Η σταφιδική εξέγερση στην Πελοπόννησο του Μεσοπολέμου, Α’ Μέρος – Τα αιματηρά γεγονότα στο Αίγιο

Το κείμενο που ακολουθεί είναι απόσπασμα από τη μελέτη του Ηλία Ε. Καραμπάτσου “Η Σταφιδική Εξέγερση του 1935, Ο ατέρμονος ‘Μεσοπόλεμος’ της αγροτιάς” (εκδόσεις Σύγχρονη Σκέψη). Ένα χρόνο ακριβώς πριν το ξέσπασμα της εξέγερσης στην Πύλο Μεσσηνίας, είχαν προηγηθεί τα αιματηρά γεγονότα στην πόλη του Αιγίου, που σηματοδότησαν την κλιμάκωση του αγώνα. Σε αυτά αναφέρεται αυτό το Α’ Μέρος που αντιγράφουμε από το βιβλίο, με την προτροπή να το προμηθευτείτε και να το μελετήσετε. Μπορείτε να το βρείτε στο βιβλιοπωλείο της Σύγχρονης Σκέψης στη Λεωφόρο Μεσογείων 27 (τηλ για παραγγελίες 210-7711307, 6985928808)

Τα αιματηρά γεγονότα στο Αίγιο – 26 Αυγούστου 1934

Στις 26 Αυγούστου γίνονται συλλαλητήρια σε Πάτρα και Αίγιο, όπου πραγματοποιείται συγκέντρωση χιλιάδων σταφιδοπαραγωγών από δεκάδες χωριά. Συγκεκριμένα (σύμφωνα με την εφημερίδα “Νεολόγος Πατρών” της 27ης Αυγούστου 1934) οι παραγωγοί από τα χωριά Γαρδενά και Κρόκοβα εισέρχονται την Κυριακή 26-08 1934 πρώτοι στην πόλη έφιπποι, κρατώντας μαύρες σημαίες και φωνάζοντας “κάτω το παρακράτημα” και “κάτω ο ΑΣΟ”. Τα καταστήματα έκλεισαν. Από παράλληλο στο άνω μέρος της λεωφόρου Μητροπόλεως, σημειώθηκε επίσης πορεία από τα χωριά Κουνινά, Κακοχωρίο (σήμερα λέγεται Δάφνες) και Παρασκευή. Αρχικά η συγκέντρωση είχε ορισθεί για την πλατεία Αγίας Λαύρας, αλλά εντέλει έγινε στη θέση “Δεξαμενή”. Επειδή είχαν πληροφορίες ότι το πλήθος θα επιτίθετο στα γραφεία του ΑΣΟ, είχαν σταλθεί ενισχύσεις από τη χωροφυλακή Πατρών υπό το μοίραρχο Μπαϊλάκη. Το πλήθος πράγματι στάθηκε έξω από τα γραφεία του ΑΣΟ και κάποιοι έριχναν πέτρες. Τότε ο ενωμοτάρχης Κουραχάνης που ήταν ο επικεφαλής της Φρουράς, έβγαλε το περίστροφό του και έριξε στον αέρα για εκφοβισμό. Κάποιοι παραγωγοί επιτέθηκαν με ξύλα και πέτρες και τότε ο Κουραχάνης άρχισε να πυροβολεί ασυγκίνητος εναντίον των παραγωγών. Ακολούθησε αληθινή μάχη κατά την οποία ρίχτηκαν πάνω από 200 πυροβολισμοί. Πρώτος που έπεσε κατά γης από το άλογό του ήταν ο κομμουνιστής Στάθης Μπακόπουλος από το χωριό Κουνινά (το αποκαλούμενο και “Μικρή Μόσχα”). Έφερε δύο διαμπερή τραύματα στη λεκάνη. Από το ίδιο χωριό τραυματίας είναι και ο Γιώργος Φιλιππόπουλος. Παρά τις συστάσεις του βουλευτή Αγιαλείας Τ. Δρούλια, ο Κουραχάνης εξακολουθούσε να πυροβολεί κατά του πλήθους. Μια σφαίρα διαπερνά το παχύ έντερο και του 30χρονου Σπύρου Ντρίνια από το χωριό Λαπαναγή των Καλαβρύτων. Τραυματίζονται και άλλοι τέσσερις σταφιδοπαραγωγοί, ένας εκ των οποίων λέγεται Άγγελος Καρπέτας. Το πλήθος εξαγριώθηκε και εισέβαλε στα γραφεία της ΑΣΟ και “δια δυναμίτιδος έθεσαν πυρ εις τα βιβλία και τα έπιπλα”. Ελαφρά τραυματίστηκε και ο χωροφύλακας Εμμαν. Καρτέρης. Ο μοίραρχος Μπαϊλάκης προσπάθησε να κατευνάσει τα πνεύματα. Στη συνέχεια το πλήθος ηγούμενο του βουλευτή Γκόφα, του δημάρχου Σταυρουλόπουλου και της οργανωτικής επιτροπής του συνεδρίου Αιγίου της 30ής Ιούνη, κατευθύνθηκε στην πλατεία Αγίας Λαύρας η οποία κατεκλύσθη ασφυκτικώς. Εκεί, στον εξώστη του ξενοδοχείου “Ξενίας Μέλαθρον” μίλησε στο πλήθος πρώτος ο Γκόφας και συνέστησε ψυχραιμία. Είπε ότι αγωνίστηκαν μόνοι και στις προσπάθειές τους αντιμετώπισαν τους αντιπροσώπους των κατωτέρων ποιοτήτων, οι οποίοι τους παρενέβαλαν πολλά εμπόδια. Μετά μίλησε και το μέλος της σταφιδικής επιτροπής συνεδρίου Αιγίου, Σπύρος Ματθίας. Αυτός θεωρεί ότι παρά τη μετάβασή τους στην Αθήνα, τους ενέπαιξαν τόσο η κυβέρνηση, όσο και ο αντιπρόσωπός τους στον ΑΣΟ. Καταγγέλλει επίσης την “οργιάζουσα δημοκοπία του ΑΣΟ” και λέει πως οι παραγωγοί των ευγενών ποιοτήτων είναι αναγκασμένοι σε βαρείς φόρους και είναι αυτοί που εντέλει θα υποχρεωθούν να πληρώσουν τα χρέη των Τραπεζών. Θεωρεί τέλος τις απαιτήσεις των παραγωγών κατωτέρων ποιοτήτων παράλογες. Λέει χαρακτηριστικά: “Αυτοί βασιζόμενοι στα κηρύγματα δημοκοπίας περιμένουν να πάρουν εφέτος από 3.600 ως 4.000 δρχ για τα σαρίδια τους και γι’ αυτό μόλις είδαν ότι οι ελπίδες τους διαψεύσθησαν συνέρχονται σε επαναστατικά συλλαλητήρια ζητώντας και τα ρέστα”.

Στο φύλλο της 28ης-08-1934 της ίδιας εφημερίδας το συμπέρασμα που βγαίνει είναι ξεκάθαρο: “Η έλλειψη ψυχραιμίας, εκ μέρους των οργάνων της τάξεως και η ακαταλόγιστος στάση του ενωμοτάρχου Καραχάνη, υπήρξαν η κύρια αφορμή των αιματηρών ταραχών του Αιγίου”. Η επιτροπή Αιγίου προβαίνει σε διαβήματα για την ελάττωση της εξαγωγικής εισφοράς, για την αναστολή των χρεών στην Αγροτική Τράπεζα και του ΑΣΟ καθώς και για την άμεση κατάργηση της “φωλιάς των κηφήνων” της αποκαλούμενης ΑΣΟ. Μετά από κάποιες ημέρες νοσηλείας στην κλινική Σπυρόπουλου, οι βαριά τραυματισμένοι Ντρίνιας και Μπακόπουλος πεθαίνουν (την 1η και 3η Σεπτέμβρη αντίστοιχα) και η κηδεία τους μετατρέπεται σε πάνδημο συλλαλητήριο.

Η Πελοπόννησος φαίνεται να έχει πάρει φωτιά από άκρο σε άκρο. Γίνεται το μεγάλο συλλαλητήριο στον Πύργο Ηλείας και ακολουθεί μεγάλη συγκέντρωση στο Νησί (Μεσσήνη). Οι Μεσσήνιοι θεωρούν ότι οι αποφάσεις του ΑΣΟ ικανοποιούν μόνο τους σταφιδοπαραγωγούς των αποκαλούμενων “ευγενών” ποιοτήτων και έτσι “τάσσονται ανεπιφυλάκτως υπέρ των αιτημάτων των σταφιδοπαραγωγών Πύργου”. Περίπου 4.000 αγρότες παίρνουν μέρος και στη συγκέντρωση μιλούν μεταξύ άλλων, τόσο ο Γιώργος Δάλλας από τη Θουρία, όσο και ο Χρήστος Κουβελιώτης από τον Πήδασο εκ μέρους των σταφιδοπαραγωγών της Πυλίας.

Ακολουθεί το σταφιδοπαραγωγικό συνέδριο στην Κυπαρισσία την Πέμπτη 6 Σεπτέμβρη, με τη συμμετοχή δεκάδων αντιπροσώπων από περιοχές της Μεσσηνίας. Σταφιδοπαραγωγοί από τη γύρω περιοχή εισβάλλουν στο χώρο του συνεδρίου και αποδοκιμάζουν τους αντιπροσώπους του ΑΣΟ και τους βουλευτές. Η Χωροφυλακή επιτίθεται και τραυματίζει πολλούς από τους συγκεντρωμένους. Κάτω από την πίεση των πραγμάτων η κυβέρνηση εξαγγέλλει ότι θα επανεξετάσει τα ζητήματα και η θύελλα καταλαγιάζει προσωρινά.

Σοβαρές κινητοποιήσεις σε “αποφασισμένα” χωριά της Πυλίας δεν προβάλλονται επαρκώς από τις εφημερίδες της Καλαμάτας, οι οποίες χρόνια εστιάζουν κυρίως σε συνέδρια “αγροτιστών”. Έτσι στις 09-09-1934 εκδίδεται το πρώτο φύλλο της δεκαπενθήμερης κοινωνικοπολιτικής εφημερίδας ανεξαρτήτων αρχών “Πήδασος”. Η ανάγκη ενημέρωσης αλλά και έκφραση των αγροτών της Πυλίας είναι πιο έντονη από ποτέ. Στην πρώτη σελίδα φιλοξενείται άρθρο του Λούλη Τσικλητήρα με τίτλο “Πώς ελήφθησαν οι αποφάσεις του ΑΣΟ – Ο δίκαιος αγών των σταφιδοπαραγωγών” όπου γράφει: “ο σταφιδοπαραγωγός εφέτος έπεσε θύμα ανηκούστου συνωμοτικής πλεκτάνης εκ μέρους του πολύμορφου τέρατος της Κεφαλαιοκρατίας, όμοιον του οποίου δυσκόλως απαντάται εν τη οικονομική ιστορία. Είναι η διάρρηξις της αλληλεγγύης των σταφιδοπαραγωγών και εις σημείον επικινδύνου οξύνσεως της αντιθέσεως αυτής. Και καταδικασθείς διά των αποφάσεων του ΑΣΣΟ ο σταφιδοπαραγωγός των μη εξευγενισμένων ποιοτήτων, δεδομένης και της 30% μειώσεως της παραγωγής του, να περάσει μαύρη και άραχλη χρονιά. Τι εκέρδισεν ο σταφιδοπαραγωγός των εξευγενισμένων; Χωρίς να υποστεί καμμίαν απολύτως θυσίαν το Κράτος, αφού δεν έσπρωξε ουδέ τις την διάθεσιν του γελοίου ποσού των 15 εκατ. δρχ δια την κατωτέρα ποιότητα, έπαιξαν εις βάρος των δυο κατηγοριών των σταφιδοπαραγωγών. Τα βάρη έμειναν εις τον αυτόν παρονομαστήν και δια της μειώσεως της τιμής των δελτίων, την οποία επέτυχαν οι υποτιμηταί”.