Φιντέλ

Φιντέλ,
Το όνομα της Κούβας κρατάει
στο στήθος του πάντα με πίστη.

Φιντέλ,
Αυτός που τους σκλάβους ανύψωσε
στην κορφή της μυρτιάς και της δάφνης.

Φιντέλ,
Αυτός που οικοδόμησε μια νέα πατρίδα
χωρίς έγκλημα, μίσος και πίκρα.

Φιντέλ.

Νικολάς Γκιγιέν, Στη Θάλασσα Των Αντιλλών Πλέει Μια Χάρτινη Βαρκούλα,
Ποιήματα για μεγάλα παιδιά (1977)
(Μετάφραση: Μπάμπης Ζαφειράτος, Αύγουστος 2016)

*

2 ποιήματα του Νικολάς Γκιγιέν – 1 του Κάρλος Πουέμπλα

Μεταφράσεις – Σχόλια – Σημειώσεις – Επιμέλεια
Μπάμπης Ζαφειράτος – Μποτίλια Στον Άνεμο

Φιντέλ (13.8.1926-25.11.2016), Κόλπος των Χοίρων, 1961

*

Κάρλος Πουέμπλα: Και τους πρόφτασε ο Φιντέλ

Y en eso llegó Fidel

Από τον Τροβαδούρο της Κουβανικής Επανάστασης

Και τους πρόφτασε ο Φιντέλ

Κάρλος Πουέμπλα (1959)

Κι είχανε ονειρευτεί
να τα ’χουν όλα δικά τους
σπιτάρες η αφεντιά τους
κι ο λαός να αιμορραγεί.
Κι έπαιρναν μέτρα σκληρά
του λαού έκλεισαν το στόμα
να τον θάψουν μες στο χώμα…
μα τους πρόφτασε ο Φιντέλ.

Και το αστείο τέρμα πια,
γιατί ο Κομαντάντε
μιλάει σοβαρά.
Και το αστείο τέρμα πια,
γιατί ο Κομαντάντε
δε γελά.

Κι είχανε ονειρευτεί
να ρημάξουνε τη γη μας
μα στη Σιέρα η ψυχή μας
για το μέλλον μάς καλεί.
Κι έπαιρναν μέτρα σκληρά
με το έγκλημα είχαν λόγο
κι έστηναν στην Κούβα τζόγο…
μα τους πρόφτασε ο Φιντέλ.

Και το αστείο τέρμα πια,
γιατί ο Κομαντάντε
μιλάει σοβαρά.
Κα το αστείο τέρμα πια,
γιατί ο Κομαντάντε
δε γελά.

Κι είχανε ονειρευτεί
να μιλούν με λωποδύτες
παρανόμους κι αγιογδύτες
να τσακίζουν τη ζωή.
Κι έπαιρναν μέτρα σκληρά
μ’ έμβλημα την ατιμία
μα οι μπαρμπούδος δίνουν μία…
και τους πρόφτασε ο Φιντέλ.

Και το αστείο τέρμα πια
γιατί ο Κομαντάντε
μιλάει σοβαρά.
Και το αστείο τέρμα πια,
γιατί ο Κομαντάντε
δε γελά.

Κι είχανε ονειρευτεί
μια καλή δημοκρατία
μα ο λαός στη δυστυχία
να πεθαίνει κάθε αυγή.
Κι έπαιρναν μέτρα σκληρά
και δε δίναν σημασία
νόμο είχαν τη ληστεία…
μα τους πρόφτασε ο Φιντέλ.

Και το αστείο τέρμα πια,
γιατί ο Κομαντάντε
μιλάει σοβαρά.
Και το αστείο τέρμα πια,
γιατί ο Κομαντάντε
δε γελά.

Μετάφραση στα μέτρα της μελωδίας: Μπάμπης Ζαφειράτος, 3 Δεκ. 2016
(Β΄ γραφή, 12 Αυγούστου 2018)
Πρώτη δημοσίευση: Μποτίλια Στον Άνεμο, 7 Δεκ. 2016

Carlos Puebla – Y en eso llegó Fidel (live)

Αβάνα το 1976. Από ηχογράφηση της Σουηδικής Τηλεόρασης, στο La Bodeguita del Medio (Το Μαγαζάκι στη Μέση), για το ντοκιμαντέρ (σουηδοκουβανικής παραγωγής) Musica Cubana.Φωτογράφοι: Gunnar Källström και Sven Asberg. Ήχος: Peter Hennix. Προβλήθηκε στη Σουηδία το 1978.

Y en eso llegó Fidel

Carlos Puebla (1959)

Aquí pensaban seguir,
ganando el ciento por ciento,
con casas de apartamentos
y echar al pueblo a sufrir.
Y seguir de modo cruel
contra el pueblo conspirando,
para seguirlo explotando…
y en eso llegó Fidel.

Se acabó la diversión,
llegó el Comandante
y mandó a parar.
Se acabó la diversión,
llegó el Comandante
y mandó a parar.

Aquí pensaban seguir,
tragando y tragando tierra,
sin sospechar que en la Sierra
se alumbraba el porvenir.
Y seguir de modo cruel
la costumbre del delito
hacer de Cuba un garito…
y en eso llegó Fidel.

Se acabó la diversión,
llegó el Comandante
y mandó a parar.
Se acabó la diversión,
llegó el Comandante
y mandó a parar.

Aquí pensaban seguir,
diciendo que los rateros,
forajidos bandoleros
asolaban al país.
Y seguir de modo cruel
con la infamia por escudo,
difamando a los barbudos…
y en eso legó Fidel.

Se acabó la diversión,
llegó el Comandante
y mandó a parar.
Se acabó la diversión,
llegó el Comandante
y mandó a parar.

Aquí pensaban seguir,
jugando a la democracia
y el pueblo que en su desgracia
se acabara de morir.
Y seguir de modo cruel,
sin cuidarse ni la forma,
con el robo como norma…
y en eso llegó Fidel.

Se acabó la diversión,
llegó el Comandante
y mandó a parar.
Se acabó la diversión,
llegó el Comandante
y mandó a parar.

Ο Πουέμπλα σε πάρκο του Μανσανίγιο. (Πηγή: trekearth.com)

Κάρλος Μανουέλ Πουέμπλα (Carlos Manuel Puebla, Κούβα. 11 Σεπ. 1917 Μανσανίγιο – 12 Ιουλ. 1989, Αβάνα). Κιθαρίστας, συνθέτης και τραγουδιστής. Από την αρχή της δεκαετίας του 1950 αντιτάχθηκε στη δικτατορία Μπατίστα τραγουδώντας τις δύσκολες συνθήκες διαβίωσης του λαού του με τραγούδια όπως Σχέδιο για Ματσέτα (Plan de machete), Αυτός είναι ο λαός μου (Este es mi pueblo), Αχ, φτωχή μου Κούβα (¡Ay, Pobre Mi Cuba!).

*

Νικολάς Γκιγιέν: Βγαίνουν απ’ το καλαμπόκι…

Son más en una mazorca…

Μουσική: Víctor Manuel San José – Τραγούδι: Ana Belén

Από το δίσκο Το περιστέρι με το φτερούγισμα του λαού – La paloma de vuelo popular (1976).

Βγαίνουν απ’ το καλαμπόκι…

Νικολάς Γκιγιέν

Βγαίνουν απ’ το καλαμπόκι
πιο πολλά σπυριά απ’ όσα
ο Φιντέλ κι οι σύντροφοί του
όταν βγήκαν απ’ το Γκράνμα.
Ταραγμένη η θάλασσα είδε
που ’φευγαν με βια στο βήμα,
φώτιζαν τα πρόσωπά τους
σοβαρά, χωρίς γενειάδες,
πεταλούδες στη ματιά τους
κι ας βουλιάζανε στους βάλτους.

Πίσω τους βαδίζει ο χάρος
στα στρατιωτικά ντυμένος,
σκέτη ώχρα είν’ η στολή του
κι έχει αμερικάνικο όπλο.
Κάποιοι πέφτουν χτυπημένοι,
κάποιοι άλλοι ξεψυχάνε,
κι οι πιο λίγοι, μόλις πάνω
απ’ τα δέκα δάχτυλά μας,
με απαντοχή και κόπο
για τη δόξα περπατάνε.

Ξύπνησαν τα μονοπάτια
φωνές και ύμνοι χαιρετάνε
με γροθιές και παπαρούνες,
λάμπουν ήλιοι και τουφέκια.
Πρώτα ανέβηκαν στη Σιέρα
και μπροστά τραβά η καρδιά τους·
πλάι στ’ αστραφτερά σινσόντε,
στην πιο απάτητη κορφή της
στήνουν το στρατόπεδό τους,
κι όρθιος, λέει ο Φιντέλ Κάστρο:
− Από ’δω θα ξεχυθούμε,
πέλαο μ’ όπλα θα είναι ο κάμπος.

Έχω (1964). Από την ενότητα: Μπαλάντες
Μετάφραση στα μέτρα της μελωδίας: Μπάμπης Ζαφειράτος, για την Κατιούσα, 12 Αυγούστου 2018.

________

Σημειώσεις

Φιντέλ: Δυστυχώς είναι αδύνατον να αποδοθεί η μαγεία του ποιήματος, στο οποίο ο Fidel (βλ. στο τέλος) ομοιοκαταληκτεί με τις λέξεις: fiel = πιστός, laurel = δάφνη, και hiel = χολή (πίκρα).
Σινσόντε: Ενδημικό, ωδικό πουλί της Βόρειας Αμερικής και της Κούβας, που τραγουδάει μιμούμενο «περιπαιχτικά» (εξού και mockingbird) τις φωνές άλλων πουλιών.
Για Άνα Μπελέν, Βίκτορ Μανουέλ, για τα τραγούδια του δίσκου και γενικότερα για τον μελοποιημένο Νικολάς Γκιγιέν: Σενσεμαγιά: Η μουσική στην ποίηση του Νικολάς Γκιγιέν – Αφιέρωμα.

Granma, 2 Δεκ. 1956

Son más en una mazorca…

Nicolás Guillén

Son más en una mazorca
de maíz los prietos granos
que Fidel Castro y sus hombres
cuando del Granma bajaron.
El mar revuelto los mira
partir con violento paso,
dura la luz de los rostros
severos, aún no barbados,
mariposas en la frente,
la ciénaga en los zapatos.

La muerte los vigilaba
vestida como soldado,
amarillo el uniforme,
y el fusil americano.
Heridos unos cayeron,
otros sin vida quedaron,
y los menos, pocos más
que los dedos de las manos,
con esperanza y fatiga
hacia la gloria marcharon.

En los despiertos caminos
voces saludan y cantos,
puños se alzan y amapolas,
soles brillan y disparos.
A la Sierra van primero
por el corazón llevados;
junto a los claros sinsontes,
de pie en el pico más alto,
ya en su cuartel general,
así dice Fidel Castro:
—De esta sierra bajaremos,
mar de rifles será el llano.

Tengo (1964), Romancero

1959. Τη χρονιά που γράφτηκε το Και τους πρόφτασε ο Φιντέλ. Δεύτερος από αριστερά ο Νικολάς Γκιγιέν (10 Ιουλ. 1902, Καμαγουέι – 16 Ιουλ. 1989, Αβάνα) με τον Κάρλος Πουέμπλα στο διάσημο στέκι της Αβάνας La Bodeguita del Medio (Το Μαγαζάκι στη Μέση). Η κυρία δίπλα στον Πουέμπλα είναι –αν δεν κάνω λάθος– η Ροσα Πορτίγιο, σύζυγος του ποιητή. (Πηγή φωτό: cvc.cervantes/guillen)

Ο εθνικός βάρδος της Κούβας έχει γράψει το σονέτο Στο Μαγαζάκι (A La Bodeguita) –περιλαμβάνεται στη συλλογή Ο Οδοντωτός Τροχός (La Rueda Dentada, 1972)– αφιερωμένο στον ιδρυτή του «μαγαζιού», Άνχελ Μαρτίνες (Angel Martinez), και από το οποίο δεν θα μπορούσε να λείπει βέβαια και το όνομα του Πουέμπλα. Οι δυο φίλοι εγκατέλειψαν το μικρομάγαζο της ζωής με 4 μέρες διαφορά: 12 Ιουλ. 1989 ο Πουέμπλα, 16 Ιουλ. 1989 ο Γκιγιέν.  Για Πουέμπλα βλέπε και Νικολάς Γκιγιέν: West Indies Ltd.

*

Fidel

Nicolás Guillén

Fidel,
el nombre de Cuba lleva
por siempre en el pecho fiel.

Fidel,
fue quien levantó la gleba
hasta el mirto y el laurel.

Fidel,
el que alzó una patria nueva
sin odio, crimen ni hiel.

Fidel.

Por El Mar De Las Antillas Anda Un Barco De Papel
(Poemas para ninos mayores de edad), 1977

Cuidate! El imperialismo tiene muchas caras!
Προσοχή! Ο Ιμπεριαλισμός έχει πολλά πρόσωπα!
Φιδέλ Αλεχάντρο Κάστρο Ρους
Μπιράν Επαρχίας Οριέντε, 13 Αυγούστου 1926 – Αβάνα, 25 Νοεμβρίου 2016
Σχέδιο – λεζάντα, Μπάμπης Ζαφειράτος, 3.V.2015
(Μελάνι, 21 χ 29 εκ. / 32 χ 41,5 εκ.)

___________________________________

Μπάμπης Ζαφειράτος:

Η ποίηση του Νικολάς Γκιγιέν από Κατιούσα και από Μποτίλια στον Άνεμο

*

Από Κατιούσα

Ποιήματα για τον Τσε: Hasta la poesía de la revolución και Ο Τσε του Χουάν Χέλμαν: Εξαίσιος με τα άλογα που τραγουδάνε

Η ποίηση του Τσε με του Μαρξ και του Ένγκελς το τραγούδι (5 ποιήματα) – Μια κριτική προσέγγιση

Πάμπλο Νερούδα: Επικό Τραγούδι (5 ποιήματα) – Το Επικό Τραγούδι και η ιστορία της συλλογής: Φιντέλ, Φιντέλ, οι λαοί σ’ ευγνωμονούνε

*

Από Μποτίλια Στον Άνεμο

Νερούδα: Επικό Τραγούδι (11 ποιήματα)

Άλλες μεταφράσεις του Μπ. Ζ. από Κατιούσα και από Μποτίλια Στον Άνεμο

*

Νικολάς Γκιγιέν: Ο Μεγάλος Ζωολογικός Κήπος (Προδημοσίευση)