε τη στάση του προλεταριάτου απέναντι στην αγροτιά, απέναντι στο πρόβλημα του πολέμου και το εθνικό πρόβλημα. Καθόρισε την τεχνική της ένοπλης εξέγερσης, διευκρίνισε τη σχέση ανάμεσα στις άμεσες διεκδικήσεις και την προλεταριακή επανάσταση, καθώς και τις προοπτικές της διχτατορίας του προλεταριάτου, και άρχισε την διαπαιδαγώγηση στις διάφορες χώρες ενός πυρήνα έμπειρων μαρξιστών ηγετών.

Η 1η Διεθνής θεμελιώνοντας αυτή την πολιτική επεξεργάστηκε σειρά αθάνατα ντοκουμέντα του εργατικού κινήματος γραμμένα στις περισσότερες περιπτώσεις από το Μαρξ. Ανάμεσα σε αυτά είναι: η “Ιδρυτική Διακύρυξη” της Διεθνούς Ένωσης των Εργατών και το “Καταστατικό της Ένωσης”, καθώς και η αξιόλογη ανάλυση της κομμούνας, “Ο εμφύλιος πόλεμος στη Γαλλία”. Την περίοδο αυτή ο Μαρξ έγραψε επίσης τον 1ο τόμο του Κεφαλαίου και άλλα σοβαρά έργα.

Εκτός από την επιτυχία που σημείωσε με τα θεωρητικά αυτά έργα, η 1η Διεθνής προσέδωσε συγκεκριμένες μορφές στους διεθνιστικούς πόθους των εργατών όλου του κόσμου. Για πρώτη φορά και με τα πιο μεγάλα αποτελέσματα η 1η Διεθνής δίδαξε τους εργάτες τι είναι διεθνής αλληλεγγύη. Συσπείρωσε τα αρχόμενα, σκόρπια και τεμαχισμένα εργατικά κινήματα της εποχής εκείνης και τα ένωσε σε μια οργανωμένη παγκόσμια δύναμη, που έσπειρε τρόμο και κακές προαισθήσεις στις ψυχές των εκμεταλλευτών όλων των χωρών. Η Διεθνής υπήρξε ο σκαπανέας του εργατικού διεθνισμού. Στο ιδρυτικό Συνέδριο της 2ης Διεθνούς, στα 1889, ο Λίμπκνεχτ δήλωσε, ότι η “Διεθνής Ένωση των Εργατών” δεν πέθανε. Συνεχίζεται από τα ισχυρά εργατικά κινήματα των διαφόρων χωρών και ζει σε αυτά. Ζει και σε μας. Αυτό το συνέδριο είναι έργο της Διεθνούς Ένωσης των Εργατών”.

Η Διεθνής Ένωση των Εργατών καθοδήγησε πολλές απεργίες και σοβαρούς πολιτικούς αγώνες της εποχής της. Πήρε ενεργό μέρος στην ίδρυση συνδικάτων και εργάστηκε σαν σκαπανέας θέτοντας τις βάσεις των οργανώσεων που αργότερα έγιναν σε πολλές χώρες πλατιά σοσιαλιστικά κόμματα. Αλλά πάνω απ’ όλα σ’ αυτή τη μαζική δουλιά της, η Διεθνής Ένωση των Εργατών ήταν η δύναμη που εμψύχωσε την Κομμούνα του Παρισιού. Ο Ένγκελς είχε δίκαιο από ιστορική άποψη, όταν ονόμασε αυτό το σημαντικό γεγονός “παιδί της 1ης Διεθνούς” Και -πράγμα που δεν είναι το λιγότερο σημαντικό- με την υποστήριξη που έδοσε στους ιρλανδούς, τους πολωνούς και άλλους καταπιεζόμενους λαούς, η Διεθνής έθεσε τις βάσεις των μεγάλων μελλοντικών εθνικοαπελευθερωτικών αγώνων.

Οι αιτίες της διάλυσης της Διεθνούς Ένωσης των εργατών

Η κύρια αιτία της διάλυσης της 1ης Διεθνούς από την παγκόσμια πολιτική σκηνή ήταν το γεγονός, ότι την εποχή εκείνη ο καπιταλισμός έμπαινε σε μια νέα φάση ανάπτυξης, βάζοντας νέα καθήκοντα στην εργατική τάξη, καθήκοντα που η 1η Διεθνής, στις δοσμένες συνθήκες, δεν ήταν σε θέση να τα εκπληρώσει. Η κυριότερη περίοδος δράσης της Διεθνούς Ένωσης των εργατών (1864-1872) “βρισκόταν στο μεταίχμιο δύο εποχών. Η Διεθνής δημιουργήθηκε ακριβώς στα τέλη της πρώτης εποχής που άρχισε με τη μεγάλη αστική επανάσταση της Γαλλίας, στα 1789 και τερματίστηκε με το γαλλοπρωσικό πόλεμο του 1870. Αυτή -λέει ο Λένιν- ήταν εποχή ευημερίας της αστικής τάξης, εποχή της πλέριας νίκης. Ήταν η εποχή ανόδου της αστικής τάξης, η εποχή των αστικοδημοκρατικών κινημάτων γενικά, των εθνικοαστικών κινημάτων ιδιαίτερα, η εποχή όπου οι απολυταρχικοί φεουδαρχικοί θεσμοί, που είχαν επιζήσει, καταστρέφονταν γρήγορα. Ήταν μια περίοδος όπου ο αναπτυσσόμενος καπιταλισμός σταθεροποιούνταν πάνω στα ερείπια του απολυταρχικού φεουδαρχισμού.

Η νέα εποχή που άρχιζε χαρακτηριζόταν από την επέκταση του καπιταλισμού, που μετατρεπόταν σε ιμπεριαλισμό. Η εποχή αυτή άρχισε με την “ηρωική εξέγερση των κομμουνάρων του Παρισιού και έληξε με τη μεγάλη νίκη της Οχτωβριανής Επανάστασης της Ρωσίας, στα 1917. Από την άλλη μεριά αυτή ήταν η εποχή της κυριαρχίας και της κατάπτωσης της αστικής τάξης, του περάσματος από την προοδευτική αστική τάξη στο χρηματιστικό αντιδραστικό και υπεραντιδραστικό κεφάλαιο, η εποχή του περάσματος του καπιταλισμού στο ιμπεριαλιστικό του στάδιο και της κυριαρχίας που ασκεί αυτός ο ιμπεριαλισμός… ήταν η εποχή όπου το προλεταριάτο άρχιζε να συσπειρώνει σιγά-σιγά τις δυνάμεις του και αργότερα να περάσει νικηφόρα στην παγκόσμια προλεταριακή επανάσταση. Τα κύρια καθήκοντα της εργατικής τάξης των βιομηχανικών χωρών στις πρώτες δεκαετίες αυτής της περιόδου ήταν όχι τόσο να πραγματοποιήσει την επανάσταση, όσο να δημιουργήσει μαζικά συνδικάτα, να οργανώσει σε εθνική κλίμακα σοσιαλιστικά και εργατικά κόμματα, και να αναπτύξει μια πλατιά μαρξιστική διαπαιδαγωγητική δράση.

Ο Λένιν λέει: “Η 1η Διεθνής τελείωσε την ιστορική της αποστολή ανοίγοντας μια εποχή απροσμέτρητα μεγαλύτερης ανάπτυξης του εργατικού κινήματος σε όλες τις χώρες του κόσμου, την εποχή της ανάπτυξης του εργατικού κινήματος σ’ όλες τις χώρες του κόσμου, την εποχή της ανάπτυξης του εργατικού κινήματος σε πλάτος, την εποχή όπου ιδρύθηκαν μαζικά σοσιαλιστικά κόμματα στα πλαίσια κάθε εθνικού κράτους”.