Enid Blyton – Η Αγκάθα Κρίστι των μικρών ηλικιών

Δεν ξέρω πόσα θα είχε να προσθέσει ένα βιογραφικό σημείωμα της Μπλάιτον σε όσους την γνώρισαν και την αγάπησαν μέσα από τα βιβλία της. Ίσως μάλιστα να παραφυλούσε στις λεπτομέρειες, πίσω από τις γραμμές, κάποια απογοήτευση που να έφερνε την οδυνηρή απομυθοποίηση. Και δεν είναι ώρα τώρα να χάνουμε τις σταθερές των παιδικών μας χρόνων.

Μαθαίνεις για παράδειγμα στο λήμμα της Βικιπαίδεια πως μας χάρισε εκατοντάδες βιβλία και δεκάδες ήρωες, με πιο σημαντικό κάποιον Νόντι, που αμφιβάλλω αν έχει φτάσει και μεταφράστηκε ποτέ στη χώρα μας. Εδώ τρεις ήταν οι βασικές σειρές που κυκλοφόρησαν και γνώρισαν μεγάλη επιτυχία, στα παιδιά της δικής μου γενιάς τουλάχιστον: οι Μυστικοί Επτά, οι Πέντε Φίλοι και τα Πέντε Λαγωνικά, που ήταν και η δική μου προτίμηση, γιατί δικές τους περιπέτειες έπιασα πρώτα στα χέρια μου και οι μεγάλες αγάπες δεν ξεχνιούνται.

Αυτό, αλλά σε πιο παλιά έκδοση, με άλλο εξώφυλλο και εικονογράφηση

Όσο δύσκολο κι αν ήταν να μην απορήσεις με κάποια πράγματα που συνέβαιναν κι ήταν ξένα στην ελληνική πραγματικότητα, πχ καθώς μια παρέα πέντε παιδιών πήγαινε πικ-νικ και περιδρόμιαζε τη μισή Βρετανία πριν καν φτάσει το μεσημέρι, είναι ακόμα πιο δύσκολο να μην ταυτιστείς μαζί της, να μην προσπαθήσεις να λύσεις πριν από αυτούς το μυστήριο, να μην αγωνιάς όταν κινδυνεύουν να τους πιάσουν, να μη σκέφτεσαι κατά πού πέφτει στο χάρτη το Πετροχώρι, να μην αναρωτιέσαι αν η δική σου μάνα θα σε άφηνε να πας μόνος σου εκδρομή πέρα από την άλλη γωνία στον κάτω μαχαλά, να μη σε πιάσει το παράπονο γιατί να μη συμβαίνουν σε εσένα τόσο ενδιαφέροντα πράγματα κτλ.

Άσε που μπορεί να είχαν μια ηθικοπλαστική πρωτοπορία για την εποχή τους, γιατί στα Πέντε Λαγωνικά πρωταγωνιστής ήταν ο Φρέντυ ο Χοντρούλης, που τσάκιζε κάθε body-shaming εν τη γενέσει του, με την εξυπνάδα του, και στους Πέντε Φίλους ξεχώρισε η Τζωρτζίνα που ήταν αγοροκόριτσο και την φωνάζαν Τζωρτζ, ενώ σήμερα θα την είχαν ταράξει στο bullying για την ταυτότητα φύλου της και τις σεξουαλικές της προτιμήσεις -αν και λέγεται πως κατηγορήθηκε μεταξύ άλλων και για ρατσιστικά στερεότυπα η Μπλάιτον.

Χώρια που στο ρόλο του απόλυτου κακού δεν είναι έτσι απλά οι κακοί λωποδύτες, αλλά γενικά οι μεγάλοι, πολύ πριν θέσει τέτοια ζητήματα ο Παρισινός Μάης και το ρεύμα του 68, τη χρονιά που πέθανε η συγγραφέας. Και βασικά ο εχθρός είναι κάτι τύποι σαν τον επιθεωρητή Γκούνη (να και το έμμεσο αντιμπατσικό μήνυμα) που θύμιζε κάτι από Γκουσκούνη, αλλά και τα Goonies, που ήταν καλτ παιδική ταινία της δεκαετίας του 80′.

Μα είναι να μη σε πιάνει μετά η νοσταλγία και τα γεροντίστικα κηρύγματα για τη σημερινή γενιά που στερείται κλασικής παιδείας από τέτοια αναγνώσματα και αναλώνεται στο ημερολόγιο του Σπασίκλα κι άλλα τινά ξενέρωτα -κι αυτό στην καλή περίπτωση που δέχονται να πιάσουν βιβλίο στα χέρια τους; Σε τι κόσμο έρχονται τα παιδιά μας Νίκο Τσαμτσίκα και τι αναμνήσεις θα κουβαλάνε;

Τι πάει να πει πως ήταν απλοϊκά και τα δικά μας αναγνώσματα, στη γυάλα ενός μικροαστικούς περιβάλλοντος, με κλισέ και στερεότυπα, χωρίς επικίνδυνες αναφορές σε φτώχεια, ανισότητα κι άλλα θέματα που κάνουν τζιζ; Σαφώς και είχαν μια αγνή απλότητα λόγω της ηλικίας στην οποία απευθύνονταν -αν και υπήρξαν άλλοι που μίλησαν για αυτά, σεβόμενοι απολύτως την παιδική αθωότητα. Ας είναι καθαρό όμως πως η ίδια η ανθρωπότητα βρίσκεται ούτως ή άλλως στο παιδικό στάδιο της ανάπτυξής της, πριν την ενηλικίωση της επαναστατικής υπέρβασης της αδικίας και των κοινωνιών που τις γεννάνε.

Και ας μην ξεχνάμε πως κατά βάθος τα πράγματα είναι απλά, όπως όταν ήμασταν παιδιά: τάξη εναντίον τάξης. Κι ας μην έκανε καμιά προσπάθεια να μας τα πει όλα αυτά η Μπλάιτον με τις περιπέτειες των ηρώων της σε αυστηρά ελεγχόμενο περιβάλλον, σαν τρέιλερ ή εισαγωγή έστω στη μεγάλη περιπέτεια του μαρξισμού, που θα έγραφε πολλά χρόνια αργότερα ο Ραφαηλίδης. Όπως ακριβώς δεν μπορούσε να το κάνει ούτε η Κρίστι, βάση της κοινωνικής της θέσης, τοποθετώντας όλους τους ήρωες και τις ιστορίες της στο αποστειρωμένο αστικό περιβάλλον όπου ζούσε και η ίδια. Παρόλα αυτά, αξίζει τον τίτλο της βασίλισσας του μυστηρίου, όπως η Μπλάιτον -που γεννήθηκε σαν σήμερα το 1897- αξίζει τον ίδιο τίτλο για τις παιδικές ηλικίες.