“Λουδοβίκος ΙΔ’: Ο “βασιλιάς – ήλιος” που έφερε τη δύση της γαλλικής μοναρχίας

Μπορεί το όνομα Λουδοβίκος να είναι από τα πλέον κοινά μεταξύ των βασιλιάδων της Γαλλίας, για τους περισσότερους το όνομα παραπέμπει σχεδόν αυτόματα στο Λουδοβίκο ΙΔ’ τη δυναστείας των Βουρβώνων. Ως βασιλιάς της Γαλλίας και της Ναβάρας, κυβέρνησε (έστω και ονομαστικά μόνο ως ανήλικος αρχικά) επί 72 ολόκληρα χρόνια, από το 1643 ως το 1715, θεμελιώνοντας τη μακροβιότερη ηγετική θητεία της νεώτερης ιστορίας και μια από τις πιο μακροχρόνιες στα παγκόσμια χρονικά. Το όνομά του ταυτίστηκε με την απολυταρχία, όπου ο ίδιος ως “Βασιλιάς – ήλιος” (λόγω του εμβλήματός του) λάμβανε κεντρική θέση και είχε τον πρώτο και τον τελευταίο λόγο επί όλων των ζητημάτων. Μπορεί η περίφημη φράση “Το κράτος είμαι εγώ” που φέρεται να είπε στους βουλευτές του παρισινού κοινοβουλίου στις 13 Απρίλη 1655 να μην διασταυρώνεται ιστορικά, ωστόσο αποτυπώνει πλήρως το πνεύμα της βασιλείας του. Οι πολυάριθμοι πόλεμοι στους οποίους ενεπλάκη, η ποικίλες μεταρρυθμίσεις στο εσωτερικό της χώρας, που συνδυάζονταν με μια άτεγκτη πολιτική κατά των Γάλλων προτεσταντών (Ουγενότων), όπως και η πολυτελέστατη ζωή της αυλής, σηματοδότησαν το απόγειο αλλά και την αρχή του τέλους ταυτόχρονα της γαλλικής μοναρχίας, που θα κατέρρεε λίγες δεκαετίες αργότερα ανάμεσα στις ιαχές του επαναστατημένου λαού.

Ο Λουδοβίκος Θεόδοτος (όπως ήταν το πλήρες όνομά του) ήρθε στον κόσμο στις 5 Σεπτέμβρη 1638, ως πρωτότοκος του Λουδοβίκου ΙΓ’ και της Άννας της Αυστριακής. Από τις 14 Μάη 1643 ανακηρύχθηκε βασιλιάς, αρχικά με την μητέρα του να ασκεί τα κυβερνητικά καθήκοντα. Στα 13 του χρόνια θεωρήθηκε νομικά ενήλικος ενώ η εξουσία μετατέθηκε στον καρδινάλιο Μαζαρίνο, που αποτέλεσε και το πολιτικό πρότυπο του εκκολαπτόμενου μονάρχη. Ήταν η περίοδος που είχε λήξει μόλις ο τριακονταετής πόλεμος στην Ευρώπη (1648) με τη Γαλλία να φιλοδοξεί να αναδειχθεί σε βασικό πολιτικό παίκτη της Γηραιάς ηπείρου.

Μετά το θάνατο του καρδιναλίου το 1661 ως Λουδοβίκος ΙΔ’ ανέλαβε μόνος τα ηνία της χώρας, θεμελιώνοντας την απολυταρχική μοναρχία. Διέλυσε κάθε ανταγωνιστικό θεσμό, κατήργησε υπουργικές θέσεις και δημιούργησε ένα στρατό αυλικών των οποίων η επιβίωση εξαρτώνταν αποκλειστικά από την προσωπική τους σχέση με το βασιλιά.

Θεωρώντας τον καθολικισμό βασικό όχημα ομοιογενοποίησης του κράτους, ήρε το 1685 το έδικτο της Νάντης (1598) που παραχωρούσε ελευθερίες στους Ουγενότους, εξαναγκάζοντας τους σε μετανάστευσή τους κατά χιλιάδες στην Ολλανδία, την Πρωσία, την Αγγλία και τις μετέπειτα ΗΠΑ. Προκειμένου να εδραιώσει την εξουσία του ωστόσο, δε δίστασε να έρθει σε σύγκρουση και με τον πάπα, αναγνωρίζοντας μόνο την πνευματική του πρωτοκαθεδρία, υπάγοντας το σύνολο των Γάλλων επισκόπων στον προσωπικό του έλεγχο.

Σύζυγός του ήταν η ινφάντα Μαρία Θηρεσία της Ισπανίας, με την οποία απέκτησε τον δελφίνο Λουδοβίκο, που ωστόσο δεν τον διαδέχτηκε εν τέλει καθώς πέθανε στα 50 του πριν το θάνατο του πατέρα του. Ο βασιλιάς – ήλιος Ήταν διαβόητος για τις πολυάριθμες ερωμένες του, εκ των οποίων η πιο προβεβλημένη ήταν η Φρανσουάζ ντ’ Ωμπινιέ.

Στον τομέα της εξωτερικής πολιτικής μπόρεσε πράγματι να πετύχει ορισμένες επιτυχίες, με την αποδυνάμωση της Ισπανίας, την προσάρτηση διαφόρων συνοριακών περιοχών, όπως η Αλσατία, εμπλεκόμενος ωστόσο σε διαρκείς πολεμικές περιπέτειες, με σημαντικότερη τον μακροχρόνιο Πόλεμο της Ισπανικής διαδοχής (1701-1714), που εξάντλησαν οικονομικά το κράτος. Επί ημερών του δόθηκε ιδιαίτερη ώθηση και στη γαλλική αποικιοκρατία, με αιχμή του δόρατος την ίδρυση της Εταιρίας των Ανατολικών Ινδιών. “Ψυχή” της Εταιρίας ήταν ο Ζαν Μπατίστ Κολμπέρ, που μάλιστα έδωσε το όνομά του στην γαλλική εκδοχή του μερκαντιλισμού (κολμπερισμού), μιας συγκεντρωτικής οικονομικής πολιτικής δηλαδή που στόχευε στην επίτευξη του μεγαλύτερου θετικού εμπορικού ισοζυγίου και τη συσσώρευση πλούσιων αποθεμάτων σε πολύτιμα μέταλλα και χρήμα.  Λουδοβίκος προσπάθησε να αντιμετωπίσει το φάσμα της χρεοκοπίας με μια νέα οικονομική μεταρρύθμιση το 1713, η οποία έδωσε προσωρινά όπως αποδείχτηκε ανάσα ζωής στη γαλλική μοναρχία. Έφυγε από τη ζωή την 1η Σεπτέμβρη 1715 στις Βερσαλίες από γάγγραινα, όπου είχε χτίσει το πολυτελέστερο ανάκτορο της Ευρώπης και είχε μεταφέρει τη γαλλική πρωτεύουσα το 1682, καθιστώντας την ένα από τα πιο μισητά σύμβολα του “Παλαιού Καθεστώτος”.

Δύσκολες Νύχτες