Μιχάλης Ράπτης – Ο “Πάμπλο” του τροτσκισμού, από τη Δ’ Διεθνή στο ΠΑΣΟΚ

Μισέλ Πάμπλο είναι μόνο ένα από τα πάνω από δέκα ψευδώνυμα του Μιχάλη Ράπτη, αναμφίβολα του γνωστότερου διεθνώς Έλληνα τροτσκιστή, και ταυτόχρονα μιας από τις πλέον αμφιλεγόμενες μορφές εντός των κόλπων του συγκεκριμένου ρεύματος.

Γεννήθηκε στις 24 Αυγούστου 1911 στην Αλεξάνδρεια από πατέρα μηχανικό και φοίτησε σε ελληνικά σχολεία στην Αίγυπτο και την Κρήτη. Σπούδασε μηχανικός στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο και το 1928, μόλις δεκαεπτά ετών, συνδέθηκε με τους λεγόμενους αρχειομαρξιστές, μια από τις πρωιμότερες διασπάσεις του ΣΕΚΕ/ΚΚΕ από το 1923, που αργότερα συνδέθηκε με τον τροτσκισμό.

Το 1929 συντάχθηκε με μια ομάδα που διασπάστηκε από το Αρχείο και το 1934 συνδέθηκε με τη βασική ανταγωνιστική τροτσκιστική οργάνωση του Παντελή Πουλιόπουλου, το Σπάρτακο, οδηγώντας στην ίδρυση της ΟΚΔΕ (Οργάνωση Κομμουνιστών Διεθνιστών Ελλάδας). Συμμετείχε ενεργά στις αντιπαραθέσεις εντός του τροτσκιστικού κινήματος, ιδιαίτερα σε ό,τι αφορούσε το χρίσμα από τον ίδιο τον Τρότσκι, το οποίο τελικά κέρδισαν οι αρχειομαρξιστές. Στη διάρκεια της μεταξικής δικτατορίας εξορίστηκε στη Φολέγανδρο, όπου γνωρίστηκε με τη σύζυγό του Έλλη Διοβουνιώτη. Στα τέλη του 1937 απελευθερώθηκε και κατέφυγε αρχικά στην Ελβετία και μετά στο Παρίσι, όπου το 1938 με το ψευδώνυμο Σπέρο, συμμετείχε, παρότι δε διέθετε κάποια επίσημη εξουσιοδότηση, στο ιδρυτικό συνέδριο της Δ’ Διεθνούς το Περινί.

Ο Ράπτης έμεινε στη Γαλλία όταν ξέσπασε ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος, και για μεγάλο διάστημα νοσηλεύτηκε σε σανατόριο, πριν εμπλακεί εκ νέου στις διεργασίες του τροτσκιστικού ρεύματος στο παρίσι. Μετά το θάνατο Μαρσέλ Χικ, ηγέτη της Δ’ Διεθνούς εγκαθίδρυσε την Προσωρινή Ευρωπαϊκή Γραμματεία της Δ’ Διεθνούς το 1943, προσπαθώντας να ενώσει ανεπιτυχώς τα τρία βασικά τροτσκιστικά κόμματα σε ένα πριν τον πόλεμο.

Σύντομα η Ευρωπαϊκή Γραμματεία κέρδισε την αναγνώριση του Εργατικού Σοσιαλιστικού Κόμματος (SWP) των ΗΠΑ, της σημαντικότερης τροτσκιστικής οργάνωσης στον κόσμο. Με τον τρόπο αυτό ο Πάμπλο αναδείχθηκε σε ηγετικό στέλεχος της Δ’ Διεθνούς, συμμετέχοντας στο Δεύτερο Παγκόσμιο Συνέδριό της το 1948. Υπήρξε γραμματέας της οργάνωσης από το 1948 ως το 1960. Την περίοδο αυτή μια σειρά θεωρητικών και οργανωτικών αντιπαραθέσεων οδήγησε το 1953 στη διάσπαση της Δ’ Διεθνούς, καθώς το SWP και η πλειονότητα των τμημάτων της οργάνωσης σε Βρετανία και Γαλλία αποχώρησαν κι έφτιαξαν αντίπαλη τροτσκιστική διεθνή, κατηγορώντας τον Πάμπλο για “ρεβιζιονισμό” και “σταλινισμό”.

Από τα μέσα της δεκαετίας του ’50 άρχισε να στρέφει το ενδιαφέρον του στα αντιαποικιοκρατικά κινήματα, ιδιαίτερα της Αλγερίας, το οποίο υποστήριξε και μέσω της λαθρεμπορίας πλαστών χαρτονομισμάτων, όπλων και άλλων πλαστών εγγράφων. Για τη δράση του αυτή συνελήφθη στην Ολλανδία μαζί με έναν σύντροφό του το 1960 και καταδικάστηκε σε 15 μήνες φυλάκισης, μετά την οποία συνέχισε με την οργάνωση παράνομων τυπογραφίων και εργοστασίων όπλων στα σύνορα Μαρόκου – Τυνησίας. Επιβραβεύτηκε για τη συμβολή του από τον πρώτο Αλγερινό πρόεδρο Αχμέτ Μπεν Μπελά με τη θέση του οικονομικού συμβούλου.

Η επιρροή του εντός διεθνούς τροτσκισμού ωστόσο είχε περιοριστεί σημαντικά στο μεσοδιάστημα, με αποτέλεσμα η επανένωση της Δ’ Διεθνούς το 1963 να γίνει με τον όρο της αποβολής του Ράπτη από τους κόλπους της, η οποία πραγματοποιήθηκε το 1964. Οι οργανώσεις που ίδρυσε μετέπειτα με άλλους ομοϊδεάτες του δεν κατόρθωσαν ποτέ να βγουν από το περιθώριο ενός ήδη περιορισμένης μαζικής απήχησης κινήματος. Τα επόμενα χρόνια συγκεντρώνεται στην ανάπτυξη της έννοιας της εργατικής “αυτοδιαχείρισης”, πραγματοποιώντας διάφορα ταξίδια για να συναντηθεί με σειρά πολιτικών προσωπικοτήτων, συνδεόμενος και με την κυβέρνηση Αγιέντε.

Επιστρέφοντας στην Ελλάδα συνδέθηκε με το ΠΑΣΟΚ, έχοντας καλή σχέση με τον μετέπειτα πρωθυπουργό Ανδρέα Παπανδρέου, επίσης πρώην τροτσκιστή στα νιάτα του.

Κατηγορήθηκε για στήριξη του στον καταδικασμένο αργότερα μεταξύ άλλων για τη σφαγή της Σρεμπρένιτσα εθνικιστή Σέρβο ηγέτη Ράντοβαν Κάραζιτς, προσπαθώντας να μεσολαβήσει για συνάντηση του τελευταίου με τον Ανδρέα Παπανδρέου.

Την ίδια περίοδο, ο Δημήτρης Μπότσαρης, πρώην βουλευτής του ΠΑΣΟΚ που είχε στραφεί στην ακροδεξιά, τον κατηγόρησε αβάσιμα σε βιβλίο του ως ενορχηστρωτής της 17 Νοέμβρη. Έφυγε από τη ζωή από αποπληξία στις 17 Φλεβάρη 1996, λίγους μήνες πριν τον Ανδρέα Παπανδρέου, η φιλία με τον οποίο πιθανότατα κρύβεται πίσω από το γεγονός πως η κηδεία του πραγματοποιήθηκε δημοσία δαπάνη.

Δύσκολες Νύχτες