Σιμόν Μπολίβαρ – “Τ’ όνομά σου τώρα είναι δαυλός αναμμένος, που φωτίζει την Αμερική”
Λίγες μόνο μορφές της νεότερης ιστορίας κατόρθωσαν να συνδυάσουν ρώμη και αδυναμία, χαρακτήρα και ταμπεραμέντο, προφητικό όρμα και ποιητική δύναμη όσο ο Μπολίβαρ.
O Σιμόν Μπολίβαρ είναι μια από τις σημαντικότερες προσωπικότητες της λατινοαμερικανικής ιστορίας. Έχοντας ήδη κατακτήσει διεθνή φήμη όσο ζούσε, το όνομά του έγινε μύθος μετά το θάνατό του. Λίγες μόνο μορφές της νεότερης ιστορίας κατόρθωσαν να συνδυάσουν ρώμη και αδυναμία, χαρακτήρα και ταμπεραμέντο, προφητικό όρμα και ποιητική δύναμη όσο ο Μπολίβαρ. Ένα μόνο παράδειγμα της παγκόσμιας απήχησής του είναι το ποίημα Μπολιβάρ, που δημοσίευσε ο υπερρεαλιστής ποιητής και ζωγράφος Νίκος Εγγονόπουλος εν μέσω κατοχής, με προφανείς τις αναλογίες του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα του λατινοαμερικανού επαναστάτη με την αντίσταση του ελληνικού λαού κατά των κατακτητών.
Σε ηλικία 16 ετώ συνέχισε τις σπουδές του στη Ισπανία, όπου και παντρεύτηκε την κόρη Ισπανού ευγενούς κι επέστρεψε στο Καράκας το 1801. Μόλις ένα χρόνο αργότερα η νεαρή σύζυγος πέθανε από κίτρινο πυρετό, λόγος που σύμφωνα με κάποιους βιογράφους το υπήρξε καθοριστικός για την εμπλοκή του στην πολιτική σε τόσο νεαρή ηλικία. Το 1804 πήγε στο παρίσι όπου επηρεάστηκε ακόμα περισσότερο από τη δράση του Ναπολέοντα και τη σκέψη διαφωτιστών του 18ου αιώνα. Συναντήθηκε επίσης με το Γερμανό επιστήμονα κι ερευνητή Αλεξάντερ φον Χούμπολτ, που είχε μόλις επιστρέψει από τη Λατινική Αμερική λέγοντας στον Μπολίβαρ πως είχε έρθει το πλήρωμα του χρόνου για την ανεξαρτησία των ισπανικών αποικιών. Σε ένα ταξίδι του Μπολίβαρ στη Ρώμη, ορκίστηκε στο όρος Σάκρο να απελευθερώσει τον τόπο του. Το 1807 επέστρεψε στη Βενεζουέλα μέσω ΗΠΑ, κι ένα χρόνο μετά ξέσπασε το λατινοαμερικανικό κίνημα ανεξαρτησίας.
Ο ίδιος ο Μπολίβαρ συμμετείχε σε σειρά συνωμοτικών συναντήσεων για το συντονισμό της επαναστατικής δράσης και στις 19 Απρίλη 1810 ο Ισπανός κυβερνήτης καθαιρέθηκε κι εκδιώχθηκε από τη Βενεζουέλα, με τους στρατιωτικούς να αναλαμβάνουν τη διακυβέρνηση. Ο Μπολίβαρ απεστάλη στην Αγγλία για να αναζητήσει βοήθεια, εγχείρημα το οποίο δεν τελεσφόρησε. Ωστόσο ο ίδιος ήρθε σε επαφή με το βρετανικό κοινοβουλευτισμό, που τον επηρέασε σημαντικά, ενώ έπεισε και τον Φρανσίσκο ντε Μιράδα, Βενεζολάνο επαναστάτη, να επιστρέψει στη χώρα για να ηγηθεί του εθνικοαπελευθερωτικού κινήματος.
Στην πρώτη του ομιλία στην Εθνοσυνέλευση της Βενεζουέλας, ο Μπολίβαρ δήλωσε “Ας θέσουμε το θεμέλιο λίθο της αμερικανικής ελευθερίας χωρίς φόβο. Δισταγμός σημαίνει χαμός”. Στις 5 Ιούλη 1811 η Εθνοσυνέλευση διακήρυξε την ανεξαρτησία της Βενεζουέλας και ο Μπολίβαρ τέθηκε υπό τη διοίκηση του στρατού του Μιράδα, με τον οποίο ωστόσο ήρθαν σύντομα σε σύγκρουση. Ο Μιράδα υπέγραψε εκεχειρία με τους Ισπανούς, στους οποίος παραδόθηκε αφότου ο Μπολίβαρ και οι συναγωνιστές του απέτρεψαν τη δραπέτευσή του από τη Βενεζουέλα. Ο Μπολίβαρ συνέχισε τον αγώνα του από τη Νέα Γρανάδα, δημοσιεύοντας το “Μανιφέστο της Καρταχένα” καλώντας σε ενωμένη επαναστατική δράση κατά της Ισπανίας. Σε μια σκληρή κι αιματηρή εκστρατεία κατόρθωσε να ξαναμπεί στο Καράκας το 1831, με τον τίτλο του “Ελευθερωτή” (Λιμπερταδόρ), αναλαμβάνοντας την εξουσία. Στον εμφύλιο που ακολούθησε μεταξύ μοναρχικών πιστών στην Ισπανία και οπαδών της ανεξαρτησίας ο Μπολίβαρ ηττήθηκε και κατέφυγε ξανά στη Νέα Γρενάδα κι αργότερα στη Τζαμάικα. Εκεί συνέγραψε το γνωστότερο έργο του “Γράμμα από τη Τζαμάικα”, όπου καλούσε σε αγώνα για μια ανεξάρτητη Λατινική Αμερική από τη Χιλή ως την Αργεντινή κι από εκεί ως το Μεξικό.
Ως το 1815 η Ισπανία είχε αποστείλει τις μεγαλύτερες στρατιωτικές δυνάμεις που είχαν ποτέ διασχίσει τον Ατλαντικό υπό τη διοίκηση του Πάμπλο Μορίγιο. Καθώς ούτε οι ΗΠΑ, ούτε η Βρετανία παρείχαν βοήθεια στους επαναστάτες, ο Μπολίβαρ κατέφυγε στην Αϊτή, που είχε μόλις αποτινάξει το γαλλικό αποικιοκρατικό ζυγό, όπου έλαβε όπλα και πολεμοφόδια. Τα επόμενα χρόνια ο Μπολίβαρ συνέχισε τον αγώνα του κατά τον Ισπανών, χρησιμοποιώντας μεταξύ άλλων Βρετανούς και Ιρλανδούς μισθοφόρους. Το 1819 συνέλαβε το σχέδιο κατάληψης της Νέας Γρανάδας, μιας από τις τολμηρότερες επιχειρήσεις της στρατιωτικής ιστορίας. Με την αιφνιδιαστική επίθεση τον Αύγουστο της ίδιας χρονιάς, οι ισπανικές δυνάμεις παραδόθηκαν και τρεις μέρες μετά ο Μπολίβαρ μπήκε στην Μπογκοτά.
Ο Μπολίβαρ ανέλαβε πρόεδρος με πλήρεις εξουσίες, προτρέποντας τους βουλευτές του κογρέσου να ανακηρύξουν την δημιουργία της Δημοκρατίας της Κολομβίας, που αποτελούνταν από τη σημερινή Κολομβία, τον Παναμά, τη Βενεζουέλα και το Εκουαδόρ. Το 1820 οι δυνάμεις του Μπολίβαρ υπέγραψαν συνθήκη με την ισπανική κυβέρνηση για εξάμηνη κατάπαυση του πυρός.
Όταν ξανάρχισαν οι μάχες, ο Μπολίβαρ κατόρθωσε να κατανικήσει τον ισπανικό στρατό στη μάχη του Καραμπόμπο το 1821, απελευθερώνοντας οριστικά πια τη Βενεζουέλα. Επόμενο επίτευγμά του ήταν η απελευθέρωση του Εκουαδόρ τον Ιούνη του 1822.Εκεί γνώρισε την επαναστάτρια Μανουέλα Σάενς που συνδέθηκε μαζί του και τον συνόδευσε το Περού και τελικά στο προεδρικό μέγαρο της Μπογκοτά.
Μετά την αναγνώριση της Μεγάλης Κολομβίας από τις ΗΠΑ, στόχος ήταν η απελευθέρωση του Περού, στόχος για τον οποίο ένωσε τις δυνάμεις του με τον Αργεντινό επαναστάτη Χοσέ ντε Σαν Μάρτιν, που είχε πρωτοστατήσει στην απελευθέρωση της Νότιας Αμερικής. Εκείνος του έδωσε πλήρη ελευθερία κινήσεων στη διεξαγωγή του πολέμου. Ως τα τέλη του 1824 κατόρθωσε να πετύχει την ανεξαρτησία του Περού, αναλαμβάνοντας με εκλογή από την εθνοσυνέλευση της χώρας το αξίωμα του δικτάτορα. Το 1825 απελευθερώθηκε το Άνω Περού, που μετονομάστηκε σε Βολιβία προς τιμήν του επαναστάτη. . Στόχος του Μπολίβαρ ήταν η δημιουργίας μιας ένωσης λατινοαμερικανικών κρατών, μέσω της υπογραφής συνθηκών. Το 1826 συγκάλεσε το Γενικό Αμερικανικό Συνέδριο με αυτόν ακριβώς το στόχο, ωστόσο λίγες μόνο από τις νεότευκτες δημοκρατίες απέστειλαν αντιπροσώπους. Παρότι τα αποτελέσματα του συνεδρίου έμειναν εν πολλοίς στο χαρτί, απετέλεσαν παράδειγμα για μελλοντικές προσπάθειες συνεννόησης και αλληλεγγύης στη νοτιοαμερικινή ήπειρο.
Ο Μπολίβαρ, που σκεφτόταν με όρους ηπείρου κι όχι απλώς εθνών – κρατών, φοβόταν το ξέσπασμα ενός ενδολατινικού εμφυλίου, που πράγματι ξέσπασε το 1826. Ο Μπολίβαρ είχε ν αντιμετωπίσει και την αυξανόμενη εχθρότητα πρώην συνοδοιπόρων του, ενώ το 1827 έπεσε θύμα απόπειρας δολοφονίας. Το 1829 ένας από τους γνωστότερους στρατηγούς του εξεγέρθηκε εναντίον του και παρότι το κίνημά του κατεστάλη, ο Μπολίβαρ ένιωσε βαθιά απογοήτευση για την αποστασία των συνεργατών του. Η αποδόμηση του ενωτικού οράματος του Μπολίβαρ συνεχίστηκε με την απόσχιση της Βενεζουέλας από τη Μεγάλη Κολομβία την ίδια χρονιά. Θεωρώντας πως πλέον η παρουσία του συνιστούσε κίνδυνο για την ειρήνη και τη σταθερότητα των νεαρών εθνών- κρατών στη δημιουργία των οποίων είχε συμβάλει, αποφάσισε να αποσυρθεί από τη δημόσια ζωή το 1830, αναζητώντας καταφύγιο στην Ευρώπη. Πριν αναχωρήσει έμαθε πως ο άνθρωπος που ετοίμαζε ως διάδοχό του είχε δολοφονηθεί, οδηγώντας τον σε ακύρωση του ταξιδιού. Πέθανε στις 17 Δεκέμβρη 1830 στο σπίτι ενός Ισπανού θαυμαστή του από φυματίωση.
