Βίκτορ Αλεξέγεβιτς Βαζιούλιν – Διερευνώντας τη μέθοδο του Μαρξ

Σαν σήμερα γεννήθηκε ένας από τους πιο σημαντικούς σοβιετικούς στοχαστές-φιλοσόφους, ο Βίκτορ Αλεξέγεβιτς Βαζιούλιν, που συνέδεσε το όνομά του με τη “Λογική της Ιστορίας”.

Γεννήθηκε το 1932 στην Περιφέρεια της Μόσχας. Σπούδασε Φιλοσοφία στις αρχές της δεκαετίας του 50′ στο Λομονόσοφ της Μόσχας, κι ανήκε σε μια γενιά σπουδαίων μελετητών του έργου του Μαρξ (Ρόζενταλ, Ιλιένκοφ κ.ά.) που καταπιάστηκε με ζητήματα μεθοδολογίας του “Κεφαλαίου”. Προχώρησε στη διδακτορική και μεταδιδακτορική του διατριβή στο Λομονόσοφ και άρχισε να διδάσκει το αντικείμενό του στο ίδιο Πανεπιστήμιο, από τα μέσα της δεκαετίας του 60′, ενώ δίδαξε και στα Πανεπιστήμια της Πράγας και της Μπρατισλάβας. Εκεί τον γνώρισαν πολλοί Έλληνες φοιτητές που είχαν την ευκαιρία -αν όχι το προνόμιο- να σπουδάσουν εντελώς δωρεάν στη Σοβιετική Ένωση κι έχουν τις καλύτερες αναμνήσεις από τον ίδιο και από το ζωντανό μάθημά του, που ήταν πόλος έλξης όχι μόνο για τους μαθητές του, αλλά και για πολλούς σοβιετικούς πολίτες εκτός Πανεπιστημίου.

Τα πιο σημαντικά έργα του είναι η Λογική του Κεφαλαίου και η Λογική της Ιστορίας -όπως ονομάζεται σήμερα και η Διεθνής Σχολή των οπαδών του. Με απλά λόγια, σε αυτά τα έργα προσπαθεί να εφαρμόσει στο αντικείμενό του -την κοινωνία και την ιστορική της εξέλιξη- τη μέθοδο του Μαρξ στο Κεφάλαιο και τις διαλεκτικές κατηγορίες του Χέγκελ παίρνοντας υπόψη την παρατήρηση του Λένιν πως κανείς δεν έχει καταλάβει πραγματικά το Κεφάλαιο του Μαρξ αν δεν έχει μελετήσει τη Χεγκελιανή Λογική, αλλά και το γεγονός πως μπορούμε να καταλάβουμε περισσότερα για την ανθρώπινη κοινωνία, μελετώντας την ανώτερη, εξελιγμένη μορφή της (τη σοσιαλιστική-κομμουνιστική), με τον ίδιο τρόπο που καταλαβαίνουμε περισσότερα για την ανατομία του πιθήκου, γνωρίζοντας την ανατομία ενός εξελιγμένου όντος, όπως ο άνθρωπος. Εξέτασε την κοινωνία ως οργανικό όλο, την αλληλεπίδραση των συστατικών μερών της, διαχώρισε την “ουσία” από το “είναι” και το “φαινόμενο”, επισημαίνοντας τους όρους εμφάνισης ενός καινούριου στοιχείου -όπως ο σοσιαλισμός-κομμουνισμός, με τη χρήση της μεθόδου ανάβασης από το αφηρημένο στο συγκεκριμένο.

Προφανώς αυτή η σημαντική πλευρά του κατασυκοφαντημένου σοβιετικού μαρξισμού που προσπάθησε να αναπτύξει δημιουργικά τη μαρξιστική θεωρία, δεν έτυχε ιδιαίτερης προβολής στη Δύση, για να μη χαλάσει το βολικό στερεότυπο του “δογματικού μαρξισμού” με το φορμαλισμό και τα αποστειρωμένα τσιτάτα.

Στα ελληνικά έχει κυκλοφορήσει η μπροσούρα “η διαλεκτική του ιστορικού προτσές και η μεθοδολογία της έρευνάς του” από τη Σύγχρονη Εποχή, και η “Λογική της Ιστορίας” (αρχικά από τις Εκδόσεις Γράμματα και στη συνέχεια από το ΚΨΜ). Όχι όμως και η “Λογική του Κεφαλαίου”, η μετάφραση και έκδοση της οποίας έχει περάσει από διάφορες περιπέτειες.

Εκτός από τις θεωρητικές του μελέτες, ο Βαζιούλιν είχε μια συνεπή, διαχρονική στράτευση στο Κομμουνιστικό Κίνημα, με μαχητική αρθρογραφία, όπου εξέφρασε εγκαίρως ανησυχίες και σκέψεις του για τον αντεπαναστατικό χαρακτήρα της Περεστρόικα. Μετά την καπιταλιστική παλινόρθωση, πήγε ενάντια στο ρεύμα της αντεπανάστασης και προσήλθε ως μάρτυρας υπεράσπισης στη δίκη του ΚΚΣΕ, όπου το είχε σύρει ο Γέλτσιν για τα “εγκλήματα” τάχα που έκαναν οι κομμουνιστές επί ΕΣΣΔ.

Διατηρούσε καλές σχέσεις με συγκεκριμένους υγιείς πυρήνες και στελέχη του ΚΚΡΟ, καθώς και με το ΚΕΚΡ του Τιούλκιν, ως το τέλος της ζωής του. Έφυγε από τη ζωή το Γενάρη του 2012, πριν συμπληρώσει τα 80 χρόνια του, αντιμετωπίζοντας εγκεφαλικά επεισόδια και σοβαρά προβλήματα υγείας, και αφήνοντας πίσω του μια πλούσια κι αξιόλογη παρακαταθήκη για τη μαρξιστική, επαναστατική θεωρία.