Το Ολοκαύτωμα της Βιάννου, 14-16 Σεπτέμβρη 1943

Σαν σήμερα πριν από 75 χρόνια ολοκληρωνόταν το τριήμερο σφαγής και μαρτυρίου που έγινε γνωστό ως Ολοκαύτωμα της Βιάννου και θεωρείται η δεύτερη μεγαλύτερη σε αριθμό θυμάτων ναζιστική θηριωδία μετά τη σφαγή των Καλαβρύτων.

Στην αρχή της Κατοχής, η επαρχία Βιάννου νοτιοανατολικά του Ηρακλείου όπως και οκτώ χωριά της γειτονικής Ιεράπετρας στο Λασίθι τέθηκαν υπό ιταλική διοίκηση, η οποία ήταν αρκετά χαλαρή. Από τους πρώτους μήνες της Κατοχής, οι κάτοικοι οργανώθηκαν στην Αντίσταση, συγκροτώντας μια ισχυρή, τοπική ομάδα του ΕΑΜ, όπως και ομάδα ανταρτών, η δράση των οποίων έκανε τους Γερμανούς να αναλάβουν πρωτοβουλίες για την καταστολή της, εγκαθιστώντας φυλάκιο στο χωριό Κάτω Σύμη το Μάη του 1943. Μετά την ιταλική συνθηκολόγηση στις 8 Σεπτέμβρη της ίδιας χρονιάς, κυκλοφόρησε η φήμη ότι ο επικεφαλης των ανταρτών Μπαντουβάς θα ερχόταν σε συνεννόηση με τον τοπικό Ιταλό διοικητή Κάρτα για παράδοση του οπλισμού και συστράτευση όσων Ιταλών επιθυμούσαν με τους αντάρτες. Το διάστημα 8-9 Σεπτέμβρη οι αντάρτες εξουδετέρωσαν το γερμανικό φυλάκιο, με αποτέλεσμα δύναμη 165 Γερμανών να κατευθυνθεί προς την περιοχή συλλαμβάνοντας ομήρους από τα γύρω χωριά για να μη χτυπηθούν από τους αντάρτες. Εκείνοι όμως αναγνώρισαν και απελευθέρωσαν τους ομήρους, που ενώθηκαν μαζί τους, ενώ στη μάχη που ακολούθησε επικράτησαν των ναζί αφήνοντας πολλούς νεκρούς στο γερμανικό στρατόπεδο.

Εξοργισμένος ο διοικητής Φρουρίου Κρήτης, Φρίντριχ Μίλερ, έδωσε διαταγή για εξόντωση του πληθυσμού. “Καταστρέψτε την επαρχία Βιάννου, εκτελέστε πάραυτα, χωρίς διαδικασία τους άρρενες άνω των 16 ετών και όλους όσοι συλλαμβάνονται στην ύπαιθρο ανεξαρτήτως φύλου και ηλικίας”.

Στα αντίποινα που ακολούθησαν έχασαν τη ζωή τους πολλοί γέροντες και είκοσι γυναίκες, μια από αυτές στο όγδοο μήνα της εγκυμοσύνης. Πολλά χωριά πυρπολήθηκαν και εκτεταμένες ήταν οι λεηλασίες των Γερμανών που χλεύαζαν τις χήρες που πενθούσαν και υμνούσαν το Χίτλερ. Ακόμα κι ένα μήνα μετά τη σφαγή, οι ναζί πυρπόλησαν και πάλι χωριά της Βιάννου και της Ιεράπετρας. Το έγκλημα αυτό ήταν ένα από τα λίγα για τα οποία τιμωρήθηκαν οι πρωταίτιοί του χάρη στη σύλληψη αργότερα του Μίλερ και του Μπρούνο Μπάουερ από τον Κόκκινο Στρατό σε πολωνικά σήμερα εδάφη. Μετά την έκδοσή τους στην Ελλάδα καταδικάστηκαν ως εγκληματίες πολέμου το Δεκέμβρη του 1946 και εκτελέστηκαν λίγο αργότερα. Ωστόσο κανένας άλλος από τους εμπλεκόμενους δεν καταδικάστηκε ποτέ, ενώ όπως συνέβη και σε άλλα θύματα ναζιστικών σφαγών στην Ελλάδα, δεν υπήρξε ως σήμερα κάποια αποζημίωση από το γερμανικό κράτος.

Η Βιάννος συζητείται από καιρού εις καιρόν όπως και άλλοι τόποι μαρτυρίου στη χώρα για τις ψήφους που λαμβάνει η ΧΑ στην περιοχή, που σε απόλυτους αριθμούς και ποσοστά είναι από τα χαμηλότερα στην Ελλάδα, ενώ ήδη από το 2012 ο δήμος Βιάννου ανακήρυξε την εγκληματική οργάνωση ανεπιθύμητη στην περιοχή. Δεν παύει ωστόσο να προκαλεί ακόμα εντύπωση η ύπαρξη έστω και μεμονωμένων ψήφων προς τους νοσταλγούς των σφαγέων των προγόνων τους, με μια δημοφιλή πλην ανεξακρίβωτη δικαιολογία να κάνει λόγο για “ξενομερίτες” που “αλλοιώνουν” τα εκλογικά αποτελέσματα.