Το πάθοθ για τα ιθπανικά είναι δυνατότερο απ’ τα εστερεότυπα

Το πρώτο πράγμα που οφείλει να κάνει κάποιος με τα ισπανικά, είναι να αποβάλει τα στερεότυπά του πχ για την συχνή χρήση του θήτα, που σε πολλές ισπανόφωνες χώρες δεν υπάρχει καν ως φθόγγος. Και αν οι Ισπανοί θέλουν να πουν τη λέξη “στερεότυπο” που την έχουν όντως ως δάνειο και στη δική τους γλώσσα, δε λένε πχ “θτερεότυπο”, αλλά “estereotipo”, με [e] μπροστά, γιατί αδυνατεί να χωρέσει το μυαλό τους πως μια λέξη μπορεί να αρχίζει από [s] (ese/σίγμα) και άλλο ένα σύμφωνο κολλητά δίπλα του, και τρώνε κάτι φοβερά εσκαλώματα, προφέροντας πχ “Εσπίδερμαν”, “Εσπανοούλης” κι άλλα παρόμοια. Γι’ αυτό εξάλλου λένε τη χώρα τους España, μαζί με την περίφημη περισπωμένη, κι όχι “Spain”, “Spagna”, ή όπως αλλιώς τους λένε οι άλλοι λαοί. Εκτός από τους Έλληνες. Γιατί η δική μας γλώσσα σέβεται την ιδιαιτερότητά τους, προφέροντας τη χώρα ως “Ισπανία”.

Κι αυτό είναι ένα από τα πολλά δείγματα του πόσο ταιριάζουμε σα λαοί και σα γλώσσες. Δεν είναι τυχαίο πως αν κάποιος από το εξωτερικό είναι τελείως άσχετος κι ακούσει πρώτη φορά στη ζωή του ελληνικά, μπορεί να τα περάσει εύκολα για ισπανικά. Κι έχουν αρκετά άλλα κοινά οι δύο γλώσσες και μερικά εντυπωσιακά δάνεια που δύσκολα πάει ο νους σου -όπως πχ το επίθετο “díscolo”- και δεν είναι της παρούσης να τα πιάσουμε.

Για να επιθτρέπθουμε όμωθ θτο αρχικό δήτημα, υπάρχουν όντως κάποιες λέξεις στα ισπανικά, όπου το θήτα μπορεί να μας φανεί πολύ παράξενο ή και υπερβολικό. Πχ το “Θόρο” -και όχι Ζορό, όπως το έχουμε μάθει- η “θερβέθα” (δηλαδή η μπίρα), η Θαραγόθα, η Ιμπίθα και κάποια ονόματα στη χώρα των Βάσκων (που μιλάνε ένα τελείως διαφορετικό και ιδιαίτερο ιδίωμα- όπως ο ποδοσφαιριστής Θουρουτούθα ή παλιότερα ο Θουμπιθαρέτα. Ναι, όντως, αλλά δεν είναι τόσο συχνό όσο νομίζουμε, αυτό είναι απλά ένας μύθος. Και στην τελικά, υπάρχουν πολλές χώρες, πρακτικά όλη η Λατινική Αμερική, όπου δεν πρόκειται να ακούσεις το “θήτα” ούτε για δείγμα. Συνεπώς είναι μάλλον άδικο το ε-στερεότυπο αυτό, σε αντίθεση πχ με την ε-στενή τους αντίληψη ε-στις λέξεις που αρχίζουν από [s] και σύμφωνο.

Πάμε λοιπόν στην ουσία, σε πιο βαθιά ζητήματα, όπως αυτό που θίξαμε αμέσως πιο πριν, για τη Λατινική Αμερική. Ο ισπανόφωνος κόσμος δεν είναι καθόλου ενιαίος. Ούτε καν η ίδια η Ισπανία δεν είναι ενιαία, γλωσσικά και όχι μόνο -όπως φάνηκε ένα χρόνο πριν με το ζήτημα της Καταλονίας. Αυτό που αποκαλούμε συνήθως “ισπανικά” είναι τα καστιγιάνικα, το ιδίωμα που μιλάνε στη Μαδρίτη και τις γύρω περιοχές, το οποίο δεν έχει άμεση σχέση με τα Καταλανικά -και ούτε λόγος για τα Βάσκικα, που παραμένουν αναλλοίωτα εδώ και χιλιετίες. Και το οποίο είναι μεν η βάση για τα ιδιώματα της Λατινικής Αμερικής -πλην των Λακεδαιμονίων της Βραζιλίας, που πήραν τη γλώσσα τους από την άλλη αποικιακή δύναμη της Ιβηρικής- αλλά αυτα έχουν εξελιχθεί τόσο πολύ, με τόσο διαφορετικό τρόπο σε κάθε χώρα, έχουν δεχτεί τόσο πολλές προσμίξεις με τις τοπικές γλώσσες των ιθαγενών, έχουν τόσο διαφορετικές φράσεις, ιδιωματισμούς, προφορά, ακόμα και αργκό, ακόμα και κάποιους κανόνες γραμματικής, που ασφαλώς θα βγάλουν μεταξύ τους άκρη οι λαοί αν μιλήσουν μεταξύ τους, είναι ζήτημα όμως αν θα τα καταφέρει και ένας ισπανομαθής -δηλαδή ουσιαστικά καστιγιανομαθής- που ξέρει τα ισπανικά της Real Academia Española -δηλαδή της Βασιλικής Ακαδημίας της Μαδρίης.

Αν το πάρεις πληθυσμιακά, οι Μεξικάνοι πχ δικαιούνται να προβάλλουν το δικό τους ιδίωμα ως κυρίαρχο και πλειοψηφικό. Και σε κάθε περίπτωση, πληθυσμιακά μιλώντας -κι αν εξαιρέσουμε τα κινέζικα με τους γηγενείς που υπερβαίνουν το δισεκατομμύριο- τα ισπανικά είναι μια παγκόσμια γλώσσα, η δεύτερη πιο διαδεδομένη μετά από τα αγγλικά και μία από τις σημαντικότερες παγκοσμίως. Κι αυτό βοηθάει πολύ ακόμα και τις ισπανικές ποδοσφαιρικές ομάδες πχ -και συνολικά τους συλλόγους της Ιβηρικής- που είναι η πρώτη επιλογή για τα φιντάνια της Λατινικής Αμερικής, ένα είδος προθάλαμου για την Ευρώπη, με πιο εύκολη προσαρμογή λόγω της γλώσσας και του κλίματος.

Τα Ισπανικά μπορεί να μοιάζουν πολύ ωραία γλώσσα σε κάποιον που ακούει τους λόγους του Τσε και του Φιντέλ, την ομιλία των λαών στο σύγχρονο αδύναμο κρίκο της ιμπεριαλιστικής αλυσίδας, τους εκφωνητές με το εκρηκτικό ταμπεραμέντο που φωνάζουν συνεχόμενα γκολ-γκολ, μέχρι να βρουν ποιος παίκτης σκόραρε ή να χωνέψουν τη μαγεία που είδαν μόλις στο χορτάρι, και σου δίνουν την εντύπωση πως θα φτύσουν την ψυχή τους πάνω στο μικρόφωνο. Όταν διαβάζεις τους θρύλους της Λατινικής Αμερικής και τον αθεράπευτο μυστικισμό των συγγραφέων της, τα γραπτά διαμάντια του Γκαλεάνο ή τους στίχους του Λόρκα. Όταν ακούς ένα ερωτικό ποίημα ή τους στίχους ενός τραγουδιού. Όταν πιάνεις τον εαυτό σου να επαναλαμβάνει τους διαλόγους απ’ το Casa de Papel, που είναι η απόλυτη μόδα της εποχής ή ακόμα και λέξεις από κάποια λατινο-αμερικάνικη σαπουνόπερα.

Τα Ισπανικά έχουν μια εναλλακτική γοητεία, προφανή παρά διακριτική, πολλούς οπαδούς που έπεσαν θύματά της και δεν την συγκρίνουν με καμία άλλη, και αρκετούς που νομίζουν πως θα γίνουν ακόμα πιο εναλλακτικοί αν δεν την αναγνωρίσουν, πηγαίνοντας ενάντια στη μόδα της εποχής. Τα ισπανικά είναι το γεμάτο ge [χ], που ξεκινάει από τον ουρανίσκο, και το γάργαρο, κελλαρυστό ere [ρ] που έρχεται σαν τραγούδι από μακριά. Είναι η εκφραστικότητά τους, τα επιφωνήματά τους, η απλότητά τους, η εγγενής τους απέχθεια για τις πολλές σύνθετες λέξεις. Είναι η αλεγρία μαζί με μια υπόγεια μελαγχολία, οι χαρούμενες φωνές πίσω από τις συσσωρευμένες σιωπές, το εκρηκτικό ταμπεραμέντο, ο ήλιος της Μεσογείου, ο πόνος και τα βιώματα των λαών της Ισπανίας, η πληγωμένη περηφάνια των ξεπεσμένων κονκισταδόρες, αλλά και η πλευρά των παλιών αποικιών, που κέρδισαν τη λευτεριά τους παραμένοντας σκλαβωμένες σε νέα αφεντικά, ντόπια και ξένα, ψάχνοντας να φωτίσουν τις αιτίες που τις άφησαν μισές.

Ο ισπανόφωνος κόσμος γιορτάζει την ιδιαιτερότητά του, την ιδιαίτερη θέση που έχει στον κόσμο, την ταυτότητα και τα χαρακτηριστικά που τον κάνουν να ξεχωρίζει. Αλλά το βασικό μυστικό είναι αυτό ακριβώς, πως δεν είναι ενιαίος, δεν έχει μία μόνο ταυτότητα, αλλά μάλλον χίλια πρόσωπα -σαν αυτά που περιέγραφε ο Γκαλεάνο για το ποδόσφαιρο. Κανείς κόσμος, καμία κοινωνία εξάλλου δεν είναι ενιαία, εφόσον είναι ταξική, κατακερματισμένη, χωρισμένη σε κονκισταδόρες και ιθαγενείς κάποτε, σε εκμεταλλευτές κι εκμεταλλευόμενους σήμερα, πλόυσιους και φτωχούς, καπιταλιστές κι εργάτες, ιμπεριαλιστές εναντίον λαών. Και λίγοι κόσμοι έχουν να δείξουν τέτοια κουλτούρα και τέτοιο πλούτο, δίπλα σε τόση φτώχια και δυστυχία συσσωρευμένη, όπως ο ισπανόφωνος.

Το κείμενο γράφτηκε με αφορμή τη χτεσινή παγκόσμια ημέρα της ισπανικής γλώσσας και γενικώς της… “ισπανικότητας” με την ευρύτερη έννοια.