Ο φόβος της Κοινωνιολογίας
Στην πραγματικότητα ο φόβος για την Κοινωνιολογία είναι η αναβίωση του ίδιου φόβου που σε άλλες εποχές έφτανε για να θεωρηθεί οποιαδήποτε μόρφωση επικίνδυνη. Δεν έχουν περάσει πολλά χρόνια από τότε που συλλαμβάνονταν ή φακελώνονταν όσοι διάβαζαν βιβλία ή σπούδαζαν. Και η ιστορία επαναλαμβάνεται. Συχνά με την πολιτική μορφή μιας τραγικής φάρσας.
Αν θέλαμε να προσδιορίσουμε την Κοινωνιολογία με απλά λόγια και αποφεύγοντας τους σύνθετους ορισμούς, θα λέγαμε πως είναι η επιστήμη εκείνη η οποία μελετάει τις κοινωνικές σχέσεις. Η επιστήμη εκείνη η οποία με τα εργαλεία και τις μεθόδους της προσπαθεί να συστηματοποιήσει, να ερμηνεύσει, να εξηγήσει, να αναλύσει και να συνθέσει όσα συμβαίνουν στις σύγχρονες κοινωνίες.
Η απαρχή της βρίσκεται στον 19ο αιώνα και η αυτονομία της οφείλεται στο έργο του Αύγουστου Κοντ (Auguste Comte 1798-1857). Έκτοτε, μέχρι τις μέρες μας η επιστήμη της Κοινωνιολογίας γνωρίζει πολύ σημαντική ανάπτυξη, εξελίσσεται και αποκτά κεντρική θέση στον ακαδημαϊκό χώρο. Δυστυχώς, συχνά μόνο σε αυτόν.
Και αυτό διότι η Κοινωνιολογία, μέσα από το έργο των κλασσικών της, σπάνια ξέφευγε από την εσωτερική της ανάγκη να θεμελιωθεί ως επιστήμη. Και αυτό το έκανε στοχεύοντας περισσότερο στη μορφή και όχι στο περιεχόμενο. Στα εργαλεία και όχι στο ίδιο το αντικείμενο της μελέτης της.
Δεν είναι τυχαίο άλλωστε, πως οι κλασσικοί Κοινωνιολόγοι, ιδιαίτερα όσοι είχαν έντονες θετικιστικές επιρροές, προσπάθησαν απλά να ερμηνεύσουν τις κοινωνικές σχέσεις και όχι να τις αλλάξουν. Και αν ασχολήθηκαν με την αλλαγή των κοινωνικών σχέσεων ήταν γιατί έψαχναν μια «επιστημονική» απάντηση στο πώς αυτές αλλάζουν ή εξελίσσονται.
Κατά τη διάρκεια του 20ου αιώνα η Κοινωνιολογία, όπως κάθε ανθρωπιστική επιστήμη, ήρθε σε επαφή με το Μαρξισμό. Αποτέλεσμα αυτής της συνεύρεσης ήταν το άνοιγμα του Μαρξισμού σε πεδία που μέχρι τότε παρέμεναν σχεδόν άγονα, όπως η εκπαίδευση, η οικογένεια, η πόλη, η μετανάστευση, η καθημερινή ζωή κτλ. Αυτή η συνεύρεση γέννησε σημαντικά έργα και εμπλούτισε τον Μαρξισμό αλλά και την ίδια την Κοινωνιολογία, τόσο θεωρητικά όσο και στην πράξη. Άλλωστε, η επιστήμη της Κοινωνιολογίας ανέπτυξε τη δυναμική της μέσω των «ανοιγμάτων» της σε πεδία της κοινωνικής ζωής για την ερμηνεία και ανάλυση των οποίων οι κλασσικές επιστήμες είχαν ήδη αγγίξει τα όριά τους. Η Πολιτική Κοινωνιολογία εμπλούτισε τις ήδη υπάρχουσες αναλύσεις της Πολιτικής Θεωρίας. Η Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης έφτασε σε εδάφη που ήταν αδύνατο να προσεγγιστούν από την Παιδαγωγική. Η Κοινωνιολογία της Θρησκείας προσγείωσε τις μεταφυσικές διαθέσεις της Θεολογίας.
Ωστόσο, τις τελευταίες δεκαετίες, η Κοινωνιολογία στρέφεται και πάλι μέσω της μεταμοντερνοποίησής της στην αυτοαναφορικότητα. Στον περιορισμό της εμβέλειάς της από το εύρος του πεδίου των κοινωνικών σχέσεων στην εσωτερική της ανάγκη να περικλείεται στα στενά όρια των εννοιών που δημιουργεί, κονιορτοποιώντας το επιστημονικό της αντικείμενο και την επιστημολογική της υπόσταση.
Η επιλογή να γίνει το μάθημα της Κοινωνιολογίας εξεταζόμενο δεν έχει καμία σχέση με την πιθανή ριζοσπαστικοποίηση των παιδιών που δήθεν θα γίνουν αριστερά. Αλήθεια πώς; Αν αποστηθίσουν λίγο Βέμπερ, Ντιρκέμ, Παρέτο ή Γκίντενς προκειμένου να βγάλουν την αγγαρεία των εξετάσεων; Ποιος φοβάται την Κοινωνιολογία; Στην πραγματικότητα ο φόβος για την Κοινωνιολογία είναι η αναβίωση του ίδιου φόβου που σε άλλες εποχές έφτανε για να θεωρηθεί οποιαδήποτε μόρφωση επικίνδυνη. Δεν έχουν περάσει πολλά χρόνια από τότε που συλλαμβάνονταν ή φακελώνονταν όσοι διάβαζαν βιβλία ή σπούδαζαν. Και η ιστορία επαναλαμβάνεται. Συχνά με την πολιτική μορφή μιας τραγικής φάρσας.
Στάθης Μανδαλάκης
Κοινωνιολόγος – Υπ. Διδ. Πολιτικών Επιστημών
