Δήμος Μούτσης – Σπάζοντας το “Φράγμα” της μουσικής τυποποίησης

“Ο Μούτσης δε γράφει συχνά, αλλά όταν γράφει, κάτι αλλάζει στα μουσικά πράγματα” είχε πει κάποτε ο στιχουργός Λευτέρης Παπαδόπουλος κι αυτή η φράση αποδίδει εύστοχα το καλλιτεχνικό στίγμα του Δήμου Μούτση που γιορτάζει σήμερα τα 80ά του γενέθλια. Πολυτάλαντος, καθώς εκτός από τη μουσική έδειξε κλίση και στη ζωγραφική, δε δίσταζε να πειραματίζεται και να κάνει αντιεμπορικές επιλογές κατά καιρούς, κερδίζοντας μια συχνά όψιμη αλλά διαχρονική έκτοτε αναγνώριση.

Γεννήθηκε στον Πειραιά, κάτι που δεν επηρέασε τις οπαδικές του προτιμήσεις, καθώς δηλώνει ΑΕΚτζής “λόγω αγωγής και όχι καταγωγής”. Από την ηλικία των 7 άρχισε να φοιτά στο Ωδείο Αθηνών, ενώ στην ηλικία των 20, κέρδισε Α’ Βραβείο ως σολίστ στο βιολί. Ο ίδιος ήθελε να μάθει βιολοντσέλο, καταλήγοντας στο βιολί από τύχη, ενώ αργότερα δήλωνε ότι τον αγάπησε περισσότερο από ό,τι το αγάπησε ποτέ ο ίδιος.

Το πρώτο του τραγούδι (“Bρέχει ο θεός”) γράφτηκε το 1967, σε στίχους του Νίκου Γκάτσου, με τον οποίο έκτοτε συνεργάστηκε πολλές φορές, ενώ πολλά από τα λαϊκά τραγούδια της πρώτης περιόδου έγιναν μεγάλες επιτυχίες με ερμηνευτές τους Μανώλη Μητσιά, Βίκυ Μοσχολιού, Γρηγόρη Μπιθικώτση, τη νεαρή τότε Δήμητρα Γαλάνη και άλλους.

Σταθμός της πρώτης περιόδου υπήρξε ο “Άγιος Φεβρουάριος” που κυκλοφόρησε στις αρχές του 1972 με τις ερμηνείες του Δημήτρη Μητροπάνου και της Πετρής Σαλπέα. Από εκεί προέρχονται δημοφιλείς επιτυχίες, όπως “Άλλος για Χίο τράβηξε”, “Κι αν φταίει κανείς”, “Η σούστα πήγαινε μπροστά” κ.ά. Ακολουθούν τι “Συνοικισμός Α και οι “Στροφές” με επίσης μεγάλη επιτυχία. Ο πρώτος του δίσκος στη Μεταπολίτευση ήταν οι “Μαρτυρίες” (1974), όπου περιλαμβάνονται τραγούδια πολλών στιχουργών, ανάμεσά τους και ο Μάνος Ελευθερίου, τα οποία είχαν κοπεί από τη χούντα. Ο ίδιος δε συμπαθούσε τα τραγούδια της πρώτης περιόδου, χαρακτηρίζοντας την εποχή ως “κατάσταση του δούλου” που του έδιναν χαρτί και του έλεγαν “γράψε αύριο πέντε τραγούδια”.

Αρνητική άποψη είχε και για την Τετραλογία (1975) όπου μελοποιούνταν με ηλεκτρικό ήχο στίχοι μεγάλων ποιητών (Καβάφης, Σεφέρης, Καρυωτάκης, Ρίτσος) ενώ στο δίσκο συμμετείχε η πρωτοεμφανιζόμενη τότε Άλκηστις Πρωτοψάλτη. Ο ίδιος αφηγούνταν δύο από τις αρνητικές του εμπειρίες με το συγκεκριμένο έργο, μία στο Μέγαρο Μουσικής, σε εκδήλωση για το Σεφέρη, λόγω κακής ενορχήστρωσης και μία στο Φεστιβάλ της ΚΝΕ το 75′ καθώς η προσέλευση του κόσμου υπήρξε ελάχιστη, λόγω της παρουσίασης του “Καπνισμένου Τσουκαλιού” σε διπλανή σκηνή, όπου γινόταν λαϊκό προσκύνημα.

Στα μέσα της δεκαετία του 70′ δημιουργεί ένα προσωπικό ύφος μακριά από το συρμό της εποχής, στροφή εμφανής αρχής γενομένης από το δίσκο “Δρομολόγιο” (1979) με στίχους Γκάτσου και ερμηνεία Μητσιά. Το έργο-σφραγίδα, ωστόσο, αυτής της νέας φάσης ήταν το “Φράγμα”, σε στίχους Κώστα Τριπολίτη, ο οποίος ήταν κι εκείνος που τον παρακίνησε να ερμηνεύσει ο ίδιος κάποια κομμάτια του δίσκου, πρακτική που καθιέρωσε στις επόμενες δουλειές του.

Η συνεργασία του με τη Σωτηρία Μπέλλου υπήρξε επεισοδιακή, καθώς η ίδια γνώριζε μόνο τα κουπλέ του εμβληματικού “Δε λες κουβέντα”. Στο ρεφρέν προτίμησε να τα πει ο ίδιος, θεωρώντας πως δεν της ταιριάζει. Οι ίδια διαμαρτυρήθηκε στο συνθέτη για το μονότονο και απαισιόδοξο μήνυμα του τραγουδιού,  απειλώντας το διευθυντή της δισκογραφικής LYRA Αλέκο Πατσιφά με ασφαλιστικά μέτρα, για να μην κυκλοφορήσει το τραγούδι. Λίγο αργότερα αναθεώρησε ωστόσο, φέρνοντας λουλούδια στο συνθέτη και λέγοντας “τελικά είμαι τυχερή”.

Το 1983 ξεκινά τη σόλο πορεία του με το “Ενέχυρο”, ακολουθεί το 1987 το “Να!”, ο γνωστότερος προσωπικός του δίσκος, με τραγούδια όπως “Το όνειρο” και “Μια Φυσαρμόνικα που κλαίει”, με τη Νανά Μούσχουρη. Το 1990 κυκλοφόρησε το “Για Πούλημα λοιπόν” και πάλι εξ ολοκλήρου δικό του. Ο ίδιος παραπονιόταν για την καθυστερημένη αναγνώριση των προσωπικών του δίσκων, που σήμερα θεωρούνται κλασικοί, αλλά και την απόρριψη που γνώρισε από μερίδα του κοινού τον καιρό της δημιουργίας τους.

Ζει αποτραβηγμένος από τα φώτα της δημοσιότητας, με πιο πρόσφατη δημόσια εμφάνισή του εκείνη στις 26.3 στο πλευρό του Γιάνη Βαρουφάκη σε μία ακόμα από τις ιδρύσεις του κινήματος Diem 25.

Δύσκολες Νύχτες