Νέα Καληδονία: Η ιστορία μιας υπερπόντιας κτήσης της Γαλλικής Δημοκρατίας, το αποικιακό της παρελθόν και μέλλον.

Στις 4 Νοεμβρίου του 2018 διεξήχθη δημοψήφισμα το οποίο επιβεβαίωσε, σε πρώτη φάση, την παραμονή υπό το καθεστώς αυτόνομου κράτους στη Γαλλική Δημοκρατία της Νέας Καληδονίας. Ενός συμπλέγματος νησιών που από το 1853 έως και σήμερα δεν έχει καταφέρει να κατακτήσει την ανεξαρτησία του. Αυτό το δημοψήφισμα ήταν απόρροια της τραγωδίας στο νησί Ουβέα, όταν πολλοί οπαδοί υπέρ της ανεξαρτησίας της Νέας Καληδονίας έπεσαν νεκροί κατά την επέμβαση της αστυνομίας για την απελευθέρωση των αστυνομικών ομήρων τους.

Μια σύντομη αναφορά στην ιστορία της Νέας Καληδονίας

Πριν την έλευση των Ευρωπαίων, οι κάτοικοι των νησιών ζούσαν σε διάφορες φυλές, με την καθεμιά να έχει τα δικά της ήθη και έθιμα. Ως γενικά χαρακτηριστικά, όλες οι φυλές μεταξύ τους έδειχναν σεβασμό προς το φυσικό περιβάλλον, ενώ δεν υπήρχε η έννοια του προσωπικού πλουτισμού αλλά της κοινοκτημοσύνης μέσα στην κοινότητα που ζούσαν. Οι αψιμαχίες μεταξύ των φυλών για την επικράτησή τους στις εύφορες περιοχές με τροφή και νερό ήταν αρκετά συχνές, με καταγραφές για περιστατικά εθιμοτυπικού κανιβαλισμού μεταξύ των πολεμιστών σαν πράξη εξευτελισμού του εχθρού.

James Cook

Το όνομα Νέα Καληδονία δόθηκε από το James Cook το 1774, επειδή όταν πρωτοείδε το νησί του θύμισε την ιδιαίτερη πατρίδα του, τη Σκωτία, την οποία οι Ρωμαίοι την είχαν ονομάσει με την σειρά τους Καληδονία, όταν την πρωτοαντίκρισαν. Από τότε το Σύμπλεγμα των νησιών δέχτηκε συχνές επισκέψεις τόσων Άγγλων όσο και Γάλλων εξερευνητών, ενώ οι αντίστοιχοι βασιλιάδες στις ευρωπαϊκές χώρες έτριβαν τα χέρια τους με τις πιθανότητες πλουτισμού και εκμετάλλευσης που απλώνονταν μπροστά τους.

Για αρκετά χρόνια άνθισε στην περιοχή το εμπόριο του σανταλόξυλου και το δουλεμπόριο των κατοίκων ως εργάτες. Με γνωστές πρακτικές της απαγωγής και της εξαναγκαστικής εργασίας μικρών παιδιών και νέων ανδρών σε φυτείες των νησιών Φίτζι και στην Αυστραλία, οι Ευρωπαίοι θησαύριζαν, ενώ οι ιθαγενείς πέθαιναν από πείνα, κακουχίες και μολυσματικές ασθένειες που έφερναν οι ξένοι λευκοί.

Το 1853 ο Ναπολέοντας ο Γ’ αποφασίζει να εντάξει ως γαλλική αποικία το σύμπλεγμα των νησιών της Νέας Καληδονίας και να χρησιμοποιήσει τα νησιά ως νησιά εξορίας για φυλακισμένους με βαριές κατηγορίες. Το σχέδιο υλοποιήθηκε και γάλλοι ποινικοί κρατούμενοι ξεμπάρκαραν στα νησιά δημιουργώντας περισσότερα προβλήματα στους ιθαγενείς. Ο αλκοολισμός και οι βιασμοί αυξήθηκαν κατακόρυφα.

Πολιτικοί κρατούμενοι στην Νέα Καληδονία

Με την πτώση της Παρισινής Κομμούνας εκτοπίστηκαν στα νησιά κομμουνάροι ενώ αρκετοί πρωτοστάτες αλγερινών εξεργέσεων, κυρίως της φυλής Καβυλία, βρέθηκαν ως κρατούμενοι εκεί. Μέχρι το 1897 είχαν εκτοπιστεί στο νησί πάνω από 22.000 κρατούμενοι.

Αλγερινοί εργάτες σε ορυχείο νικελίου

Atai

Με την εγκληματικότητα και την εκμετάλλευση στα ύψη, οι φυλές των νησιών αποφάσισαν να εξεργεθούν μαζικά το 1878 κάτω από τις εντολές του αρχηγού Atai, ώστε να διώξουν τους Γάλλους από το νησί. Το σχέδιο ίσως να είχε πετύχει, αν το κίνητρο για το κέρδος και η επιθυμία των Γάλλων να ενισχύσουν την παρουσία τους στο πέλαγος της Ωκεανίας και του Ειρηνικού Ωκεανού δεν ήταν πιο ισχυρό.

Λίγα χρόνια πριν, το 1864, οι Γάλλοι ανακάλυψαν πλούσια κοιτάσματα νικελίου και μέχρι σήμερα η Νέα Καληδονία είναι η τρίτη χώρα εξαγωγής αυτού του πράσινου και απίστευτα κερδοφόρου μεταλλεύματος. Σε καμία περίπτωση δεν θα άφηναν τους άλλους Ευρωπαίους με έντονη παρουσία στην περιοχή να εκμεταλλευτούν κάτι τέτοιο. Γεωστρατηγικά τα νησιά ήταν πολύ κοντά σε θαλασσινές διόδους εμπορευμάτων και σημαντικών περιοχών όπως της Ινδοκίνας και της Νοτιοανατολικής Ασίας.Τα συμφέροντα στην περιοχή δεν άφηναν αλλά περιθώρια παρά να κατατροπώσουν τους ιθαγενείς ‘’Κανακ’’, όπως τους φώναζαν οι λευκοί.

Δωροδοκώντας αντίπαλες ομάδες ιθαγενών, κατάφεραν να σκοτώσουν τον αρχηγό της εξέργεσης Atai ενώ η μεταφορά Γάλλων στρατιωτών από την Ινδοκίνα στα νησιά αύξησε ακόμα περισσότερο των αριθμό των ευρωπαϊων αποίκων έναντι των ιθαγενών. Το κεφάλι του Atai πουλήθηκε αρχικά σε κάποιον Ισπανό γιατρό για 200 γαλλικά φράγκα. Εκτέθηκε για περίπου ένα χρόνο στο Μουσείο Εθνογραφίας του Τροκαντερό και αργότερα δόθηκε στην Ανθρωπολογική Εταιρία στο Παρίσι, όπου αφαιρέθηκε το μυαλό για να ζυγιστεί και εκτέθηκε για πολλά χρόνια σε διάφορα Μουσεία.

Το 1969 γράφτηκε προς τιμή του από έναν Κανακ Apollinaire Anova συγγραφέα βιβλίο σχετικά με την εξέργεση του 1878, δημιουργώντας ένα κίνημα υπερ της επιστροφής του κρανίου στην Νέα Καληδονία. Τελικά επιστράφηκε μόλις το 2014.

Στους δύο παγκοσμίους πολέμους οι γαλλικές στρατιωτικές δυνάμεις “εθελοντικά’’ στρατολόγησαν νέους πολεμιστές από διάφορες φυλές σπέρνοντας για άλλη μια φορά τη διχόνοια μεταξύ των φυλών. Συνηθισμένη πρακτική των αποίκων είναι να δίνουν πλεονεκτήματα πότε στην μια και πότε στην άλλη φυλή ώστε να τις έχουν υποχείριά τους. Η προσπάθεια ορισμένων φυλών να εκμεταλλευτούν τον Α’ παγκόσμιο πόλεμο ώστε να πετύχουν την ανεξαρτησία της Νέας Καληδονίας κατέληξε σε εμφύλιο μεταξύ των φυλών και αποτυχία του κινήματος.

Έκθεση Κανακ σε ανθρωπολογικό κήπο στο Παρίσι

Την δεκαετία του 1930 αρκετοί κάτοικοι Κανάκ εκτοπίστηκαν από τα σπίτια τους, κλείστηκαν σε κλουβιά και στάλθηκαν σαν ζωντανά ανθρώπινα εκθέματα στο Παρίσι ώστε να ζήσουν 2-5 χρόνια κλεισμένοι σε ανθρώπινους κήπους.

Το 1960 βρίσκει τις περισσότερες φυλές να ζούνε πάμφτωχες, σε απομονωμένες περιοχές και να απασχολούνται σε χειρωνακτικές εργασίες ως εργάτες ή αγρότες, ενώ μια πλούσια ελίτ γάλλων αποίκων να απολαμβάνει υψηλά εισοδήματα και καλές θέσεις εργασίας. Μέχρι και σήμερα επικρατεί η ίδια κατάσταση. Τα πανεπιστημιακά ιδρύματα της περιοχής έχουν ελάχιστα τμήματα χωρίς κατάλληλες υποδομές και ανθρώπινο υλικό, ώστε να μην μπορεί εύκολα να αποκτήσει πρόσβαση στην ανώτατη εκπαίδευση κάποιος ιθαγενής.

Τα λίγα πολιτικά και κοινωνικά δικαιώματα τα οποία είχαν αποκτήσει μέσα από μικρές εξεργέσεις ήταν ελάχιστα σε σύγκριση με την εκμετάλλευση που συνέχιζαν να υφίστανται. Μέσα στη δεκαετία του 1960 πολλά μικρά νησιά του συμπλέγματος χρησιμοποιήθηκαν για πυρηνικές δοκιμές χωρίς να υπάρχει ενημέρωση για τις επιπτώσεις στον πληθυσμό των γύρω νησιών και του οικοσυστήματος.

Μετά τα γεγονότα του γαλλικού Μάη αρκετοί ονειροπόλοι νέοι κατέφτασαν στο νησί προσπαθώντας να ‘’νουθετήσουν’’ τους φτωχούς εργάτες και αγρότες για την κατάστασή τους. Δημιουργήθηκε η οργάνωση ‘’Κόκκινα Μαντήλια’’ ‘’Rouges foulards’’ το 1969, ενώ μια άλλη ομάδα νέων δημιουργεί την ‘’Ομάδα 1878’’ σαν ανάμνηση των γεγονότων με αρχηγό των Atai.

Η διαμόρφωση της πολιτικής συνείδησης στη Νέα Καληδονία

Από τη δεκαετία του 1950 αρχίζουν σιγά-σιγά να αναπτύσσονται πολιτικά κόμματα, τα οποία υιοθετούν διάφορες απόψεις σχετικά με το αν και σε ποιο βαθμό η Νέα Καληδονία πρέπει να ζητήσει την ανεξαρτησία της από τη Γαλλία.

Το 1953 ιδρύεται το κόμμα ‘’Ένωση για την Καληδονία’’ με το σύνθημα ‘’Δύο χρώματα, ένας λαός’’, προσπαθώντας να γεφυρώσει τις διαφορές των δύο μεγάλων κοινοτήτων που συνυπάρχουν μαζί στα νησιά: των λευκών Γάλλων και των Μελανήσιων.

Το κόμμα αυτό, αν και βρίσκεται στο φάσμα της αριστεράς, προσπαθεί να συγχωνεύσει μέσα του πολλά ετερόκλητα στοιχεία: χριστιανοδημοκρατία με σοσιαλισμό, εθνικισμό των Κανακ και ανεξαρτησία ή καλύτερα εκτεταμένη αυτονομία. Καταφέρνει να κερδίζει τις εκλογές από το το 1953 έως το 1972 αλλά το κόμμα αρχίζει να κλυδωνίζεται, όταν εμφανίζονται ακρο-αριστερά κόμματα τα οποία ζητούν επιτακτικά την ανάγκη της πραγματικής ανεξαρτησίας της Νέας Καληδονίας από τη Γαλλία και οι αντιθέσεις μέσα στις δύο κοινότητες οξύνονται.

Η οργάνωση ‘’ Κόκκινα μαντήλια’’ το 1969, ιδρυμένη από φοιτητές που συμμετείχαν στα γεγονότα του Μάη ’68, θεωρεί επιτακτική την ανάγκη διαμόρφωσης μιας ενιαίας ταυτότητας των κατοίκων της Νέας Καληδονίας, ώστε όλοι μαζί να ζητήσουν την πλήρη ανεξαρτησία τους από τη Γαλλία. Η οργάνωση έχοντας μαρξιστική οπτική, δεν μπορούσε να κατανοήσει πλήρως τις δυσκολίες μιας τέτοιας ‘’δημιουργίας ενιαίας ταυτότητας’’ με βάση τα κοινωνικοοικονομικά συμφέροντα.

Το εγχείρημα ήταν δύσκολο από τη στιγμή που ο μόνος συνδετικός κρίκος που υπάρχει ανάμεσα στις φυλές είναι η χριστιανική θρησκεία, η οποία διαδόθηκε στις φυλές με την έλευση των Ευρωπαίων ιεραπόστολων την εποχή της αποικιοκρατίας (40% καθολικοί ενώ οι υπόλοιποι μοιράζονται σε διάφορα χριστιανικά δόγματα). Οι φυλές συνέχιζαν να ζουν χωρισμένες μεταξύ τους, κρατώντας τις δικές τους παραδόσεις και γλώσσες. Υπήρχαν και υπάρχουν πάνω από 30 διαφορετικές γλώσσες που μιλιούνται και αρκετές διάλεκτοι, ενώ παρά τη χριστιανική πίστη. αρκετοί είναι εκείνοι που πίστευαν και πιστεύουν σε παλιές δοξασίες των προγόνων της φυλής τους. Οι μακροχρόνιες φυλετικές αντιπαλότητες ήταν τροχοπέδη για οποιαδήποτε ενοποίηση κάτω από μια κοινή ταυτότητα. Δεν μπορούσαν να αισθανθούν ‘’το μαζί παλεύουμε’’ γιατί ποτέ δεν ‘’πάλεψαν’’ ακριβώς για τα ίδια συμφέροντα. Δεν υπήρχε ενιαία ταξική και εθνική συνείδηση της κατάστασης τους.

Η ‘’Ομάδα 1878’’ εξίσου υπήρξε ακραία στις απόψεις της, ζητώντας άμεσα έλεγχο Γάλλων που μεταναστεύουν στα νησιά, ώστε να μην υπάρξει περαιτέρω ανισσοροπία μεταξύ του γηγενούς στοιχείου και των αποίκων, καθώς και την πλήρη και αταλάντευτη ανεξαρτησία της χώρας από τη Γαλλία.

Jean–Marie Tjibaou

Το 1975 εμφανίζεται στο προσκήνιο ο Jean–Marie Tjibaou, γιος φύλαρχου της φυλής Tiendanite. Με σπουδές στις Κοινωνιολογία και Εθνολογία σε Πανεπιστήμια της Γαλλίας επιστρέφει στην Νέα Καληδονία το 1973, συμμετέχοντας στη καθολική οργάνωση ‘’Ένωση των Φίλων ιθαγενών της Καληδονίας της ελευθερίας και της τάξεως’’. Δύο χρόνια αργότερα συμμετέχει στην προσπάθεια για την ανάδειξη της κουλτούρας των φυλών της Νέας Καληδονίας στα πλαίσια των εκδηλώσεων ‘’Μελανησία 2000’’ και από εκεί ξεκινά την πολιτική του καριέρα.

Δεν είναι περίεργο το γεγονός πως ο Tjibaou, αν και πιστός καθολικός, συντάσσεται με κόμματα με ακραίες αριστερές απόψεις. Τουλάχιστον μια δεκαετία πριν, πολλοί ήταν οι καθολικοί ιερείς σε μέρη που μαστίζονταν από αποικιοκρατία ή δικτατορίες που τάχθηκαν υπέρ των σοσιαλιστικών ιδεών ή προσπάθησαν να βρουν ένα σύνδεσμο ανάμεσα στο Λόγο του Θεού και την ανάγκη των λαών για ανεξαρτησία και δικαίωση. Στη Λατινική Αμερική υπήρξαν αντίστοιχα παραδείγματα καθολικών πιστών αλλά και ιερέων, που πλήρωσαν με την ίδια τους τη ζωή τις διασυνδέσεις τους με την αριστερά.

Ο ίδιος καταφέρνει στα επόμενα χρόνια να ενώσει όλα τα κόμματα που ζητούν ανεξαρτησία της Νέας Καληδονίας στο ‘’Μέτωπο της Ανεξαρτησίας’’ και να αντιμετωπίσει τις εκλογές του 1979 επίσης την ένωση των ‘’Πιστών’’, όπως ονομάζονταν οι οπαδοί των κομμάτων που ήθελαν να παραμείνουν πιστοί στην Γαλλία. Παράλληλα εμφανίστηκε και το κόμμα ‘’Ομοσπονδία για μια νέα κοινωνία της Καληδονίας’’, το οποίο αναζητά τον τρίτο δρόμο ανάμεσα στην ανεξαρτησία και την παραμονή του νησιωτικού συμπλέγματος στην Γαλλία.

Το κόμμα στις τοπικές εκλογές καταφέρνει να έρθει δεύτερο σε ψήφους, ωστόσο αρχίζει να εμφανίζει τις πρώτες διασπάσεις το 1981 στις προεδρικές εκλογές της Γαλλίας, όταν ένα μέρος από το κόμμα ‘’Palika’’ αποχωρεί εξαιτίας της προσέγγισης του ‘’Μετώπου της Ανεξαρτησίας’’ με το γαλλικό Σοσιαλιστικό Κόμμα του François Mitterand. Θέλοντας να μείνει πιστό στα μαρξιστικά του ιδεώδη, θεώρησε πως το ‘’Μέτωπο για την Ανεξαρτησία’’ θα έπρεπε να υποστηρίξει τον υποψήφιο με το Κομμουνιστικό Κόμμα Γαλλίας George Marchais.

Pierre Declercq

Δεύτερο σημαντικό χτύπημα στο μέτωπο είναι η δολοφονία του γραμματέα του Pierre Declercq λίγους μήνες αργότερα. Ακολουθεί ένας χρόνος κυβερνητικού χάους στην προσπάθεια να βρεθεί ένα βιώσιμο κυβερνητικό σχήμα μεταξύ των κομμάτων στη Βουλή, ενώ παράλληλα στους δρόμους για δύο μήνες γίνονται διαδηλώσεις και επιθέσεις με αποκορύφωμα το θάνατο 2 αστυνομικών το 1983. Η γαλλική κυβέρνηση προσπαθώντας να φέρει ισορροπία, στέλνει κλιμάκιο να διαπραγματευτεί με το ‘’Μέτωπο των Ανεξάρτητων’’ δίνοντας υπόσχεση πως το 1989 θα γίνει δημοψήφισμα σχετικά με την ανεξαρτησία ή όχι της Νέας Καληδονίας. Αύτη η συμφωνία ξεσήκωσε θύελλα αντιδράσεων ανάμεσα στους λευκούς κατοίκους των νησιών, φοβούμενοι πως με αποτελέσματα υπέρ της ανεξαρτησίας, θα βρισκόταν έρμαια στα χέρια των γηγενών οι οποίοι ήδη ήταν αριθμητικά λιγότεροι λόγω της εκτεταμένης μετανάστευσης από την Μητρόπολη.

Yann Céléné Uregeï

Μέσα στο ‘’Μέτωπο για την ανεξαρτησία οι ισορροπίες άρχιζαν να αλλάζουν υπέρ της ακραίας άποψης της αριστεράς. Ο Yann Céléné Uregeï πολιτικός αρχηγός του πολιτικού κόμματος ‘’Πολυφυλετική Ένωση‘’ μαζί με το γενικό γραμματέα του ‘’Μετώπου της Ανεξαρτησίας’’ Éloi Machoro προσεγγίζουν τον Mouammar Kadhafi πρόεδρο της Λιβύης το 1984 και υπογράφουν συμφωνία ώστε 17 νέοι του μετώπου να μεταφερθούν στη Λιβύη και να εκπαιδευτούν στρατιωτικά για ένα μήνα στο εθνικό της στρατό.

Ο Jean–Marie Tjibaou από τις πιο μετριοπαθείς φωνές μέσα στο Μέτωπο εγκαταλείπει την πολιτική στάση ισορροπιών και προσεγγίζει τις ακραίες θέσεις των αριστερών κομμάτων.

Τα 4 χρόνια του εμφυλίου πολέμου

Η Γαλλία προσπαθώντας να αποτρέψει την επικράτηση του Μετώπου της Ανεξαρτησίας από τις μέσα της δεκαετίας του ’70, στέλνει συνεχώς Γάλλους κατοίκους με εκτεταμένα προνόμια στα νησιά της Νέας Καληδονίας, καθιστώντας αργά αλλά σταθερά τους Κανάκ μειονότητα μέσα στην ίδια τους τη χώρα.

Το Σεπτέμβριο του 1984 το Μέτωπο της Ανεξαρτησίας ονομάζεται ‘’Μέτωπο για την εθνική απελευθέρωση των Κανακ και των Σοσιαλιστών’’ και αμέσως μποϋκοτάρουν τις τοπικές εκλογές το Νοέμβριο του ίδιου έτους. Συγκεκριμένα ο Éloi Machoro κομματιάζει μπροστά στα μάτια του Δημάρχου της περιοχής Canala την κάλπη με τσεκούρι. Όλη η περιοχή ξεσηκώνεται και για μέρες υπάρχουν συγκρούσεις, ενώ πολλά σπίτια λευκών λεηλατούνται και παραδίδονται στις φλόγες.

Ο Eloi Machoro κομματιάζει την κάλπη

Σχηματίζεται προσωρινή κυβέρνηση της Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας των Κανάκ με πρωθυπουργό τον Jean–Marie Tjibaou και υπουργό Ασφαλείας τον Éloi Machoro στις 1 Δεκεμβρίου 1984. Ορμητήριο της κυβέρνησης γίνεται το χωρίο Thio. Το μένος των επαναστατών δεν πέφτει μόνο στους λευκούς. Πολλοί Κανακ που υποστήριζαν την παραμονή της χώρας στη Γαλλική Δημοκρατία, εκδιώχθηκαν από την περιοχή, ενώ πολλές φυλές βρήκαν ως αφορμή το ξεσηκωμό των Κανάκυ για να λύσουν τις φυλετικές τους διαφορές.

Η άφιξη του Edgard Pisani στην Νέα Καληδονία

Η γαλλική κυβέρνηση δίνει εντολή να εκκενωθούν από λευκούς αποίκους οι περιοχές κάτω από την επιρροή της Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας των Κανάκυ, ενώ μεταφέρονται στο νησί από την Γαλλία 6.000 αστυνομικοί. Η σοσιαλιστική κυβέρνηση του François Mitterand έστειλε σαν Ανώτατο Γραμματέα στην περιοχή τον Edgard Pisani, ο οποίος μετάτρεψε το νησί σε πραγματικό φρούριο. Το νησί χωρίστηκε σε ζώνες με εσωτερικούς ελέγχους, οι φυλές στις ελεύθερες περιοχές φρουρούνταν στρατιωτικά, ενώ πολεμικά πλοία έφτασαν βόρεια του νησιού.

Τέσσερις μέρες μετά τη δημιουργία της επαναστατικής κυβέρνησης, οι λευκοί κάτοικοι της Νέας Καληδονίας καταφέρνουν σε μια σχεδιασμένη αναταραχή στην περιοχή Hienghène να σκοτώσουν 10 ανεξάρτητους, μεταξύ των οποίων τους 2 αδερφούς του Jean–Marie Tjibaou. Ένα μόλις μήνα αργότερα και ο Éloi Machoro πέφτει νεκρός έπειτα από νυχτερινή επίθεση της αστυνομίας κοντά στην περιοχή La Foa.

Στις αρχές του 1985 τέθηκε προς συζήτηση το ‘’Σχέδιο Pisani’’. Το σχέδιο πρότεινε να τεθεί σε δημοψήφισμα το ερώτημα ‘’Αν η Νέα Καληδονία πρέπει να παραμείνει στην Γαλλική Δημοκρατία ή να αποκτήσει καθεστώς ανεξάρτητου κράτους συνδεδεμένου με την Γαλλική Δημοκρατία;’’. Το σχέδιο απορρίφθηκε τόσο από τα κόμματα κατά της ανεξαρτησίας, όσο και από την προσωρινή κυβέρνηση Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας των Κανάκυ.

Μετά την απόρριψη του σχεδίου, ξέσπασαν διαδηλώσεις αυτή την φορά οπαδών υπέρ της μη ανεξαρτησίας της Νέας Καληδονίας με αφορμή το θάνατο ενός 17χρονου παιδιού από τους οπαδούς της ανεξαρτησίας. Μέσα σε δύο μέρες έγιναν 48 τραυματισμοί και 51 συλλήψεις.

Μετά το θάνατο του Éloi Machoro, η γραμμή της Σοσιαλιστικής Κυβέρνησης σκληραίνει περισσότερο. Δημιουργούνται μικρά τοπικά συμβούλια που στέλνουν αντιπροσώπους τους στην βουλή της προσωρινής κυβέρνησης, ενώ ιδρύονται Λαϊκά Σχολεία με σκοπό τη διάδοση των παραδόσεων και των γλωσσών της Νέας Καληδονίας, έναντι των αποικιακών σχολείων που υπήρχαν ως τότε για τους Κανάκ.

Για μήνες γίνονται διαδηλώσεις και συγκρούσεις μεταξύ λευκών και Κανάκ, μεταξύ οπαδών υπέρ και κατά της ανεξαρτησίας, μεταξύ φυλών, μέχρι τον Αύγουστο του 1985 όπου εμφανίστηκε το σχέδιο Fabius, το οποίο έκοβε το συμπλεγμα σε τέσσερις ζώνες: Βορράς, Νότος, Δύση και Ανατολή. Σε κάθε περιοχή θα ψηφιζόταν ένα τοπικό συμβούλιο, ενώ δίπλα σε αυτό θα υπήρχαν τα παραδοσιακά συμβούλια των φυλών για την καλύτερη εκπροσώπησή τους. Αυτά τα τοπικά συμβούλια θα έστελναν τους αντιπροσώπους τους στην Βουλή της Νέας Καληδονίας.

Το σχέδιο αυτό χαιρετίστηκε με επιφύλαξη από τους οπαδούς της ανεξαρτησίας, επιμένοντας πως πρόκειται απλά για μια μεταβατική περίοδο μέχρι την πλήρη ανεξαρτητοποίηση και δέχτηκε να συμμετέχει στις εκλογές του 1986, τις οποίες όμως αποφάσισε να μποϋκοτάρει.

Οι εκλογές ανέβασαν στον πρωθυπουργικό θώκο τον δεξιό Jacques Chirac σε μια συγκατοίκηση με το σοσιαλιστή Γάλλο Πρόεδρο François Mitterand. Στην πρώτη φάση της πολιτικής συγκατοίκησης 1986-1988 ο Γάλλος πρωθυπουργός σκλήρυνε την στάση του απέναντι στις υπερπόντιες κτήσεις της Γαλλίας. Οι εξεργεσεις στη Νέα Καληδονία και το σχέδιο Fabius πιθανόν να προκαλούσε αλυσιδωτές αντιδράσεις και σε άλλες περιοχές, με αυτή την λογική υποβάθμισε πριν καν λειτουργήσουν τις αρμοδιότητες των τεσσάρων τοπικών συμβουλίων, ενίσχυσε την τοπική οικονομία στέλνοντας 10.000.000 γαλλικά φράγκα Ειρηνικού, ενώ ζήτησε να γίνει δημοψήφισμα για την ανεξαρτησία ή όχι της Νέας Καληδονίας, θέτοντας σαν περιοριστικό όρο για πρώτη φορά την 3ετη δικαιολογημένη παραμονή στο νησί για την απόδοση εκλογικού δικαιώματος (Σχέδιο Pons I). Η απάντηση του Μετώπου ήταν για ακόμα μια φορά να μποϋκοτάρει τις εκλογές, βλέποντας τη μεθόδευση που γινόταν από το γαλλικό κράτος υπερ της παραμονής της Νέας Καληδονίας στην Γαλλία.

Το δημοψήφισμα διεξήχθη κανονικά τον Ιανουάριο του 1987 με την μη συμμετοχή του Μετώπου και τα αποτελέσματα έδειξαν 98,8% της επικράτησης να παραμείνει η Νέα Καληδονία στην Γαλλική Δημοκρατία σε ποσοστό 59,1% των εγγεγραμμένων στους εκλογικούς καταλόγους. Αξίζει βέβαια να σημειωθεί πως πέρα από την αποχή, υπήρχε η διαίρεση των εκλογικών περιοχών με διαφορετικό τρόπο και μαζική εσωτερική μετανάστευση φυλών καθώς και εκτεταμένη στρατιωτική επίβλεψη χωριών.

Bernard Pons

Το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος έδωσε φτερά στην κυβέρνηση του Jacques Chirac να θέσει σε εφαρμογή το σχέδιο Pons II ζήτησε να γίνουν περισσότερες αλλαγές στα τοπικά συμβούλια, με τέτοιο τρόπο, ώστε μέσω νόμιμων και μη αμφισβητήσιμων διαδικασιών να ελέγχονται και να κατευθύνονται, με σκοπό να κλείσει οποιοδήποτε θέμα τοπικής αναταραχής στο μέλλον.

Η ομηρία της Ουβέα

Μετά το δημοψήφισμα και τη συντριπτική επιβεβαίωση της παραμονής της Νέας Καληδονίας στη Γαλλική Δημοκρατία, φυσικό επόμενο θα ήταν η διάλυση του Μετώπου της εθνικής απελευθέρωσης των Κανάκυ και των Σοσιαλιστών. ωστόσο δεν υπήρξε τέτοια πρόθεση. Γι’ ακόμη μια φορά, το Μέτωπο προσπάθησε να μποϋκοτάρει τις προεδρικές και τοπικές εκλογές τις 24 Απριλίου 1988.

Δύο μέρες πριν τις εκλογές στις 22 Απριλίου οι ανεξάρτητοι χτυπούν το αστυνομικό τμήμα στο νησί Ουβέα στην περιοχή της φυλής Fayaoué. Πιάνονται αιχμάλωτοι 27 αστυνομικοί ενώ σκοτώνονται 4. Τα αιτήματα των ανεξάρτητων είναι να ακυρωθούν οι εκλογές, να οριστεί ένας διαπραγματευτής και να αποσυρθούν οι αστυνομικές δυνάμεις.

Τα γαλλικά μέσα ενημέρωσης τεχνηέντως διέρρευσαν πως είχε γίνει πραγματική σφαγή στο αστυνομικό τμήμα με αποκεφαλισμένους αστυνομικούς από μανσέτες. Στην πραγματικότητα υπήρξε μόλις ένα τραυματισμός από μαχαίρι, ενώ οι 4 αστυνομικοί σκοτώθηκαν από ανταλλαγή πυρών μεταξύ των Κανακυ και των αστυνομικών.

Από την πρώτη στιγμή, ξεκινά από τη μεριά της αστυνομίας και του στρατού η επιχείρηση ‘’Victor’’: αλεξιπτωτιστές, βατραχάνθρωποι, μυστικές υπηρεσίες, κομμάντος και ειδικές δυνάμεις της αστυνομίας βρέθηκαν στο νησί με σκοπό να απελευθερώσουν τους αστυνομικούς ομήρους.

Στις 25 Απριλίου του 1988 απελευθερώθηκαν 11 αστυνομικοί από την φυλή στην περιοχή του Νότου, ωστόσο 16 αστυνομικοί ήταν ακόμα άφαντοι. Υπήρξε η πληροφορία πως το λημέρι των απαγωγέων βρισκόταν στην περιοχή Gossana αλλά για μέρες 450 άτομα έψαχναν το νησί μάταια.

Οι αστυνομικές και στρατιωτικές δυνάμεις μάζεψαν τις φυλές της περιοχής και άρχισαν να βασανίζουν τους καλύτερους πολεμιστές τους, πράξη εξευτελισμού και ασέβεια για το γόητρο κάθε φυλής. Νέοι των φυλών δέθηκαν χειροπόδαρα και μαστιγώθηκαν μπροστά στα παιδιά τους, ενώ οι γηραιότεροι έμειναν μια ολόκληρη μέρα στον ήλιο χωρίς νερό. Τελικά κάποιοι έσπασαν και μίλησαν.

Λόγω των προεδρικών εκλογών, η επικοινωνία σχετικά με την πορεία της επιχείρησης υπήρξε αρκετά δύσκολη, καθότι ο γάλλος Πρόεδρος είχε διαφορετική άποψη από τον δεξιό πρωθυπουργό, ενώ παράλληλα έτρεχαν οι εκλογές που οδήγησαν για ακόμη μια φορά σε μια άβολη συγκατοίκησή τους.

Αρχηγός των ανεξάρτητων ήταν ο Alphonse Dianou 29 ετών ο οποίος παράτησε τις σπουδές του στην Θεολογία για να δοθεί στον πολιτικό αγώνα. Ανάμεσα στους αστυνομικούς οι οποίοι βρίσκονταν απέξω ήταν ο βασανιστής του Eloi Machoro.

Απαγορεύτηκε η κάλυψη των γεγονότων από τους δημοσιογράφους, το νησί αποκλείστηκε για 14μέρες από στεριά, θάλασσα και αέρα, ενώ έκοψαν φως και νερό. Το μέτωπο για την εθνική απελευθέρωση των Κανακ και των Σοσιαλιστών μπορούσε να επικοινωνήσει με τους απαγωγείς μέσω των ψαράδων, εκπομπών από ράδιο Βανουάτου και ενός ραδιοπειρατή στο νησί. Το μέτωπο προσπάθησε να διαπραγματευτεί κρυφά με τις αστυνομικές αρχές, ώστε η ομηρία να λήξει χωρίς απώλειες, ωστόσο οι συζητήσεις και οι διαπραγματευτές που επενέβησαν, έφεραν αντίθετα αποτελέσματα.

Η ανυπομονησία του Jacques Chirac στο Παρίσι έπαιξε καταλυτικό ρόλο της γρήγορης επέμβασης. Σκέφτηκε το πολιτικό κόστος και συγκεκριμένα ‘’Υπάρχουν 500.000 ψήφοι αστυνομικών, δε θα τις θυσιάσω’’.

Οι διαπραγματεύσεις μεταξύ των μερών γίνονταν όλο και πιο δύσκολες, κυρίως λόγω της έλλειψης εμπιστοσύνης που υπήρχε. Το νησί είχε αποκλειστεί από παντού, ενώ οι πληροφορίες που υπήρχαν τόσο στη γαλλική κοινωνία όσο και διεθνώς ήταν συγκεχυμένες. Ένα ραντεβού το οποίο καθορίστηκε με δημοσιογράφους στο νησί ακυρώθηκε, ώστε να διεξαχθεί η επιχείρηση ‘’Victor’’.

Στις 5 Μάη στις 6 και 15 το πρωί, ξεκίνησε η επιχείρηση. ‘’Προτιμώ να πεθάνω στη γη μου’’ δήλωσε ο Alphose Dianou αλλά ένας γηραιός Κανάκ του ανταπάντησε πως ‘’Καλύτερα να παραδοθούμε γιατί θέλουμε να ζήσουμε’’. Ο Dianou επέτρεψε να φύγουν όσοι δεν ήθελαν να πολεμήσουν. Από αυτόν τον γηραιό Κανακ προέρχεται η πληροφορία πως ο Dianou ήταν πληγωμένος στα πόδια και στο θώρακα μετά το τέλος της επιχείρησης.

Έπειτα από 7 ώρες, ο απολογισμός ήταν: 19 Κανακ και 2 αστυνομικοι. Πολλοί ομολογούν πως πρόκειται για πραγματική σφαγή των ανεξάρτητων οι οποίοι βρέθηκαν, οι περισσότεροι, με χαριστικές βολές στο κεφάλι.

Αρκετοί νέοι οι οποίοι τροφοδοτούσαν τη σπηλιά με τρόφιμα, είπαν πως ο Dianou ζήτησε να παραδοθεί και δεν είχε τραυματιστεί κατά τη διάρκεια της επιχείρησης. Ο ίδιος και ένας ακόμα ανεξάρτητος βγήκαν από το λημέρι κρατώντας ένα εθιμοτυπικό γλυπτό, το οποίο ήταν ένδειξη ανακωχής και ξάπλωσε μπροστά στα πόδια των αστυνομικών. Τότε ένας στρατιωτικός τον πυροβόλησε στα πόδια, μεταφέρθηκε μακριά από το μέρος με ένα φορείο και του παρασχέθηκαν οι πρώτες βοήθειες από γιατρό. Ο στρατιωτικός έπειτα από λίγη ώρα πήγε εκεί και άρχισε να τον χτυπά αλύπητα.

Τον άλλο τον μετέφεραν μέσα στο λημέρι και το πυροβόλησαν, το ίδιο συνέβη και με έναν ακόμα. Για χρόνια υπήρξαν πολλές αντικρουόμενες πληροφορίες για το τι συνέβη τελικά εκείνη την ημέρα. Αν οι δράστες παραδόθηκαν και δολοφονήθηκαν εν ψυχρώ από τις γαλλικές δυνάμεις ή σκοτώθηκαν κατά την διάρκεια της επίθεσης. Γνωστές είναι μόνο οι συνέπειες…

Ο αρχηγός της αστυνομίας, ο οποίος φημολογείται πως σκότωσε τον Dianou, αναβαθμίστηκε μέχρι τον ανώτατο βαθμό φύλακα της αποικίας. Το Μέτωπο της Ανεξαρτησίας κατηγόρησε ανοιχτά για την αιματοχυσία την κυβέρνηση Chirac η οποία προτίμησε ‘’να ικανοποιήσει τους ψηφοφόρους του Jean –Marie Le Pen με αίμα Κανάκ ‘’.

Δύο μέρες αργότερα ο François Mitterand εκλέγεται εκ νέου Πρόεδρος της Γαλλικής Δημοκρατίας και υπογράφει χαρτί γενικής αμνηστίας κλείνοντας άρον–άρον την υπόθεση σχετικά με τους σκοτωμούς στην υπόθεση ομηρίας της Ουβέα. Στις 26 Ιουνίου του 1988 τα τρία μέρη, η γαλλική κυβέρνηση, το μέτωπο των ανεξάρτητων και οι οπαδοί της αυτονομίας εντός της γαλλικής δημοκρατίας, υπογράφουν το σύμφωνο Matignon. Μέσα σε αυτό, προβλεπόταν μια περίοδος 10 ετών με εγγυημένη την οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη της κοινότητας των Κανάκ, ώστε να μπορούν να έχουν έρεισμα στο αίτημα της ανεξαρτησίας τους. Με το πέρας των 10 χρόνων θα οριζόταν με καινούργια συμφωνία ποιες αρμοδιότητες θα μετέφερε η γαλλική κυβέρνηση στη βουλή της Νέας Καληδονίας και με ποιο τρόπο.

Yeiwéné Yeiwéné & Jean-Marie Tjibaou

Ο Jean–Marie Tjibaou και ο Yeiwéné Yeiwéné δολοφονούνται από οπαδό του κόμματός τους στις 4 Μαίου του 1989, την ημέρα μνήμης της Ουβέας. Ο δράστης απολογήθηκε για την πράξη λέγοντας πως ο πατέρας του βασανίστηκε σκληρά από τους στρατιωτικούς και ήταν αντίθετος με το σύμφωνο Matignon.

Η συμφωνία της Νουμέας και το δημοψήφισμα στις 4/11/2018.

Δέκα χρόνια μετά την ομηρία στην Ουβέα υπογράφτηκε η συμφωνία της Νουμέας στις 5 Μαίου του 1998. Στη συμφωνία προβλέπεται η μεταφορά κάποιων αρμοδιοτήτων από την γαλλική κυβέρνηση στην Νέα Καληδονία εκτός από τους τομείς της άμυνα, της δικαιοσύνης, της ασφάλειας και του νομίσματος. Η μεταφορά των αρμοδιοτήτων θα συντελεστεί με την προϋπόθεση πως θα διεξαχθούν 3 δημοψηφίσματα με θετική ψήφο υπέρ αυτής. Σε περίπτωση που τα δύο πρώτα βγουν αρνητικά, η μεταφορά ακυρώνεται και θα διαπραγματευτούν καινούργια συμφωνία.

Η συμφωνία επικυρώθηκε με δημοψήφισμα με το ερώτημα ‘’Συμφωνείτε με την συμφωνία για την Νέα Καληδονία που υπογράφτηκε στην Νουμέα στις 5 Μαίου του 1998;’’ με το 51,92 % υπέρ έναντι 20,33% κατά, ενώ ένα 25,77% απείχε από την ψηφοφορία.

Υπέρ τάχθηκαν όλα τα κόμματα της ανεξαρτησίας, ενώ κατά ήταν τα δεξιά κόμματα, οι οπαδοί της παραμονής της Νέας Καληδονίας στην Γαλλική Δημοκρατία και η αριστερή πτέρυγα του Μετώπου της εθνικής απελευθέρωσης των Κανακ και των σοσιαλιστών. Το πρώτο δημοψήφισμα συμφωνήθηκε να συμβεί μέσα στην τετραετία 2014 -2018.

Στις 4 Νοεμβρίου του 2018 διεξήχθη το πρώτο δημοψήφισμα ‘’Θέλετε η Νέα Καληδονία να αποκτήσει πλήρη κυριαρχία και να γίνει ανεξάρτητη;’’ με 56,4% να ψηφίζει όχι, δείχνοντας πως η όποια ευκαιρία υπήρχε για ανεξαρτησία της Νέας Καληδονίας, απομακρύνεται όσο οι γηγενείς πληθυσμοί εξακολουθούν να ζουν κάτω από δυσμενείς συνθήκες, οι οποίες επηρεάζουν τη δυνατότητα οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης.

.-.

Η ιστορία της Νέας Καληδονίας δε διαφέρει από τις ιστορίες άλλων υπερπόντιων εδαφών της Γαλλίας. Είναι ειρωνικό αν σκεφτούμε πως στο σήμερα η Γαλλία εξακολουθεί να κράτα κάτω από ‘’αυτόνομο καθεστώς’’, ‘’ημί-αυτόνομο’’, ‘’εξαρτώμενο κράτος’’ τις παλιές της αποικίες, χρησιμοποιώντας μέσα στα χρόνια όσα μέσα διαθέτει: πολιτικά, οικονομικά και στρατιωτικά και ταυτόχρονα θεωρείται δημοκρατική χώρα που σέβεται τα ανθρώπινα δικαιώματα.

Η ευημερία την οποία απολάμβανε τα τελευταία χρόνια η Γαλλία στηριζόταν και στην εκμετάλλευση αυτών των υπερπόντιων εδαφών. Είναι γνωστό ότι ακόμα και αποικίες που κατάφεραν να κερδίσουν την ανεξαρτησία τους, την απολάμβαναν μόνο στα χαρτιά. Αρκετές πρώην γαλλικές αποικίες στην Αφρική πληρώνουν για τις αποικιακές υποδομές που άφησαν πίσω τους οι Γάλλοι, ενώ έχουν κατασχεθεί τα εθνικά τους αποθέματα από την κεντρική γαλλική τράπεζα. Τομείς όπως η άμυνα και η νομισματική πολιτική εξαρτάται από τις αποφάσεις της γαλλικής κυβέρνησης, ενώ καταλυτικός ήταν ο ρόλος της Γαλλίας πριν και μετά τα γεγονότα της Αραβικής Άνοιξης.

Αν η γαλλική οικονομία και κοινωνία συνεχίσει να κλυδωνίζεται, θα έχει ενδιαφέρον να δούμε ποιες θα είναι οι αντιδράσεις και τα γεγονότα που μπορούν να συμβούν σε σχέση με αυτές τις περιοχές.