«Παραμύθι χωρίς όνομα»: Το «ψαλίδι» της Φρειδερίκης, ο Μάνος και ο Μίκης

Έχουν κλείσει δυο δεκαετίες από το ξετίναγμα του χιτλερικού ζυγού και στη μεταπολεμική καραμανλική Ελλάδα, εκτός από τον αυταρχισμό, τη -συχνά δολοφονική- βία και καταστολή στις εργατικές-λαϊκές διεκδικήσεις,  «ζουν και βασιλεύουν» νόμοι των χιτλερικών αρχών Κατοχής. Βασιλεύουν επίσης (κυριολεκτικά εδώ), αφού ο λαός πληρώνει με πολλούς τρόπους για να φουσκώνουν απ’ το αίμα του, και τα εν Τατόι βασιλικά παράσιτα.

Έχει προηγηθεί η απαγόρευση της μουσικής του Μίκη Θεοδωράκη από το κρατικό ραδιόφωνο (τότε ΕΙΡ), όταν με βάση το νόμο 1108/1941 των χιτλερικών αρχών της κατοχής η λογοκρισία απαγορεύει τους στίχους από το «Παραμύθι χωρίς όνομα» του Ιάκωβου Καμπανέλλη.

Το «Παραμύθι χωρίς όνομα» είναι κύκλος τραγουδιών σε στίχους Ιάκωβου Καμπανέλλη και μουσική Μάνου Χατζιδάκι, που κυκλοφόρησε σε δίσκο το 1965 με τη φωνή του Λάκη Παππά (ο δίσκος περιέχει επίσης τη μουσική και τραγούδια για το θεατρικό έργο «Ματωμένος γάμος», του Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα,  που ανέβηκε από το Θέατρο Τέχνης το 1948 σε μετάφραση Νίκου Γκάτσου). Τα τραγούδια γράφτηκαν για το ομώνυμο θεατρικό έργο του Ι. Καμπανέλλη, το οποίο ανέβηκε για πρώτη φορά τον Οκτώβρη του 1959 από το Νέο Θέατρο σε σκηνοθεσία Βασίλη Διαμαντόπουλου.

Η Φρειδερίκη μπορεί εκείνη την εποχή να μην βρίσκεται στο θρόνο της βασίλισσας, όμως και ως «βασιλομήτωρ» (μαμά του «Κοκού» – Κωνσταντίνου Γλύξμπουργκ) δεν παύει να ασκεί σημαντική επιρροή στα πράγματα.

Όμως ας διαβάσουμε τι λέει το ποίημα:

«Κι ήταν, που λέτε, μια φορά
όπου είχαμε ένα βασιλιά
καλό ανθρωπάκι.
Βαριά του ερχόταν η δουλειά
κι ήταν τα ζώα μου αργά
καλό ανθρωπάκι.

Απ’ το να τρέχει δω κι εκεί
Κάλλιο είχε μάσα και πιοτί
κι ένα υπνάκι.
Έτσι μας άφησε η χαρά
κι έτσι μας ήρθε η συμφορά
και το φαρμάκι.

Ρημάζουνε τα μαγαζιά
κλέφτει τους νιους η ξενιτιά
καλό ανθρωπάκι.
Μας εβαρέθη κι ο θεός
στάλα δε ρίχνει ο ουρανός
πάει το ψωμάκι.

Κι όλο πληθαίνουν οι φτωχοί
κι η πείνα μας κανοναρχεί
ψωμί – ψωμάκι.
Αυτή, που λέτε, τη φορά
όπου είχαμε ένα βασιλιά
καλό ανθρωπάκι.»

«Αυτοί είναι οι στίχοι που έκαναν την Αυλή να ανάψει το γαλάζιο αίμα της και να βάλει μπρος τους τόσο οικείους της νόμους της χιτλερίας, στην οποία ευδοκίμως υπηρέτησε στη νεότητά της η βασιλομήτωρ Φρειδερίκη. Το γιατί χολώθηκε το Παλάτι είναι περιττό να το αναλύσουμε. Γιατί μέσα στο «Παραμύθι χωρίς όνομα» βρίσκει πολλά επώνυμα χαρακτηριστικά του βίου και της πολιτείας του: τον παρασιτισμό του και την καταλήστεψη του μόχθου του λαού, την αντιδραστικότητα και τον οπισθοδρομισμό του σαν θεσμού. Με την ενέργειά του να κινήσει τον χιτλερικό νόμο και τα χατζάρια της λογοκρισίας δείχνει ακόμη πιο καθαρά και το τρίτο στοιχείο του: τον φασιστικό σατραπισμό του», θα ακουστεί να λέει ο εκφωνητής του ραδιοφωνικού σταθμού «Η φωνή της αλήθειας», του σταθμού του ΚΚΕ που είχε έδρα στο Βουκουρέστι και εξέπεμπε φυσικά και στην Ελλάδα.

Η λογοκρισία,  οι συνεχείς απαγορεύσεις και οι πολιτικές διακρίσεις θα προκαλέσουν την αντίδραση του πνευματικού και καλλιτεχνικού κόσμου, και του λαού. Μίκης Θεοδωράκης, Μάνος Χατζιδάκις, Σταύρος Ξαρχάκος και Χρήστος Λεοντής θα μπουν μπροστά σε αγώνα διαμαρτυρίας που θα πάρει διαστάσεις και θα εξαπλωθεί. Και ο Μάριος Πλωρίτης θα γράψει χαρακτηριστικά στην επιφυλλίδα του στο «Βήμα»:

«Η απεργία που κήρυξαν ο Χατζηδάκης, ο Θεοδωράκης και ο Ξαρχάκος έφερε στο φως (για όσους δεν το γνώριζαν) την αναιδή και φαιδρή λογοκρισία που ασκείται στα ελαφρά τραγούδια. Αξίζει για τούτο κάθε έπαινο η απόφαση των τριών συνθετών και κάθε έξαρση η στάση του Χατζηδάκη και του Ξαρχάκου (και του Χρήστου Λεοντή, λίγες μέρες νωρίτερα) που τάχθηκαν αλληλέγγυοι με το Θεοδωράκη, την ώρα που το ΕΙΡ τον απέβαλε γλοιωδέστατα απ’ την εκπομπή του. Η θαρραλέα διαμαρτυρία όλων τους είναι πράξη αληθινών καλλιτεχνών και παράδειγμα σωστής στάσης πνευματικών ανθρώπων σε μέτρα αισχρά, ηλίθια και ανελεύθερα».

Η λογοκρισία και οι πολιτικές διακρίσεις δεν θα σταματήσουν. Αντίθετα, θα εντείνονται και ένα χρόνο αργότερα θα κορυφωθούν με την εγκαθίδρυση της φασιστικής δικτατορίας της 21^ης Απριλίου, που εκείνη την εποχή κρίθηκε ως η πιο συμφέρουσα για την κυρίαρχη τάξη λύση, μπροστά στα τότε «αδιέξοδα» της –αστικής- δημοκρατίας…

Σημείωση: Η φωτογραφία προέρχεται από την ιστοσελίδα της Lifo. Η εκπομπή, όπως και το μεγαλύτερο μέρος του αρχείου του ρ/σ Η φωνή της Αλήθειας βρίσκεται στα ΑΣΚΙ.