27.9.1943- Η πρώτη εκτέλεση της Ο.Π.Λ.Α: Στιγμιότυπα μιας “γνωστής-άγνωστης” οργάνωσης

Σαν σήμερα στις 27 Σεπτεμβρίου του 1943 πέφτει νεκρός ο ταγματάρχης της Χωροφυλακής Δημήτρης Αλεξόπουλος. Ήταν η πρώτη εκτέλεση της Οργάνωση Προστασίας Λαϊκών Αγωνιστών (Ο.Π.Λ.Α) στην Αθήνα του 1943. Η Ο.Π.Λ.Α  έδρασε από το 1943 έως το 1947 και μέσα σε 4 χρόνια κατάφερε να γίνει ο φόβος και ο τρόμος των κατοχικών δυνάμεων και των συνεργατών τους. Μια οργάνωση του ΚΚΕ που μέχρι σήμερα γνωρίζουμε ελάχιστα για τη δράση της και ο μύθος της έχει αναλάβει να συμπληρώσει τα όποια κενά στην ιστορία της.

Η Αθήνα του 1943 ήταν γεμάτη από Γερμανούς, Τάγματα Ασφαλείας, μαυροαγορίτες και δοσίλογους. Ο υποσιτισμένος λαός πέθαινε στους δρόμους ενώ ‘’φιλεύσπλαχνοι’’ πολίτες φορούσαν κουκούλες και κατέδιδαν συμπολίτες τους στα διάφορα μπλόκα.

Το πολιτικό γραφείο του ΚΚΕ βλέποντας το ανθρωποκυνηγητό που είχαν εξαπολύσει εναντίον των αγωνιστών του η κατοχική κυβέρνηση με τα επίσημα όργανα ασφαλείας και οι διάφορες παραστρατιωτικές οργανώσεις που δρούσαν με τις ευλογίες της, δημιούργησε την Οργάνωση Προστασίας Λαϊκών Αγωνιστών (Ο.Π.Λ.Α) με κύριο σκοπό την κάλυψη των αγωνιστών του ΕΑΜ- ΕΛΑΣ που έπρεπε να κρυφτούν στις συνοικίες της Αθήνας και να μετακινηθούν μέσα σε αυτές με απόλυτη ασφάλεια με σκοπό να εκτελέσουν τις αποστολές που είχαν αναλάβει εντός της πρωτεύουσας.

Σαφώς η εκτέλεση του Αλεξόπουλου δεν μπορεί παρά να θεωρηθεί ένα συμβατικό ορόσημο για την ιστορία της Ο.Π.Λ.Α. Όπως επισημαίνεται στη μοναδική ως τώρα μονογραφία για την οργάνωση,  “Το τιμωρό χέρι του λαού” του Ιάσονα Χανδρινού , δεν μπορεί να γίνει λόγος για ύπαρξη συγκροτημένου σχηματισμού πριν το φθινόπωρο του 1943, ωστόσο η βασική ιδέα της περιφρούρησης των λαϊκών αγωνιστών που την ίδια περίοδο υφίσταντο σημαντικές απώλειες φαίνεται να χρονολογείται στη Β’ Πανελλαδική Συνδιάσκεψη του Π.Γ του κόμματος το Δεκέμβρη του 1942, ιδέα που εμπλουτίστηκε αργότερα από την ανάγκη της τιμωρίας των δοσιλόγων. Μεμονωμένες εκτελέσεις συνεργατών του κατακτητή εξάλλου με κομματική εντολή εντοπίζονται ήδη από το 1942, χωρίς ακόμα να βρίσκονται κάτω από την ομπρέλα μιας οργάνωσης με τη συγκεκριμένη στοχοθεσία.

Μέλη της Ο.Π.Λ.Α ήταν έμπιστα και ικανά στελέχη των οργανώσεων ΕΑΜ-ΕΛΑΣ- ΕΠΟΝ τα οποία είχαν επιλεγεί προσεχτικά και με βάση τις δεξιότητες τους. Η εκπαίδευση τους ήταν άρτια ώστε να μπορούν να φέρουν εις πέρας τις επικίνδυνες αποστολές που αναλάμβαναν. Θεωρείται μάλιστα με βάση τα ως τώρα διαθέσιμα στοιχεία, ότι “λίκνο” της Ο.Π.Λ.Α ήταν οι φράξιες (δηλαδή οι μυστικές οργανώσεις) του κόμματος στα Σώματα Ασφαλείας, δηλαδή στη Χωροφυλακή και την Αστυνομία Πόλεων, κάτι μάλιστα που είχαν ήδη αντιληφθεί από νωρίς οι κατοχικές αρχές.

Η Ο.Π.Λ.Α ήταν ένοπλη οργάνωση και πέρα από την κύρια αποστολή της, την φυγάδευση και την εύρεση ασφαλών κατοικιών για τους αγωνιστές, συχνά δρούσε με μικρές ομάδες εκτελεστών κύριος στόχος των οποίων ήταν η λεπτομερής παρακολούθηση συνεργατών των Γερμανών και αρχηγών των διαφόρων εθνικιστικών οργανώσεων και η εκτέλεση αυτών την κατάλληλη στιγμή.

Είναι άγνωστο πότε συστάθηκε η πρώτη ομάδα της ΟΠΛΑ. Εμφανίζεται σαν σήμερα στις 27 Σεπτεμβρίου του 1943 και εκτελεί τον Δημήτριο Αλεξόπουλο Ταγματάρχη της Χωροφυλακής.

Ο Δημήτριος Αλεξόπουλος, υπήρξε επικεφαλής της χωροφυλακής, στις 2 Σεπτεμβρίου του 1943, όταν στην Καλογρέζα ανθρακωρύχοι μαζί με κατοίκους των γύρω περιοχών κατευθύνθηκαν προς το αστυνομικό τμήμα Νέας Ιωνίας ζητώντας την απελευθέρωση των τροχιοδρόμων υπαλλήλων.

Οι τροχιοδρόμοι υπάλληλοι είχαν κατέβει σε απεργιακή κινητοποίηση τον Αύγουστο του 1943 ενώ παράλληλα το ΕΛΑΣ  κατέστρεψε 93 βαγόνια στο αμαξοστάσιο της Καλλιθέας σαμποτάροντας τα σχέδια των κατοχικών δυνάμεων. Συνελήφθησαν 50 τροχιοδρομικοί υπάλληλοι ως υπεύθυνοι από τους Γερμανούς οι οποίοι διέταξαν την εκτέλεση τους.

Στις 2 Σεπτεμβρίου 1.200 ανθρακωρύχοι μαζί με πλήθος κόσμου βρέθηκε έξω από το αστυνομικό τμήμα της Νέας Ιωνίας ζητώντας την άμεση απελευθέρωση των κρατουμένων και μελλοντικών εκτελεσθέντων.

Ο Δημήτριος Αλεξόπουλος δεν δίστασε να διατάξει τους χωροφύλακες να πυροβολήσουν εναντίον του άμαχου πληθυσμού με αποτέλεσμα 3 ανθρακωρύχοι να πέσουν νεκροί και άλλοι 6 να τραυματιστούν. Ήταν η πρώτη φορά στην ιστορία των Ταγμάτων Ασφαλείας που πυροβόλησαν εναντίον διαδηλωτών χωρίς την εντολή ή συμμετοχή των κατοχικών δυνάμεων.

Ήταν μια απόφαση του επικεφαλή της Χωροφυλακής ώστε να επιδείξει την δουλοπρέπεια και την καλή συνεργασία που έδενε πολλούς ένστολους της εποχής με τις δυνάμεις Κατοχής. Αυτή η πράξη δεν μπορούσε να γίνει ανεκτή από τους Έλληνες αντιστασιακούς και το ΚΚΕ.

Η 8^η Αχτίδα του ΚΚΕ στην Νέα Ιωνία αποφάσισε να αναλάβει άμεσα δράση. Σε λίγες μέρες από την εν ψυχρώ δολοφονία των 3 ανθρακωρύχων, ο Δημήτριος Αλεξόπουλος περπατούσε στη γέφυρα της Νέας Ιωνίας όταν ένοπλοι άνδρες του έκοψαν το δρόμο. Η εκτέλεση ήταν άμεση και το μήνυμα που βρέθηκε στα ρούχα του πτώματος ακόμα περισσότερο ‘’ Ο ΕΛΑΣ έτσι τιμωρεί τους προδότες’’.

Η γρήγορη δράση της οργάνωσης και η άμεση εντόπιση και εκτέλεση των στόχων  ήταν εκείνο το στοιχείο που προσέδωσε στον ΟΠΛΑ μυθικές διαστάσεις. Είναι γνωστό ότι η οργάνωση χρησιμοποιούσε ρολόγια με σταματημένους δείκτες στις 11:55 θέλοντας να προειδοποιήσει τον στόχο της ότι από την στιγμή που θα τον εντοπίσουν θα έχει το πολύ 5 λεπτά ζωής.

Το χτύπημα στις 27 Σεπτεμβρίου κατά πάσα πιθανότητα δεν ήταν μια τυχαία επιλογή. Η ημερομηνία είναι η δεύτερη επέτειος ίδρυσης του ΕΑΜ και πριν την εκτέλεση του Δημήτριου Αλεξόπουλου σε πολλούς τοίχους είχε εμφανιστεί η προειδοποίηση για την επικείμενη εκτέλεση του ενώ και αργότερα πυκνώνουν τα συνθήματα όπως ‘’Οι προδότες θα ακολουθήσουν τον Αλεξόπουλο – ΕΛΑΣ’’.

Ακολούθησαν πολλές εκτελέσεις με γνωστότερες των υπουργών Εργασίας και Δικαιοσύνης Νικόλαος Καλύβα και Χρήστου Λαδά αντίστοιχα και πολλών αρχηγών των Ταγμάτων Ασφαλείας σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη καθώς και αρχηγών εθνικιστικών παραστρατιωτικών οργανώσεων.

Μιχάλης Τυρίμος

Πολλοί πρώην συνδικαλιστές και μέλη του ΚΚΕ έχασαν την ζωή τους από την ΟΠΛΑ. Ανάμεσα τους ο Μιχάλης Τυρίμος τον Ιανουάριο του 1945. Ο Μιχάλης Τυρίμος υπήρξε κορυφαίο στέλεχος του ΚΚΕ, διευθυντής του Ριζοσπάστη και βουλευτής. Κατά την διάρκεια της μεταξικής δικτατορίας δέχτηκε να συνεργαστεί με την Ασφάλεια και υπήρξε επικεφαλής για της επιχείρησης για την Δίωξη του κομμουνισμού από την Ελλάδα. Μαζί με άλλα πρώην στελέχη και μέλη του ΚΚΕ, σχημάτισαν την Προσωρινή Διοίκηση και εξέδιδαν πλαστό Ριζοσπάστη προσπαθώντας, στα τέλη της δεκαετίας του ’30 να αμαυρώσουν την αξιοπιστία του Κόμματος και των αποφάσεων του στους κομμουνιστές. Μέσα από αυτή την προδοτική τους στάση πολλά μέλη και στελέχη του πραγματικού πυρήνα του ΚΚΕ βρέθηκαν σε φυλακές, εξορίες ή και εκτελέστηκαν.

Μιχάλης Τυρίμος

Ελένη Παπαδάκη

Η δράση του ΟΠΛΑ υπήρξε κάποιες φορές και αμφιλεγόμενη, ιδιαίτερα, μετά τα Δεκεμβριανά και την Συνθήκη της Βάρκιζας, όπου πολλά στελέχη της αρχίζουν να δρουν ανεξέλεγκτα αποφασίζοντας για εκτελέσεις χωρίς την έγκριση του πολιτικού γραφείου. Μια τέτοια περίπτωση υπήρξε και η εκτέλεση της ηθοποιού Ελένης Παπαδάκη στα διυλιστήρια της ΟΥΛΕΝ   η οποία εκτελέστηκε μαζί με άλλους πολίτες με εντολές  του Καπετάν Ορέστη της Εθνικής Πολιτοφυλακής ( με την οποία είχε ενωθεί η ΟΠΛΑ κατά τα Δεκεμβριανά). Έπειτα από λαϊκό στρατοδικείο του ΕΑΜ ο Καπετάν Ορέστης παραδέχτηκε ότι εκτέλεσε εντολές των μυστικών βρετανικών υπηρεσιών με σκοπό να δημιουργήσει αγανάκτηση του λαού εναντίον των εκτελέσεων. Καταδικάστηκε από το ΕΑΜικο λαικό στρατοδικείο σε δημόσια εκτέλεση στην πλατεία Κολιάτσου.

Ελένη Παπαδάκη

Αρκετοί είναι εκείνοι που νιώθουν άβολα με την ιστορία της ΟΠΛΑ και για το λόγο της ‘’αρχής της οικογενειακής ευθύνης’’. Αρχή που εφαρμοζόταν από την μεριά των εθνικιστικών φασιστικών οργανώσεων από την αρχή της Κατοχής και πολλές φορές η ίδια η ΟΠΛΑ χρησιμοποίησε ως αντίστοιχα αντίποινα αντιβαίνοντας εντολές και προκαλώντας την οργή πολλών στελεχών του ΚΚΕ αφού τέτοιες ενέργειες αμαύρωναν την δράση της και εξίσωναν την αγριότητα της μιας πλευράς με την άλλη.

Λίγα στοιχεία είναι γνωστά για την πραγματική δράση της ΟΠΛΑ και τα στελέχη της. Η οργάνωση δρούσε κάτω από άκρα μυστικότητα ενώ πολλά μέλη της όταν έπεφταν στα χέρια της Ασφάλειας έβρισκαν μαρτυρικό θάνατο προσπαθώντας να τους αποσπάσουν πληροφορίες.

Υπάρχουν αντικρουόμενες απόψεις για το πόσο καλά στελεχωμένη ή οπλισμένη ήταν. Άλλοι ισχυρίζονται ότι ήταν αναγκασμένοι στις πρώτες επιθέσεις να αφοπλίζουν αντίπαλες ομάδες και να φτιάχνουν ένα μικρό οπλοστάσιο με την πάροδο του χρόνου και άλλοι πως η οργάνωση είχε καταφέρει από πολύ νωρίς να έχει τα κατάλληλα όπλα και εκπαίδευση έχοντας στελέχη που είχαν εκπαιδευτεί ειδικά για αντάρτικο πόλεων στις σοβιετικές χώρες που είχαν σταλθεί.

Τα αποτελεσματικά χτυπήματα ενάντια στους δοσίλογους και η εκτέλεση υπουργών και αρχηγών διαφόρων εθνικιστικών οργανώσεων δείχνει σίγουρα ένα εκτεταμένο δίκτυο πληροφοριών ενώ και η ικανότητα προμήθειας των κατάλληλων ενδυμάτων  με τα οποία οι εκτελεστές μπορούσαν να ανακατεύονται με το πλήθος και να ξεφεύγουν δείχνει σωστή μελέτη και οργάνωση που ξεφεύγει από την ικανότητα παιδιών 20-25 ετών, όπως ήταν οι περισσότεροι οπλατζήδες.

Η ιστορία της ΟΠΛΑ είναι η λιγότερο ειπωμένη ιστορία οργάνωση στα χρόνια της Κατοχής και στην αρχή του Εμφυλίου. Τα πραγματικά γεγονότα ανακατεύονται με το μύθο ενώ οι λιγοστές πληροφορίες και η σύγχυση που υπάρχει γύρω από τις πηγές μας καθιστά δύσκολο να αποτιμήσουμε συνολικά την δράση της μέσα στην ιστορία, προς το παρόν.

Δείτε εδώ όλες τις αναρτήσεις του αφιερώματος της Κατιούσα στα 100 χρόνια του ΚΚΕ και τα 50 χρόνια της ΚΝΕ