Η Λάικα στο διάστημα και ο “φιλοζωϊκός” αντισοβιετισμός
Γεγονός είναι πως οι επανδρωμένες αποστολές στο διάστημα θα ήταν εντελώς αδύνατον να συμβούν χωρίς τη “θυσία” ζώων στη διάρκεια των πειραμάτων, καθώς ήταν παντελώς άγνωστο στους επιστήμονες αν μπορούσε να επιβιώσει καν οποιαδήποτε μορφή ζωής στη διάρκεια του ταξιδιού σε τέτοια υψόμετρα και υπό αυτές τις συνθήκες.
Μπορεί η Λάικα να μην ήταν το πρώτο σκυλί που έστειλαν οι Σοβιετικοί στο διάστημα, ήταν όμως το πρώτο που μπήκε σε τροχιά γύρω από τη γη, κερδίζοντας έτσι μια αναπόσπαστη θέση στην ιστορία της εξερεύνησης του διαστήματος, αλλά και σε γραμματόσημα, αφίσες, ακόμα και ταινίες.
Η εκτόξευση του Σπούτνικ 2 στις 3 Νοέμβρη 1957, ένα μήνα μετά την επιτυχή εκτόξευση του πρώτου τεχνικού δορυφόρου Σπούτνικ 1 από την ΕΣΣΔ, μεγαλώνοντας το προβάδισμα που είχε εκείνη την εποχή η ΕΣΣΔ στην εξερεύνηση του διαστήματος, προκαλώντας έντονη ανησυχία στις ΗΠΑ, που έκτοτε έκαναν ό,τι μπορούσαν για να καλύψουν το χαμένο έδαφος.
Πριν την εκτόξευση, η επιστημονική ομάδα που ήταν υπεύθυνη για το πρόγραμμα επέλεξε μια αγέλη θηλυκών σκυλιών, επειδή ήταν μικρότερα και άρα πιο κατάλληλα να ζήσουν σε συνθήκες εγκλεισμού, αλλά και πιο υπάκουα. Η παράμετρος της υπακοής ρυθμίζονταν εξάλλου από ειδικά τεστ. Όσες σκυλίτσες τα περνούσαν έμπαιναν σε κάψουλες υψηλής πίεσης, αρχικά για μέρες και μετά για μήνες, με τους κτηνιάτρους να ελέγχουν τις αντιδράσεις τους σε αλλαγές στην πίεση του αέρα και τους δυνατούς θορύβους που θα συνόδευαν την εκτόξευση. Πολλά σκυλιά δεν άντεχαν τις συνθήκες διαβίωσης, και δε χρησιμοποιούσαν το ειδικό δοχείο υγιεινής που είχε προσαρμοστεί επάνω τους, κατακρατώντας περιττώματα ακόμα και μετά την κατανάλωση καθαρτικών.
Πιο προσαρμοστικές αποδείχτηκαν η Κουντριάφκα (Μικρή Σγουρή) και η Αλμπίνα (Λευκή) ως αναπληρωματική. Η Κουντριάφκα παρουσιάστηκε μάλιστα και στο σοβιετικό ραδιόφωνο, όπου το γαύγισμά της στο κοινό της έδωσε το παρατσούκλι Λάικα (αυτή που γαυγίζει). Φήμες λένε ότι η Αλμπίνα ήταν πιο ανθεκτική στη διάρκεια των δοκιμών, αλλά γλίτωσε το ταξίδι γιατί είχε πρόσφατα γεννήσει κουτάβια και είχε κερδίσει την εύνοια των εκπαιδευτών της. Πάντως και τα δύο σκυλιά είχαν υποστεί επεμβάσεις για την τοποθέτηση συσκευών στο σώμα τους με στόχο την παρακολούθηση των καρδιακών παλμών, της πίεσης του αίματος και των κινήσεών τους.
Η τρίχρονη Λάικα πέρασε κάποιες μέρες στο σπίτι ενός μέλου της επιστημονικής ομάδας, του Βλαντίμιρ Γιαζντόφσκι, ο οποίος έλεγε πως “¨Ηθελε να κάνει κάτι καλό για το σκυλί”. Τρεις μέρες πριν το ταξίδι χωρίς επιστροφή, η Λάικα μπήκε στο δορυφόρο που της επέτρεπε ελάχιστες κινήσεις. Είχε καθαριστεί, εξοπλιστεί με αισθητήρες και μια προσαρμοσμένη συσκευή υγεινής. Φορούσε επίσης ειδική διαστημική στολή με ενσωματωμένα μεταλλικά δεσμά. Η απογείωση έγινε στις 3 Νοέμβρη στις 5.30 το πρωί τοπική ώρα.
Δυστυχώς, τα σχέδια των Σοβιετικών επιστημόνων για έναν αναπόφευκτο, αλλά ανώδυνο θάνατο δεν επαληθεύτηκαν. Ο αρχικός σχεδιασμός προέβλεπε η Λάικα να πεθάνει από ασφυξία μέσα σε 15 δευτερόλεπτα χωρίς να υποφέρει μετά από 7 μέρες στο διάστημα.
Τα πράγματα όμως δεν εξελίχθηκαν τόσο ομαλά για τη Λάικα. Πέραν του πανικού που ένιωσε, καθώς οι παλμοί της τριπλασιάστηκαν και οι αναπνοές της τετραπλασιάστηκαν, μετά από 103 λεπτά τροχιάς γύρω από τη γη, χάθηκε το θερμομονωτικό κάλυμμα της κάψουλας, ανεβάζοντας απροσδόκητα της θερμοκρασία, κάτι που δε θα επέτρεψε στη σκυλίτσα να επιβιώσει πάνω από λίγες ώρες ακόμη. Ο Σπούτνικ 2 συνέχισε την τροχιά του για πέντε μήνες ακόμα, πριν αυτοαναφλεγεί επιστρέφοντας στη γήινη ατμόσφαιρα.
Οι Σοβιετικοί δεν απέκρυψαν ποτέ το θάνατο της Λάικα, που ήταν ούτως ή άλλως επιστημονικά αναπόδραστος, ανακοινώνοντας απλά πως είχε πεθάνει μετά από 9 μέρες. Αυτό έγινε για να μην τροφοδοτηθεί περαιτέρω η δυτική προπαγάνδα, που είτε κοροϊδευτικά (με ονομασίες όπως woofnik ή poopnik) είτε δήθεν “αγανακτισμένα” καυτηρίαζε τη χρήση της σκυλίτσας για διαστημικό πείραμα.
Γραμματόσημο της Νικαράγουας 1982
Στη Βρετανία, ο κίτρινος τύπος κυκλοφορούσε με πρωτοσέλιδα όπως “Το σκυλί θα πεθάνει, δεν μπορούμε να το σώσουμε”, ενώ σε δηλώσεις στο αμερικανικό περιοδικό TIME προχώρησε Σοβιετικός αξιωματούχος, λέγοντας “Οι Ρώσοι αγαπούν τα σκυλιά. Αυτό έγινε όχι από σκληρότητα, αλλά για το καλό της ανθρωπότητας”.
Γεγονός είναι πως οι επανδρωμένες αποστολές στο διάστημα θα ήταν εντελώς αδύνατον να συμβούν χωρίς τη “θυσία” ζώων στη διάρκεια των πειραμάτων, καθώς ήταν παντελώς άγνωστο στους επιστήμονες αν μπορούσε να επιβιώσει καν οποιαδήποτε μορφή ζωής στη διάρκεια του ταξιδιού σε τέτοια υψόμετρα και υπό αυτές τις συνθήκες.
H γλυκειά σκυλίτσα έγινε ένα από τα αγαπημένα θέματα γραμματοσήμων, στην ΕΣΣΔ και σε άλλες σοσιαλιστικές χώρες, όπως και σε ορισμένες δυτικές. Μεταξύ άλλων εκδόθηκαν γραμματόσημα με τη μορφή της στην Ουγγαρία, τη Ρουμανία, τη ΛΔ Κορέας, τη Μογγολία, αλλά και τη Νικαράγουα.
Ουγγρικό γραμματόσημο 1982
