Μάτα Χάρι – Μοιραία κατάσκοπος ή θύμα σκευωρίας;
Το σημαντικότερο ερωτηματικό αφορά αν και σε ποιο βαθμό υπήρξε πράγματι διπλή κατάσκοπος Γερμανών και Γάλλων κατά τον Α’ Παγκόσμιο, πόλεμο, κατηγορία με την οποία εκτελέστηκε από γαλλικό στρατοδικείο το 1917.
Παρότι υπάρχουν πάνω από 250 βιβλία και πάνω από δέκα ταινίες για τη Μάτα Χάρι, η ζωή της αινιγματικής Ολλανδής χορεύτριας παραμένει μέχρι και σήμερα σε σημαντικό βαθμό μυστήριο. Στο γεγονός αυτό συνέβαλαν όχι μόνο οι ευφάνταστοι βιογράφοι της, αλλά και η ίδια, καθώς από τότε που ξεκίνησε την καριέρα της ως χορεύτρια “ασιατικών” χορών δικής της επινόησης, είχε διαδώσει ποικίλες φανταστικές ιστορίες για να κρύψει την πραγματική της ταυτότητα. Το σημαντικότερο ερωτηματικό βέβαια αφορά αν και σε ποιο βαθμό υπήρξε πράγματι διπλή κατάσκοπος Γερμανών και Γάλλων κατά τον Α’ Παγκόσμιο, πόλεμο, κατηγορία με την οποία εκτελέστηκε από γαλλικό στρατοδικείο το 1917. Την απάντηση δυσκολεύει το γεγονός πως τα σχετικά γαλλικά αρχεία παραμένουν μέχρι σήμερα κλειστά, πάνω από 100 χρόνια μετά την εκτέλεση της. Σύμφωνα με αρχεία της βρετανικής ΜI5 που δόθηκαν στη δημοσιότητα το 1999, φαίνεται βέβαιο πως από το 1915 η Μάτα Χάρι ήταν στην υπηρεσία των γερμανικών μυστικών υπηρεσιών, χωρίς όμως να δώσει πληροφορίες ουσίας στους αξιωματικούς που συναναστρεφόταν. Αρκετά πιθανή θεωρείται η εκδοχή πως οι κατασκοπευτικές της δραστηριότητες ήταν απλώς ένας τρόπος να βγάλει χρήματα σε μια εποχή που η καριέρα της βρισκόταν στη δύση της, χωρίς η ίδια να έχει πλήρη συναίσθηση της επικινδυνότητας όσων διέπραττε.
Ήρθε στον κόσμο στις 7 Αυγούστου 1876 ως Μαργαρίτα Γερτρούδη Τσέλε ως κόρη ενός πιλοποιού στην πόλη Leeuwarden της Ολλανδίας. Η μητέρα της είχε ινδονησιακές ρίζες, κάτι στο οποίο η Μαργαρίτα όφειλε την εξωτική της εμφάνιση, αν και ορισμένοι υποστηρίζουν ότι και οι δύο γονείς ήταν αποκλειστικά ολλανδικής καταγωγής. Μετά την αποφοίτηση της από Σχολή Δασκάλων παντρεύεται σε ηλικία 19 ετών τον κατά 20 χρόνια μεγαλύτερό της αποικιακό αξιωματικό σκωτσέζικης καταγωγής Κάμπελ ΜακΛέοντ, κατόπιν αγγελίας συνοικεσίων. Το διάστημα 1897-1902 έζησαν στην Ιάβα και τη Σουμάτρα. Ο γάμος ήταν δυστυχισμένος, καθώς ο ΜακΛέοντ ήταν αλκοολικός και βίαιος, ενώ κόλλησε σύφιλη τόσο τη σύζυγο όσο και τα δύο παιδιά τους, Νόρμαν και Ζαν, με το πρώτο να πεθαίνει σε νηπιακή ηλικία. Η Τσέλε τον εγκατέλειψε για ένα διάστημα, ζώντας με έναν άλλο Ολλανδό αξιωματικό, αλλά επέστρεψε ως το 1902 που χώρισαν, με το διαζύγιο να εκδίδεται επίσημα το 1906. Το διάστημα της παραμονής της στην Ινδονησία ήρθε σε επαφή με τοπικούς χορευτικούς συλλόγους και μελέτησε τη ντόπια παράδοση.
Επιστρέφοντας στην Ευρώπη το 1905 εγκαθίσταται στο Παρίσι και ξεκινά να εργάζεται ως χορεύτρια με το όνομα “Λαίδη ΜακΛέοντ”. Μετά τις πρώτες επιτυχίες αρχίζει να χρησιμοποιεί το ψευδώνυμο Μάτα Χάρι, μαλαισιανή έκφραση που σημαίνει “ήλιος” (μάτι της μέρας κυριολεκτικά). Ο ανατολίτικος χορός της δεν ανταποκρινόταν σε συγκεκριμένο πρότυπο, αλλά αποτελούσε μείξη διάφορων στοιχείων δικής της έμπνευσης. Η ομορφιά της, ο περίπλοκος χορός με τα πέπλα, στο τέλος του οποίου εκτίθονταν σχεδόν γυμνή στο κοινό, καθώς και ο μύθος που διέδιδε η ίδια περί ινδικής καταγωγής έκαναν τα πλήθη να συρρέουν όπου εμφανιζόταν. Ο τύπος έγραφε διθυραμβικά άρθρα, ενώ η μορφή της εμφανίστηκε σε καρτ ποστάλ, ακόμα και σε συσκευασίες μπισκότων. Την εποχή εκείνη γνωρίζεται με διάφορους παράγοντες της πολιτικής και επιχειρηματικής ζωής και συνάπτει σειρά δεσμών κυρίως με αξιωματικούς, αλλά και τον βιομήχανο από τη Λυών Εμίλ Ετιέν Γκιμέ. Μετά το ξέσπασμα του πολέμου κι ενώ ήδη το άστρο της έχει δέσει, περνά τον καιρό της μεταξύ Βελγίου και Ολλανδίας και το 1915 ή το 1916 δέχεται στη Χάγη από Γερμανό αξιωματικό λεφτά για στρατιωτικές πληροφορίες που θα λάμβανε στο επόμενο ταξίδι της στη Γαλλία. Η ίδια δέχεται αλλά συλλαμβάνεται στη Γαλλία, όπου και υποστηρίζει πως έδωσε μόνο παρωχημένες πληροφορίες σε κάποιον αξιωματικό, αποδεχόμενη να ασκήσει κατασκοπία για λογαριασμό των Γάλλων στα κατεχόμενα γερμανικά εδάφη.
Ή Μάτα Χάρι τη στιγμή της σύλληψής της
Στις 13 Φλεβάρη 1917 συλλαμβάνεται και πάλι ως διπλή κατάσκοπος, με την ίδια να ισχυρίζεται πως προσπαθούσε να επηρεάσει το Γερμανό ευγενή Ερνέστο Αυγούστο του Μπράουνσβάιχ Λούνεμπουργκ. Στη δίκη που ακολούθησε κρίθηκε ένοχη και καταδικάστηκε σε θάνατο, ενώ στις 15 Οκτώβρη εκτελέστηκ στη Βενσέν του Παρισιού. Μία μόνο από τις σφαίρες ήταν θανάσιμη, εκείνη που τη βρήκε στην καρδιά. Το σώμα της ταριχεύθηκε και φυλάχθηκε στο μουσείο ανατομίας του Παρισιού, απ’ όπου εκλάπη πιθανότατα το 1954, χωρίς να έχει ανευρεθεί μέχρι σήμερα.
