Ο Αντουάν Λαβουαζιέ και η “κακή χημεία” του με τη Γαλλική Επανάσταση

Συμπληρώνονται 275 χρόνια από τη γέννηση του “πατέρα” της σύγχρονης Χημείας, Αντουάν Λαβουαζιέ. Καταρρίπτοντας σειρά λανθασμένων θεωριών, έθεσε τις βάσεις της χημικής επιστήμης, μεταξύ άλλων διατυπώνοντας την ορθή διαδικασία της καύσης, κατανοώντας τη λειτουργία του οξυγόνου, το οποίο βάφτισε ο ίδιος -ένας μόνο από τους πολλούς όρους που οφείλουμε σε εκείνον.

Έπεσε θύμα της ταξικής του θέσης  και της επαγγελματικής του ιδιότητας ως φοροεισπράκτορα, που ήταν μία από τις πιο μισητές κατηγορίες της προεπαναστατικής Γαλλίας, λόγω της άγριας φοροεκμετάλλευσης στην οποία υπέβαλε τους αγρότες. Από την άλλη, χωρίς τη μεγάλη του ευμάρεια θα ήταν αδύνατο να είχε πραγματοποιήσει πολλά από τα πρωτοποριακά του επιτεύγματα.

Ανήκε σε εύπορη οικογένεια και σπούδασε νομικά, μπαίνοντας σύντομα στην υπηρεσία του βασιλιά ως φοροεισπράκτορας. Παντρεύτηκε την 13χρονη τότε κόρη ενός προϊσταμένου του, η οποία τον βοηθούσε στις μελέτες και τα πειράματά του. Το 1768 έγινε μέλος και το 1784 διευθυντής της Ακαδημίας Επιστημών. Η επανάσταση τον βρήκε διευθυντή της Υπηρεσίας Πυρίτιδας και Διευθυντή Τράπεζας. Συνελήφθη για λίγο κι έπειτα δήλωσε εθελοντής στην Πολιτοφυλακή και εξελέγη στο Συμβούλιο του Παρισιού, όπου κατάλαβε πόσο αντιδημοφιλής ήταν, όταν διατάχθηκε η απομάκρυνση του γνωστού πίνακα του Ζαν-Λουί Νταβίντ από έκθεση της πόλης που τον απεικόνιζε με τη γυναίκα του. Δραστηριοποιήθηκε πολιτικά στη συντηρητική “Λέσχη των Φίλων του Συντάγματος”. Συμμετείχε στη διαμόρφωση του μετρικού συστήματος από τη Γαλλική Ακαδημία, όπου εργάστηκε ως θησαυροφύλακας, έχοντας χάσει τις προηγούμενες θέσεις του.

Ανήκε στην Επιτροπή Χημείας του Συμβουλευτικού Οργάνου που ίδρυση η Γαλλική Εθνοσυνέλευση για τεχνικά και επιστημονικά ζητήματα. Από το 1799 βρέθηκε στο στόχαστρο του επαναστάτη Ζαν Πολ Μαρά, για πολιτικούς και προσωπικούς λόγους, καθώς το 1780 ο Λαβουαζιέ είχε απορρίψει πραγματεία του Μαρά περί καύσης. Η ριζοσπαστικοποίηση της Επανάστασης και η άνοδος των Ιακωβίνων σήμανε την αρχή του τέλους για το Λαβουαζιέ, που το Νοέμβρη του 1793 συνελήφθη με 28 συναδέλφους του, ενώ η περιουσία του δημεύτηκε. Παραπέμφθηκαν σε δίκη και καταδικάστηκαν παμψηφεί σε θάνατο. Εκτελέστηκαν στην Πλας ντε λα Κονκόρντ στις 8 Μάη 1794, με το Λαβουαζιέ να διατηρεί την ψυχραιμία του, ανεβαίνοντας στην γκιλοτίνα.

Στην αποχαιρετιστήρια επιστολή του σε έναν ξάδερφο, έγραφε: “Η ζωή μου ήταν αρκετά μακριά κι ευτυχισμένη. Τα συμβάντα στα οποία έμπλεξα, πιθανότατα θα με απαλλάξουν από τα δεινά των γηρατειών. Θα πεθάνω ήρεμος”. Μαζί του εκτελέστηκε κι ο πεθερός του κι η όλη διαδικασία διήρκεσε 35 λεπτά. Οι εχθροί της Επανάστασης και των Ιακωβίνων αποδίδουν στον Πρόεδρο Ζαν Μπαπτίστ Κοφινάλ τη φράση “Η δημοκρατία δεν έχει ανάγκη από επιστήμονες ή χημικούς, η πορεία της δικαιοσύνης δεν μπορεί να ανακοπεί”. Στην πραγματικότητα, είναι απίθανο να ειπώθηκε ποτέ η φράση και σίγουρα όχι με αυτήν τη διατύπωση.

Αυθεντική θεωρείται ωστόσο η φράση του φίλου του Λαβουαζιέ, Ζοζέφ Λουί Λανγκράντζ, μαθηματικού και αστρονόμου, που την επομένη σχολίασε το θάνατο ως εξής: “Σας πήρε μόνο μια στιγμή να κόψετε αυτό το κεφάλι, αλλά ίσως δεν αρκούν εκατό χρόνια να βγάλουν ένα που να του μοιάζει”.