Άσυλο και Μετανάστες – Καταγραφές νομικών -και άλλων- παραδόξων του μεταναστευτικού ασύλου μια δεκαετία πριν

Πριν δώδεκα χρόνια, το 2006 είχε δημοσιευθεί ένα κείμενο μου στο Νέμεσις. Τότε η Γερμανία, η Αυστρία είχαν «ανακαλύψει» ότι έχουν πρόβλημα με τους αιτούντες ασύλου. Την ίδια ομάδα ανθρώπων που τώρα «ανακάλυψε» ως «μητέρα των προβλημάτων» ο Υπουργός Εσωτερικών της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας, Χορστ Ζέχοφερ. Ο Ζέχοφερ θεώρησε έξυπνο να τοποθετηθεί έτσι την ίδια ώρα που ορδές εθνικιστών και ναζί τρομοκράτησαν για μέρες την πόλη Κέμνιτς στην Ανατολική Γερμανία.

Ο τύπος της Γερμανίας τάχα απορεί με τον Ζέχοφερ που σε άλλη ευκαιρία δημόσια είπε ότι χαίρεται για κάθε έγκλημα που διαπράττει μετανάστης επειδή αυτό του δίνει την ευκαιρία να τον απελάσει. Υπουργός Εσωτερικών που χαίρετε για έγκλημα – βρες το λάθος! Βρες το λάθος στην στήριξη των Σοσιαλδημοκρατών στον Χριστιανοκοινωνιστή Ζέχοφερ. Λεκτικά σαφώς και τον καταδικάζουν όπως με λόγια καταδικάζουν τον ναζισμό. Πρακτικά όμως συγκυβερνούν μαζί του.

Καιρός λοιπόν να δούμε πόσο σοβαρά βλέπουν οι ισχυροί του πλανήτη το «δικαίωμα στο άσυλο». Καιρός να δούμε και το διαχρονικό τους παιχνίδι με τις αξίες που δήθεν πιστεύουν. Τι αλήθεια άλλαξε από το 2006;

Από το αρχείο:

Ποιος πιστεύει ότι η ξενιτιά γίνεται.. πατρίδα;

10 Δεκεμβρίου 1948. Μ’ αυτήν την ημερομηνία ξεκινάει η ιστορία του μοντέρνου πολιτικού ασύλου. Τότε η εθνοσυνέλευση του νέου Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών αποφάσισε να αλλάξει την τύχη των διωκομένων του πλανήτη.

«Όλοι οι άνθρωποι γεννιούνται ελεύθεροι και ίσοι στην αξιοπρέπεια και στα δικαιώματα. Είναι προικισμένοι με λογική και συνείδηση και οφείλουν να συμπεριφέρονται μεταξύ τους με πνεύμα αδελφοσύνης». (Άρθρο 1 της Οικουμενικής Διακήρυξης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα)

Σ’ αυτά τα σοφά λόγια κατέληξε η ανθρωπότητα ή μάλλον οι ηγεσίες της, μετά από τα πενήντα εκατομμύρια νεκρούς του Β’ Παγκοσμίου πολέμου. Οι άρχοντες ήταν σοκαρισμένοι από το γεγονός των γενοκτονιών στα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Ίσως βάραινε η συνείδησή τους από θλιβερά γεγονότα, όπως η οδύσσεια του κρουαζιερόπλοιου «St. Louis» το οποίο το 1939, γεμάτο με πρόσφυγες από τη ναζιστική Γερμανία, δεν έβρισκε λιμάνι να δέσει. Τότε κανείς δεν δέχτηκε τους εξαντλημένους πρόσφυγες. Έτσι, οι περισσότεροι από αυτούς κατέληξαν στους φούρνους του Άουσβιτς. Ως αποτέλεσμα παρόμοιων γεγονότων, οι πατέρες της διακήρυξης τόνισαν στο άρθρο 14, παράγραφος I: «Κάθε άτομο που καταδιώκεται έχει το δικαίωμα να ζητά άσυλο και του παρέχεται άσυλο σε άλλες χώρες».

Μέχρι εδώ όλα καλά. Λίγο η ευαισθητοποίηση των αρχηγών των κρατών, λίγο η κοινή γνώμη που έπρεπε να ξανακερδηθεί ευμενώς, κάτι το μεγάλο όφελος και το οικονομικό κέρδος από ανθρώπους που θα προσέφεραν υπηρεσίες με χαμηλό κόστος και κατόπιν όλων αυτών… το πολύπτυχο άσυλο είχε λόγο ύπαρξης και εφαρμογής. Και πράγματι, τα πρώτα χρόνια μετά από τον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο υπήρχε μία τάση, τόσο στα δυτικά όσο και στα ανατολικά κράτη, να δίνεται άσυλο σ’ όλους τους καταδιωκόμενους.

Τότε ήταν φθηνά εργατικά χέρια…

Απορίας άξιο είναι και το γεγονός ότι οι καταδιωκόμενοι κατά τα άλλα εγκληματίες πολέμου, φυγαδεύτηκαν με τη βοήθεια των Αμερικανών, οι οποίοι υποτίθεται ότι θα τιμωρούσαν, σε ρόλο παγκόσμιου αστυνόμου, τους φονιάδες. Βέβαια οι συγκεκριμένοι φονιάδες είχαν το απαιτούμενο ηθικό πρόσχημα. Ήταν εχθροί της Σοβιετικής Ένωσης. Πρέπει να σημειωθεί ότι προνομιακά, το άσυλο για στρατηλάτες, αξιωματικούς και φεουδάρχες υπήρχε πάντα, και πριν από την διακήρυξη των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ένα από τα λαμπρότερα παραδείγματα του «πολιτικού» ασύλου είναι η μετανάστευση του πρίγκηπα Ευγένιου Savoyen-Carignan.  

Ο νεαρός πρίγκηπας αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την πατρική Γαλλία, γιατί ήταν ανεπιθύμητος στον Λουδοβίκο ΙΕ’ τόσο λόγω της ομοφυλοφιλίας του, της «άσχημης εμφάνισής» του αλλά και επειδή η μητέρα του καταδικάστηκε για απόπειρα βασιλοκτονίας. Ο Ευγένιος οδήγησε την χώρα υποδοχής του, την Αυστρία, στη νίκη υπέρ των Τούρκων που πολιορκούσαν την Βιέννη τον ΙΖ’ αιώνα. Στη συνέχεια εκτός από τους Τούρκους πολέμησε ακόμα και την ίδια την πατρίδα του, από την οποία είχε εκδιωχτεί.

Στα μέσα του εικοστού αιώνα απλώς επαναλήφθηκε η ιστορία. Οι ηττημένοι πάλαι ποτέ άρχοντες έσπευσαν να εγκαταλείψουν την Δυτική Ευρώπη. Ταυτόχρονα υπήρχε μία αισθητή έλλειψη εργατών σε Γερμανία, Γαλλία, Βέλγιο και Ολλανδία. Τα κράτη είχαν χάσει μεγάλο μέρος του ενεργού πληθυσμού στη διάρκεια των βομβαρδισμών αμάχων. Δεν υπήρχε δυναμικό για τις κατώτερες, βαριές και ανθυγιεινές εργασίες. Επειδή έπρεπε να επαναλειτουργήσουν τα εργοστάσια, αποφασίστηκε η επιστράτευση ξένων εργατών.

Οι ηττημένες χώρες του πολέμου Γερμανία και Αυστρία όπως και η Γαλλία (που κατά το ήμισυ είχε συνεργαστεί ε το Γ’ Ράιχ, με αρχηγό τον στρατηγό Petain) «εισήγαγαν» εργάτες από τις νικήτριες δυνάμεις Γιουγκοσλαβία και Ελλάδα. Επίσης και από την Ιταλία, η οποία στα μέσα του πολέμου άλλαξε τις συμμαχικές πλευρές της και απελευθερώθηκε από τον ναζισμό. Τέλος, εργάτες ήρθαν από την Πορτογαλία, την Ισπανία και από την Τουρκία. Οι εργάτες αποδέχτηκαν το αρχικά περιορισμένο «οικονομικό» άσυλο. Στα πρώτα χρόνια υπήρχε πλαφόν για τρία έτη συνολικής διαμονής του αλλοδαπού εργάτη. Επειδή όμως αυτός ο τριετής περιορισμός δεν σύμφερε τους εργοδότες, στη συνέχεια επιτράπηκε η ελεγχόμενη, μακροχρόνια διαμονή των αλλοδαπών εργατών στα κράτη υποδοχής.

Στην εποχή του οικονομικού θαύματος, της νέας βιομηχανικής επανάστασης, οι πύλες των πλούσιων κρατών ήταν ανοιχτές για όλους. Φιλιππινέζες νοσοκόμες, Τούρκοι εργάτες, Αφρικανοί οδοκαθαριστές, Ινδοί ταξιτζήδες, Κινέζοι εστιάτορες, όλοι ευπρόσδεκτοι. Σπάνια υπήρχε αίτηση πολιτικού ασύλου, διότι όποιος μπορούσε να περάσει το μακρινό ταξίδι για τη νέα γη της επαγγελίας, μπορούσε και να εργαστεί σε σκληρές εργασίες. Παροχή αυτόματου ασύλου είχαν επίσης και αθλητές, άνθρωποι του θεάματος και διακεκριμένοι αντιφρονούντες.

Το κλίμα στην υποδοχή των αλλοδαπών άλλαξε σταδιακά. Όταν μετά την δεκαετία του ’40 άρχισε η απελευθέρωση των αποικιών, στα νέα κράτη δεν υπήρχε ικανή διοίκηση για να αναπτυχθούν σωστά οι τοπικές οικονομίες. Οι περισσότεροι κάτοικοι των αποικιών ουσιαστικά δεν είχαν την δυνατότητα άρτιας εκπαίδευσης και ταυτόχρονα οι καλά εκπαιδευμένοι ιατροί, μηχανικοί και τεχνίτες εγκαταστάθηκαν στις παλιές αποικιοκρατίες ή στα οικονομικώς ανεπτυγμένα κράτη. Σχεδόν όλα τα αφρικανικά κράτη πέρασαν ή διανύουν ακόμα μια περίοδο εμφυλίων πολέμων που σχετίζεται είτε με το κενό ικανής εξουσίας από το brain-drain, είτε από το απλό γεγονός καθοδηγούμενων πραξικοπημάτων, όποτε αυτό συνέφερε μία από τις μεγάλες δυνάμεις. Παράλληλα άρχισε να πέφτει συνεχώς η αντιστοιχία αξίας των κυρίως αγροτικών προϊόντων. Οι παραγωγοί λάμβαναν όλο και μικρότερες αμοιβές, άσχετα με το τι χρεωνόταν ο καταναλωτής στα δυτικά σούπερ μάρκετ. Σε πολλά από αυτά τα κράτη ακόμη και σήμερα δεν υπάρχει ανάπτυξη δευτεροβάθμιας οικονομίας (βιομηχανοποίηση) ή τριτοβάθμιας (παροχή υπηρεσιών). Σε συνδυασμό με την πληθυσμιακή ανάπτυξη, υπάρχει μεγάλη πίεση μετανάστευσης προς τα δυτικά κράτη.

…σήμερα είναι οι απόβλητοι…

Στα κράτη υποδοχής όμως δεν υπάρχει άλλος χώρος για εργάτες – έτσι άρεσε στους πολιτικούς να λένε για να μαζέψουν ψήφους. Μετά από την πετρελαϊκή κρίση του 1974 αρχίζει η μετατροπή των ενεργοβόρων βιομηχανικών οικονομιών σε οικονομίες παροχής υπηρεσιών. Ενώ ο εκατομμυριοστός αλλοδαπός εργάτης της Γερμανίας, Armando Rodrigues de Sa, έλαβε ένα μηχανάκι ως δώρο υποδοχής, οι σημερινοί μετανάστες στη Γερμανία ακούν συχνά «έξω οι ξένοι».

Οι βιομηχανίες δεν ζητάνε πια εργάτες, απολύουν μαζικά ακόμη και τους ντόπιους. Οι απολυμένοι από τη μεριά τους, βλέποντας αλλοδαπούς οδοκαθαριστές, καθοδηγούνται από λαϊκιστές νεοναζιστές στο συμπέρασμα ότι οι ξένοι τους παίρνουν τις θέσεις εργασίας. Άσχετα αν δεν βρίσκεται σχεδόν κανείς Γερμανός, Γάλλος ή Άγγλος να αναλάβει τόσο ανθυγιεινή εργασία. Στη συνέχεια το συνταγματικό δίκαιο για άσυλο περιορίστηκε αποτελεσματικά. Σύμφωνα με την οδηγία 343/2003 στα κράτη-μέλη της ΕΕ δεν υπάρχει δικαίωμα για πολιτικό άσυλο αν ο πρόσφυγας εισήλθε στο κράτος-μέλος μέσω μιας «ασφαλούς» τρίτης χώρας. Επίσης δεν μπορεί να ζητηθεί άσυλο π.χ. στην Γαλλία αν ο πρόσφυγας εισήλθε σ’ αυτήν μέσω ενός εκ των γειτονικών κρατών. Εν ολίγοις, άσυλο μπορεί να ζητήσει μόνο κάποιος που κατάφερε να προσγειωθεί σε κράτος της ΕΕ με απευθείας πτήση από την πατρίδα του, όπου διώκεται ή από ένα μη ασφαλές κράτος, όπου επίσης διώκεται. Εννοείται ότι πρέπει να φέρει μαζί του όλα τα απαιτούμενα ταξιδιωτικά έγγραφα. Όποιος καταφέρει να περάσει αυτόν τον άθλο, θα πρέπει στη συνέχεια να αποδείξει ότι πράγματι κινδυνεύει η ζωή του από τις αρχές της πατρίδας του και όχι από παρακρατικές οργανώσεις. Συνεπώς ένας Κούρδος από την Τουρκία δεν δικαιούται άσυλο, αφού δεν υπάρχει επίσημη θέση της Τουρκίας ενάντια σε άτομο κουρδικής καταγωγής. Βλέπετε, οι Γκρίζοι Λύκοι δεν είναι επίσημη τουρκική οργάνωση…

Επίσης δεν δικαιούται άσυλο μία γυναίκα που αναγκάστηκε να παντρευτεί κάποιον σ’ ένα μουσουλμανικό κράτος. Άσχετα αν μετά από την επιστροφή της στην πατρίδα κινδυνεύει από λιθοβολισμό για το «έγκλημα» της μοιχείας. Βάσει αυτού στην Γερμανία κινδυνεύει μία Ιρανή να διωχθεί στο Ιράν, όπου την περιμένει ο σίγουρος θάνατος. Το έγκλημα της; Κατάφερε να ξεφύγει από τον επιβαλλόμενο σύζυγό της, σύναψε σχέση με έναν Γερμανό, βαφτίστηκε χριστιανή αλλά δεν μπορεί να παντρευτεί τον αγαπημένο της όσο είναι ακόμα νόμιμα παντρεμένη. Αλλά ούτε κάποιος πρόσφυγας πολέμου δικαιούται πολιτικό άσυλο παρά μόνο προσωρινή διαμονή, όσο διαρκούν οι εχθροπραξίες. Βέβαια συνηθίζεται το τέλος των εχθροπραξιών να ανακοινώνεται από μικροφώνου, όποτε αυτό βολεύει κάποιον προεκλογικό αγώνα. Έτσι, με ανακοίνωση του George W. Bush στο Αφγανιστάν δεν υπάρχει πόλεμος.

Διόλου τυχαία περιπτωσιολογία

Ο Moghim Mohammed όμως κινδυνεύει να χάσει τη ζωή του. Ο Moghim Mohammed ήρθε στη Γερμανία το 2003. Ήταν δεκαπέντε ετών όταν έχασε τον πατέρα του από έναν αμερικανικό πύραυλο και λίγο αργότερα είδε τον χαμό της μητέρας και των αδελφών του μπροστά στα μάτια του από τον φιλοταλιμπάν θείο του, ο οποίος τους χτύπησε μέχρι θανάτου. Ως δεκαπεντάχρονος, εθεωρείτο παιδί και έχαιρε της προστασίας του νόμου. Στην Γερμανία, ανήλικα παιδιά προστατεύονται ακόμη και αν δεν δικαιούνται άσυλο. Ο μικρός Αφγανός μπήκε για πρώτη φορά στη ζωή του σε κανονικό σχολείο, έλαβε μία θέση σε ορφανοτροφείο και αισθάνθηκε ασφαλής. Μάλιστα άρχισε να γράφει την ιστορία της ζωής του στη νέα του γλώσσα, στα γερμανικά. Κέρδισε με την έκθεσή του το πρώτο Κρατικό Βραβείο Εκθέσεων. Βραβεύτηκε από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας και μόλις έκλεισε τα δεκαέξι, βρέθηκε στον δρόμο(!)…

Το γερμανικό κράτος θεωρεί έναν δεκαεξάχρονο, ενήλικα σε ό,τι αφορά το δίκαιο του πολιτικού ασύλου. Φυσικά ανήλικο σε ό,τι αφορά τα δικαιώματά του. Συνεπώς, δεν έχει πια δικαίωμα να πάει σχολείο, έχασε την θέση στο ορφανοτροφείο και κινδυνεύει με απέλαση.

Βεβαίως, δεν είναι ο μόνος που αντιμετωπίζει αυτήν τη μοίρα. Ένας νεαρός ηθοποιός, ο δεκαεπτάχρονος Hassan Akkouch, εργαζόμενος στον θίασο μιας σαπουνόπερας του δεύτερου κρατικού καναλιού της γερμανικής τηλεόρασης, πρέπει να επιστρέψει με τη μητέρα και τα αδέλφια του στον Λίβανο. Η οικογένεια του ταλαντούχου νεαρού κινδυνεύει με απέλαση επειδή η μητέρα του έλαβε βοήθημα κοινωνικής πρόνοιας. Κανένα από τα παιδιά ωστόσο δεν μιλάει αραβικά. Καμία κρατική αρχή δεν φαίνεται να συγκινείται από το εξής: όταν ο Hassan Akkouch ήρθε από τον εμπόλεμο και τότε Λίβανο στη Γερμανία, ήταν μόλις ενός έτους…

Την απόλυτη ειρωνεία του νόμου όμως την αντιμετωπίζει η οικογένεια Ndukwe από την Αυστρία. Ο Afamefuna Ndukwe γνώρισε στην Αυστρία, όπου είχε προσωρινό άσυλο, τη Ρωσίδα Έλενα, η οποία είχε επίσης προσωρινή διαμονή. Παντρεύτηκαν και έκαναν μία κόρη. Τώρα η Έλενα και η κόρη της δικαιούνται άσυλο στην Αυστρία, επειδή το αυστριακό κράτος αναγνωρίζει ότι υπάρχει ρατσιστική διάκριση στη Ρωσία για μαύρους και ειδικά για μιγάδες. Η Αυστρία όμως αποφάσισε ότι ο Afamefuna Ndukwe δεν κινδυνεύει πια στη Νιγηρία, οπότε και έχει μπει ήδη στη φυλακή περιμένοντας την οριστική απέλαση. Το γεγονός ότι η Έλενα περιμένει το δεύτερό της παιδί, δεν συγκίνησε το γράμμα του νόμου.

Φυσικά πάντα υπάρχουν εξαιρέσεις: ο μαύρος Gerald Asamoah από την Γκάνα είναι πια Γερμανός. Αντιπροσώπευσε την Γερμανία στο Μουντιάλ ποδοσφαίρου και παίζει στη γερμανική Bundesliga. Λέτε να άλλαζε η τύχη του Afamefuna Ndukwe, του Hassan Akkouch και του Moghim Mohammed αν έπαιζαν μπάλα; Μπορεί μία θέση στην εντεκάδα επαγγελματικής ποδοσφαιρικής ομάδας να εξασφαλίζει την διαμονή σ’ ένα κράτος. Δεν εξασφαλίζει όμως το πραγματικό άσυλο, της ειρηνικής ύπαρξης στον κοινωνικό ιστό.

Ο Gerald Asamoah δέχτηκε ύβρεις και απειλές από χούλιγκανς σε αγώνα Κυπέλλου της ομάδας του στο Rostock της πρώην Ανατολικής Γερμανίας. Το φαινόμενο όμως δεν περιορίζεται μόνο στην ανατολική πλευρά της Γερμανίας, όπως θέλουν να μας πείσουν οι επίσημες κρατικές υπηρεσίες. Ακόμη και στην πιο δυτική πόλη της Γερμανίας συμβαίνουν ανάλογα έκτροπα. Σε αγώνα πρωταθλήματος Α’ Εθνικής της τοπικής Alemannia Aacheno ενάντια στη γειτονική Borussia Moenchengladbach ακούστηκαν ύβρεις από τους οπαδούς της Alemannia –«ήρθες για άσυλο»- κατά του Βραζιλιάνου Kahe.Το αντίπαλο στρατόπεδο απάντησε με ανάλογες ύβρεις κατά του Αφρικανού παίχτη Sichone της Alemannia.

Ενώ και οι δύο ομάδες καταδικάστηκαν σε υψηλά πρόστιμα για τις πράξεις των οπαδών τους, το ερώτημα παραμένει: μήπως όλα δείχνουν ότι η κοινή γνώμη έχει ήδη προετοιμαστεί για την άρση του ασύλου;

Ή μήπως η εθνοσυνέλευση στον ΟΗΕ αποφασίσει τελικά να καταργήσει τα ανθρώπινα δικαιώματα πριν αυτά καλά-καλά εφαρμοστούν;