Ο Γυναικείος παράγοντας στο σύγχρονο Hip-Hop – 5+1 παραδείγματα

Θα μπορούσε κανείς να ισχυριστεί πως το hip–hop είναι κατά βάση ένα ανδροκρατούμενο είδος. Παρά το –εν μέρει- δίκιο που θα είχε, οι γυναίκες στο σήμερα έχουν κατακτήσει τη θέση τους εντός του με τους δικούς τους όρους. Συγκεκριμένα την τελευταία δεκαετία ο γυναικείος παράγοντας μαζικοποιείται ολοένα και περισσότερο, φαινόμενο στο οποίο συνέδραμαν ποικίλοι λόγοι. Ο σημαντικότερος είναι η ανάδυση μαζικών φεμινιστικών κινημάτων, αρχής γενομένης στις ΗΠΑ (οι προβληματικές τους, τα αδιέξοδα των ταυτοτικών κινημάτων/κινημάτων δικαιωματισμού και τα θεωρητικά τους εργαλεία δε θα μας απασχολήσουν στο παρόν άρθρο), που μέσω πιέσεων κατάφεραν να αποδυναμώσουν αισθητά την κυρίαρχη τροχοπέδη που αντιμετώπιζε παραδοσιακά μια γυναίκα rapper· το σεξισμό της βιομηχανίας (promoters, CEO, δισκογραφικές εταιρείες συνολικά κλπ).

Από το πρώιμο hip–hop με τις Mercedes Ladies, τη Sha Rock, την MC Lyte, την Queen Latifah, στη «χρυσή εποχή» του με την Lauryn Hill, τη Lil Kim, τη Ladybug Mecca, τη Bahamadia, στο σήμερα, οι γυναίκες έχουν καταφέρει αφενός να χτίσουν έναν συμπαγή δικό τους πυρήνα εντός του είδους και αφετέρου να αποδείξουν πως δεν έχουν να ζηλέψουν τίποτα και από κανέναν. Με ανάγλυφο τρόπο η Sheri Sher, μέλος των Mercedes Ladies, στο αυτοβιογραφικό της βιβλίο που κυκλοφόρησε το 2008 παρουσιάζει τι είχε να αντιμετωπίσει τότε μια γυναίκα στο hip–hop· αντικειμενοποίηση σώματος, ανύπαρκτα λεφτά για τη μουσική τους ή εξωφρενικά λιγότερα από τους άνδρες, απαξίωση.

Το πρώτο δυναμικό παράδειγμα του γυναικείου παράγοντα στο ραπ είναι το, κλασσικό πλέον, κομμάτι Roxanne’s Revenge της, 14χρονης τότε, Roxanne Shanté (η ιστορία της οποίας ενέπνευσε και ταινία του Netflix). Σε συνδυασμό και με το ντεμπούτο της MC Lyte λίγα χρόνια μετά, ο δρόμος είχε πια ασφαλτοστρωθεί. Από τα τέλη των 80s και για μια δεκαετία ακόμα το κυρίαρχο θέμα του γυναικείου hip–hop ήταν κατά βάση βιωματικό, μετέφεραν δηλαδή την εμπειρία του τι σημαίνει να μεγαλώνεις ως μια φτωχή, μαύρη γυναίκα στο καθεστώς εξαίρεσης των αμερικανικών καπιταλιστικών γκέτο. Αναδεικνύοταν με ωμό και ευθύ τρόπο τα ζήτηματα έμφυλης βίας, σεξουαλικών παρενοχλήσεων, εκμετάλλευσης της οικονομικής τους κατάστασης, όπου εξαιτίας και της διπλής καταπίεσης που δέχονται οι γυναίκες είχε ιδιαίτερα χαρακτηριστικά (προσέγγιση π.χ. από προαγωγούς) και προωθούσαν τη λογική του female empowerment ενάντια σε αυτή την πραγματικότητα, συνυφασμένο πολλές φορές με το ευρύτερο πολιτικό πλαίσιο. Όλο αυτό φυσικά ήταν ώριμο παιδί του απότοκου του civil rights movement και των Μαύρων Πανθήρων που ήταν ζεστός και ζωντανός ακόμα στη μαύρη συλλογική συνείδηση, αλλά και η δημοτικότητα των acts όπως οι Public Enemy, οι Native Tongues, ο Lakim Shabazz και ο Paris που κύρητταν το λεγόμενο «consciousness» και προσπαθούσαν να μη σβήσει η φλόγα των αγώνων του χθες , παρά τις όποιες αντιφάσεις και των ίδιων των καλλιτεχνών αλλά και των αγώνων (το Revolutionary Generation των Public Enemy είναι το χαρακτηριστικότερο παράδειγμα της περιόδου, που αναφέρεται στο σεξισμό από ανδρική σκοπιά καταδικάζοντάς τον).

Η ‘’δεύτερη φάση’’ του γυναικείου rap εγκαινιάστηκε στα μέσα προς τέλη της δεκαετίας του ’90, αρχικά με την Lil Kim και στη συνέχεια με MCs όπως η Foxy Brown, η Gangsta Boo και η Missy Elliott. Γίνεται λόγος πλέον για μια από την αρχή διεκδίκηση της γυναικείας σεξουαλικότητας. Το ντεμπούτο της Lil Kim ‘’Hard Core’’ αποτέλεσε μια τέτοια απάντηση στο sexual–themed ραπ καλλιτεχνών όπως οι 2 Live Crew και ο Akinyele. Έβαλε δηλαδή, σε δισκογραφική πρεμιέρα, τη λογική του «δικό μου το σώμα, δικοί μου οι κανόνες». Ήταν μια τομή στην εξελικτική διαδικασία του femme–rap και είναι κάτι που, θεματολογικά, κυριαρχεί ως σήμερα. Όπως ήταν επόμενο, βέβαια, οι δισκογραφικές και η βιομηχανία είδαν σε αυτό μια κερδοσκοπική κερκόπορτα την όποια αξιοποίησαν και εξακολουθούν να κατασπαράζουν, συνεχίζοντας να αντιμετωπίζουν τις γυναίκες ως αντικείμενα (κέρδους, αλλά και σεξουαλικά) δίνοντας τους μια, φαινομενική κατά τ’ άλλα, καλλιτεχνική ελευθερία.

Στη δεκαετία ωστόσο που διανύουμε το γυναικείο hip–hop περνά την καλύτερη φάση του, τη δική του χρυσή εποχή. Από την Αμερική ως την Ευρώπη οι γυναικείες φωνές πληθαίνουν, κατακτόντας συνεχώς έδαφος είτε βιομηχανικά (από singles και δίσκους στα top selling charts, έως την πρόταση της Missy Elliott για το στιχουργικό Hall Of Fame) είτε στις καρδιές του κόσμου κινούμενες ανεξάρτητα. Για χάρη αυτού του μικρού αφιερώματος θα παραθέσω 5+1 αγαπημένες μου MCs της περιόδου, τις οποίες και θεωρώ κορυφαία δείγματα αυτής της άνθησης:

Rapsody

Έκανε το ντεμπούτο της το 2007 συμμετέχοντας στο δίσκο του 9^th Wonder The Dream Merchant Vol. 2, ο οποίος της χάρισε και συμβόλαιο στο label του. Συστήθηκε στο κοινό ως solo καλλιτέχνης το 2010 με την κυκλοφορία του mixtape της Return of the B-Girl, με συμμετοχές ορισμένων από τα σημαντικότερα ονόματα του είδους. Η πορεία της ήταν σταθερά ανωδική, ώσπου και υπέγραψε εν τέλει με τη Roc Nation του Jay–Z και κυκλοφόρησε μέσω αυτής το 2017 τον δεύτερο δίσκο της Laila’s Wisdom, έναν από τους καλύτερους δίσκους της περσινής χρονιάς.

Sa–Roc

Το black consciousness, αλλά και το αγνό battle rap που έλειπε καιρό, σε συνδυασμό με ένα υπέροχο πολυσυλλαβικό συνήθως ραπ και τεχνικότατο delivery. Το 2010 με την κυκλοφορία του δίσκου της Journey of the Starseed ξεκίνησε το δικό της σταδιακό ταξίδι προς την κορυφή, δημιουργώντας θόρυβο στους underground και ανεξάρτητους κύκλους. Αποτέλεσμα αυτού του θορύβου ήταν το συμβόλαιο με το κορυφαίο indie label Rhymesayers το 2016 και την προετοιμασία του νέου της δίσκου, που αναμένεται το 2019.

Noname

Η hip–hop παράδοση του Σικάγο είναι πιθανότατα η αγαπημένη μου. Το βίαιο αστικό περιβάλλον του έχει γεννήσει πολλές πανέμορφες μουσικές. Τέτοιο παράδειγμα είναι και η 27χρονη Noname. Ξεκινώντας απο νεαρή ηλικία να γράφει slam poetry, συστήθηκε μαζικά το 2013 με τη συμμετοχή της στο Lost του Chance The Rapper. Μετά από πολλές καθυστερήσεις κυκλοφορεί εν τέλει το 2016 την πρώτη σολό δουλειά της, το mixtape Telefone, συγκεντρώνοντας θετικότατες κριτικές. Ακολούθησαν δύο χρόνια δισκογραφικής απουσίας ως την κυκλοφορία της επίσημης δουλειάς της Room 25 το Σεπτέμβρη του 2018 –και έναν από τους 10 καλύτερους δίσκους της φετινής χρονιάς- με εξίσου αποθεωτικές κριτικές για τη στιχουργική της.

Dessa

H Dessa ανήκει στην ενδιαφέρουσα indie καλλιτεχνική κολλεκτίβα Doomtree. Η μουσική της είναι ένας συνδυασμός hip–hop, τραγουδιστών vocals και spoken word, ενώ εκτός από τη μουσική ασχολείται με την ποίηση και τη λογοτεχνία. Έπειτα από μια πενταετή αποχή κυκλοφόρησε φέτος τον τέταρτο δίσκο της, συγκεντρώνοντας πολλές θετικές κριτικές.

Little Simz

Η Αγγλία και το Λονδίνο συγκεκριμένα είναι τεράστια μουσικά κεφάλαια, που χρειάζονται ξεχώριστο δικό τους άρθρο για να αναλυθούν. Η Little Simz παρ’όλα αυτά είναι ένα από τα ομορφότερα κομμάτια τους. Κάνει το ντεμπούτο της το 2010 με το mixtape STRATOSPHERE κι έκτοτε έχει κυκλοφορήσει 2 επίσημους δίσκους και αρκετά EPs, mixtapes και κομμάτια. Σε όλη αυτή τη διάρκεια έχει μοιραστεί τη σκηνή με ορισμένα από τα σημαντικότερα ονόματα της βρετανικής σκήνης όπως ο Kano, η Ms. Dynamite και ο Tinie Tempah, ενώ το 2017 τη βρίσκει να συνεργάζεται με τους Gorillaz στον comeback δίσκο τους Humanz. Είναι έντονα επηρεασμένη φυσικά από τη μουσική παράδοση του Λονδίνου (garage και grime κυρίως), αλλά αυτό δεν την εμποδίζει από τα να πειραματίζεται συνολικά.

070 Shake

Την 21χρονη 070 Shake τη μάθαμε πολύ περισσότερο από τις συμμετοχές της σε τρεις από τους πέντε δίσκους που κυκλοφόρησαν από τα Wyoming sessions του Kanye West, στο label του οποίου έχει υπογράψει. Ο ομόφυλος σεξουαλικός της προσανατολισμός είναι ένα από τα κύρια θέματα των κομματιών της, κάτι που τη συμπεριέλαβε το 2017 σε λίστα του Vogue για τα ανερχόμενα queer rap stars. Αποτελεί το ‘’+1’’ του αφιερώματος γιατί μέχρι στιγμής έχει κυκλοφορήσει μόνο ένα EP 6 κομματιών, το οποίο βέβαια ήταν ενδεικτικότατο για όσα έρχονται.