Το μπιτκόιν δεν φέρνει την ευτυχία – Μέρος 2ο

Το μπιτκόιν λοιπόν όπως είδαμε στο πρώτο μέρος, παράγεται από την επεξεργαστική ισχύ κάποιων υπερυπολογιστών και οι “συναλλαγές” γίνονται με την καταγραφή τους σε ένα τεράστιο λογιστικό φύλλο, μια βάση δεδομένων αν θέλετε (database) με τρόπο ώστε όλοι όσοι συμμετέχουν στο δίκτυο να είναι ενημερωμένοι.

Θα μου πείτε και σε τι διαφέρει από τις συνήθεις ηλεκτρονικές συναλλαγές; Στο εξής: η τράπεζα ή το οποιοδήποτε χρηματοοικονομικό ίδρυμα, έχει άδεια απ’ το κράτος, είναι εγκεκριμένο, ακολουθεί κάποιους νόμους (λέμε τώρα), είναι με άλλα λόγια έμπιστος (trusted) οργανισμός. Όταν πλερώνω με την debit κάρτα μου ας πούμε ένα ζευγάρι παπούτσια, όταν βάζω την κάρτα στο PoS (point of sale), με το PIN μου ουσιαστικά εξουσιοδοτώ α) τον οργανισμό που εκδίδει την κάρτα (Visa, Mastercard) να πληρώσει το μαγαζί με τα παπούτσια και β) ο οργανισμός να τραβήξει τα λεφτά αυτά απ’ τον τραπεζικό μου λογαριασμό στην foufoutos bank πιχί. Αν πλήρωνα μετρητά, δεν θα χρειαζόταν να μεσολαβήσει κανένας. Θα ‘βγαζα τα εικοσάευρα, θα τα ‘παιρνε η ταμίας που ξέρει πώς είναι απ’ έξω τα εικοσάευρα κι από δω παν κι άλλοι. Ωστόσο ξέρουμε ότι τα εικοσάευρα τα τυπώνει μόνο το κράτος, δεν μπορεί π.χ. να τα τυπώσει ο Μήτσος της γειτονιάς που τυπώνει προσκλητήρια.

Επειδή λοιπόν πληρώνω ψηφιακά και δεν ξέρει ο μαγαζάτορας αν έχω λεφτά στην τράπεζα, χρειάζεται ένας ή δύο ή περισσότεροι trusted οργανισμοί να πιστοποιήσουν τη συναλλαγή.

Το μπιτκόιν υποτίθεται ότι επιτυγχάνει αυτό ακριβώς: επιτρέπει τις απευθείας συναλλαγές πρόσωπο με πρόσωπο (peer-to-peer) χωρίς τη διαμεσολάβηση τραπεζών. Η πιστοποίηση της συναλλαγής γίνεται με τη λύση του μαθηματικού προβλήματος που είπαμε στο πρώτο μέρος, της αποκρυπτογράφησης της συναλλαγής και της ενημέρωσης όλων των υπολογιστών στο δίκτυο που έχουν αντίγραφο της βάσης δεδομένων με όλες τις συναλλαγές.

Όμως δεν μπορεί κάποιος χάκερ ας πούμε, να μπει στο σύστημα και να αλλοιώσει το ψηφιακό κιτάπι και να “κλέψει” μ’ αυτόν τον τρόπο;

Υποτίθεται ότι για να γίνει αυτό, θα πρέπει ο χάκερ να διαθέτει τεράστια επεξεργαστική ισχύ, πάνω από τη μισή συνολική ισχύ όλων των υπολογιστών του δικτύου. Κι αυτό γιατί, για να αντιστρέψει, να αναιρέσει ή απλά να αλλοιώσει συναλλαγές ώστε να αλλάξει τα λογιστικά υπόλοιπα και τα “χαμένα” μπιτκόιν να παν στη τσέπη του, χρειάζεται να κάνει αυτές τις περίπλοκες πράξεις αντίστροφα και θα πρέπει όλοι οι υπολογιστές του δικτύου να “συμφωνήσουν” (verify) αυτές τις αλλαγές κάτι που είναι σχεδόν αδύνατο.

Το πρόβλημα που λύνει η τεχνολογία blockchain είναι αυτό της “διπλής πληρωμής” (double spending problem): κάθε πληρωμή στο σύστημα είναι μοναδική στο χρόνο και είναι αδύνατο να επαναληφθεί, να αντιγραφεί ή να αναιρεθεί αφού μπει σαν καταχώρηση (block) στην αλυσίδα (chain) των συναλλαγών.

Για να το καταλάβετε καλύτερα σκεφτείτε το ως εξής: ας πούμε ότι έχω ένα τραγούδι, ένα αντικείμενο αξίας δηλαδή όπως κάθε έργο τέχνης, σε μορφή εμ-πιθρί στο κομπιούτερ μου. Μετά αυτό το στέλνω σε σένα, δηλαδή το κάνω κόπι-πέιστ στο δικό σου κομπιούτερ και τώρα το ‘χουμε και οι δύο. Μετά εσύ το στέλνεις σε άλλους δέκα κ.ο.κ. Το τραγούδι λοιπόν υπάρχει σε χιλιάδες αντίτυπα, άρα χάνει την αξία του ως αγαθό, εφόσον υπάρχει δυνητικά σε αφθονία.

Με το blockchain λοιπόν κάθε “αντικείμενο” που υπάρχει στον υπολογιστή μπορεί να υπάρξει μόνο μια φορά καθώς δεν μπορεί να “αντιγραφεί” ας πούμε όπως π.χ μια συναλλαγή.

Όπως καταλαβαίνετε, η τεχνολογία αυτή που απαγορεύει σα να λέμε το κόπι-πέιστ, δεν έχει σχέση με το “κρυπτονόμισμα” αυτό καθ’ αυτό. Το νόμισμα είναι αέρας κοπανιστός, είναι ένα λογιστικό υπόλοιπο που το αντιστοίχησαν με μια ορισμένη υπολογιστική πράξη. Για να “βγάλεις” μπιτκόιν πρέπει ή να το παράγεις, πράμα σχεδόν αδύνατο μια και πολύ λίγοι έχουν τα λεφτά και τον εξοπλισμό, ή να το αγοράσεις, δηλαδή να πληρώσεις ευρώ, δολάρια, γεν για να το ‘χεις στην κατοχή σου. Δεν έχω ακούσει παραδείγματα εργαζόμενων π.χ. στην πληροφορική να παίρνουν μισθό σε μπιτκόιν και να μπορούν να τα ξοδεύουν οπουδήποτε.

Υπάρχουν σήμερα που μιλάμε, πάνω από 1600 κρυπτονομίσματα με πιο γνωστά τα Ethereum, Litecoin, XRP, Monero, zCash κλπ. Κάποια είναι ανενεργά, κάποια είναι παρακλάδια (forks) άλλων, κάποια δεν είναι “νομίσματα” με τη στενή έννοια αλλά ειδικές εφαρμογές blockchain π.χ τα “έξυπνα συμβόλαια” (smart contracts), δηλαδή συμβόλαια που μπαίνουν αυτόματα σε εφαρμογή απ’ τη στιγμή που εκπληρώνονται οι όροι του. Στο παράδειγμα που είπαμε με το εμ-πιθρί προηγουμένως, αν κάθε φορά που κάναμε διπλό κλικ για να παίξει ενεργοποιούνταν ένα smart contract το οποίο π.χ. ελέγχει τον τραπεζικό μου λογαριασμό, θα αφαιρούσε ένα ελάχιστο ποσό ακρόασης και θα το μετέφερε στο λογαριασμό του καλλιτέχνη. Κι αν αυτό γινόταν με κρυπτονόμισμα, δε θα υπήρχε κανένας μεσολαβητής: τράπεζα, δισκογραφική εταιρεία, εταιρείες πνευματικών δικαιωμάτων κλπ. Η ίδια τεχνολογία μπορεί να εφαρμοστεί λέει, στην υγεία, στο εμπόριο, ούτε κι εγώ είμαι ακριβώς σίγουρος πώς.

Το μπιτκόιν που είναι το πιο δημοφιλές κρυπτονόμισμα, έχει ήδη από τώρα καθορισμένη ποσότητα που θα παραχθεί: 21 εκατομμύρια. Αυτή τη στιγμή σε “κυκλοφορία” είναι περίπου 17 εκατομμύρια ωστόσο, κάθε καινούργιο μπιτκόιν παράγεται με ακόμα μεγαλύτερη δυσκολία, όπως είδαμε. Κι επιπλέον οι συναλλαγές γίνονται σε υποδιαιρέσεις του μπιτκόιν που είναι δεκαδικοί αριθμοί με πολλά δεκαδικά ψηφία.

Το ότι ο αριθμός των μπιτκόιν που θα παραχθεί είναι καθορισμένος (ηλεκτρονικά), το καθιστά ήδη ως αντικείμενο αξίας που δεν υπάγεται στους νόμους του fiat money: δεν μπορεί η κάθε κυβέρνηση και κεντρική τράπεζα π.χ. να πει, “ρίχνω” στην αγορά 20 δις. Αυτό σημαίνει στην πράξη, όπως ξέρουμε κι απ’ την περίφημη ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών, η κεντρική τράπεζα (κατ’ εντολή της κυβέρνησης ή ενός μεγαλύτερου οργανισμού) λέει στις “συστημικές” τράπεζες, γράψτε στα ενεργητικά σας εσύ 10, εσύ 7, εσύ 3 δις σε ευρώ και δανείστε τα σε επιχειρηματίες και καταναλωτές με τάδε επιτόκιο. Το μπιτκόιν δεν θα υπάρχει κανένας οργανισμός που να το ελέγξει, κράτος, τράπεζα κλπ κι έτσι θα υπάρξουν όλα κι όλα, 21 εκατομμύρια. Τέρμα τα κράτη, τέρμα οι τράπεζες, τέρμα οι μεσάζοντες.

Όλα αυτά καλά αλλά οι ρομαντικοί δημιουργοί του μπιτκόιν δεν έχουν κατανοήσει ένα βασικό κανόνα στον καπιταλισμό: ο πλούτος, υπό οποιαδήποτε μορφή, καράβια, χωράφια, τσουβάλια με λεφτά, μπιτκόιν, τείνει να συγκεντρώνεται σε λίγα χέρια. Έτσι και το μπιτκόιν, που παίζεται στο χρηματιστήριο, όπως άλλα χρηματοοικονομικά αγαθά, κάποια στιγμή θα συγκεντρωθεί σε λίγα χέρια που θα μπορεί άμα γουστάρει να τα κάνει ό,τι θέλει. Λες και τράπεζα ή το καπιταλιστικό κράτος είναι η αιτία της ανισότητας. Αυτά όπως ξέρουμε είναι απλώς εργαλεία: η ατομική ιδιοκτησία των μέσων παραγωγής είναι η αιτία. Στην προκειμένη περίπτωση η ιδιοκτησία των υπερυπολογιστών που “εξορύσσουν” τα μπιτκόιν. Ο μυστηριώδης δημιουργός Satoshi Nakamoto το υπαινίσσεται στο περίφημο white paper – μανιφέστο λέγοντας ότι το δίκτυο μπορεί δυνητικά να τεθεί σε κίνδυνο αν ο επίδοξος χάκερ μπορεί να ελέγξει πάνω απ’ τη μισή επεξεργαστική ισχύ του δικτύου.

Δεν χρειάζεται να ‘ναι χάκερ, μπορεί να ναι κι ο καπιτάλας που εξαγοράζει, ή έχει τους πόρους να χακάρει το 50% +1 του δικτύου. Ή απλά να περιμένει αγοράζοντας σιγά-σιγά το πλήθος των μετοχών. Ποιος ξέρει, μπορεί να το χει κάνει ήδη ο μυστηριώδης Nakamoto.

Συμπέρασμα λοιπόν: το μπιτκόιν δεν είναι η πανάκεια της οικονομίας, είναι μάλλον μια διογκωμένη φούσκα όπως φάνηκε μάλιστα πριν κάνα χρόνο που έφτασε σχεδόν σχεδόν 15.000€ το ένα.

Η τεχνολογία blockchain ωστόσο είναι κάτι που χρειάζεται προσοχή και έχει μεγάλο ενδιαφέρον πώς μπορεί στην πράξη να εφαρμοστεί. Κι όταν με το καλό φτάσουμε στο σοσιαλισμό που υποτίθεται θα χρησιμοποιούμε τα περιβόητα “χάρτινα εντάλματα” που “δεν κυκλοφορούν”, πιθανόν να μη χρειάζεται να ναι “χάρτινα” πια 😉