Ποιος “ξαναγράφει την ιστορία του Άρη;” Ανακαλύπτοντας την Αμερική με αντι – ΚΚΕ υπονοούμενα στο Βήμα

Αν ποτέ φτιαχνόταν τοπ – 5 σύγχρονων κουκουεδολόγων, ο συντάκτης του Βήματος Λάμπρος Σταυρόπουλος θα διεκδικούσε σίγουρα με αξιώσεις στην κορυφή. Το τελευταίο του “χτύπημα”, όπως το διαβάζουμε στο πρωτοσέλιδο του Κυριακάτικου Βήματος, δε συγκαταλέγεται μάλλον στα καλύτερα του πονήματα, που του έδωσαν για πάντα μια θέση στις καρδιές μας, προσφέρει όμως κι αυτό το απαραίτητο γέλιο που μακραίνει τη ζωή.

Έτσι λοιπόν, κάτω από τη λεζάντα “Τα αρχεία του Περισσού”, που παραπέμπει αμέσως σε σκοτεινές κάμαρες με επτασφράγιστα μυστικά της δολοπλόκας ηγεσίας του κόμματος, πληροφορούμαστε πως “το ΚΚΕ ξαναγράφει την ιστορία του Άρη”, δίνοντας στη συνέχεια παραδείγματα που υποτίθεται πως στοιχειοθετούν τον ισχυρισμό του: “Στο “Δοκίμιο Ιστορίας” περιγράφονται άγνωστες επαφές της ηγεσίας μαζί του για να φύγει στην Αλβανία. Του αναγνωρίζεται ότι “είχε δίκιο που επέκρινε τη συμφωνία της Βάρκιζας” και τον αφοπλισμό του ΕΛΑΣ.”

Κυριολεκτικά είδηση – σοκ. Ίσως σε επόμενο άρθρο του αποκαλύψει ότι έχει αποκατασταθεί και ο Ζαχαριάδης. Τα εντυπωσιοθηρικά υπονοούμενα περί “ξαναγραψίματος της ιστορίας’, όρου ιδιαίτερα αρνητικά φορτισμένου που επίτηδες επιλέγεται από το συντάκτη, δίνει πάντως την ευκαιρία να δούμε τι πραγματικά λέει το Δοκίμιο για τον Άρη, κι ο καθένας μπορεί να κρίνει ποιοι προσπαθούν να ξαναγράψουν την ιστορία του μεγάλου καπετάνιου του ΕΛΑΣ και ποιοι να αποκατασταστήσουν την ιστορική πραγματικότητα.

Ο Άρης Βελουχιώτης

Με τη Συμφωνία της Βάρκιζας διαφώνησε και ο Άρης Βελουχιώτης, ενώ στις τάξεις του ΕΑΜ, του ΕΛΑΣ, βεβαίως και του ΚΚΕ, δεν ήταν περιορισμένης έκτασης η αντίδραση ή η δυσφορία για την υπογραφή της. Πλατιές λαϊκές μάζες διασθάνονταν το τι σήμαινε η παράδοση των όπλων του ΕΛΑΣ.

Ο Βελουχιώτης αρνήθηκε πρόταση να μεταβεί στην Αθήνα, προκειμένου να αναλάβει επικεφαλής της υπό σύσταση συνομοσπονδίας οργανώσεων των αγωνιστών. Στη συνέχεια είχε επαφές με μια σειρά μέλη και στελέχη του ΚΚΕ, αγωνιστές του ΕΛΑΣ κ.ά, θέτοντας το ζήτημα της επανέναρξης της ένοπλης πάλης.

Σύμφωνα με επιστολή του Μπάμπη Κλάρα (αδελφού του Άρη) στο Ν. Ζαχαριάδη, ο Άρης στη διάρεκαι της μετάβασής του στη Ρούμελη “πήρε την απόφαση να παραβιάσει την κομματική πειθαρχία και μαζί με τον Τάκη (Φίτσιο) παρουσιάστηκε ξαφνικά μέσα σε ένα κομματικό αχτίφ και κατήγγειλε ανοιχτά την πολιτική της ηγεσίας”, προτείνοντας τη δημιουργία ενός “Μετώπου Εθνικής Ανεξαρτησίας (ΜΕΑ), που θα πάλευε για την Εθνική Ανεξαρτησία και Ελευθερία και για τη Δημοκρατία”. Η ίδρυ του ΜΕΑ συνοδευόταν από σχετική διακήρυξη καθώς και προγραμματικές θέσεις, που είχε ήδη συντάξει από τα τέλη Φλεβάρη του 1945.

Οι προγραμματικές θέσεις του ΜΕΑ διακήρυσσαν ανάμεσα σε άλλα:

“Βασική προϋπόθεση […] για την ελευθερία, την ακεραιότητα και την ανεξαρτησία της σύμμαχης Ελλάδας είναι να φύγουν από τη γη της τα αγγγλικά στρατεύματα […] Το αίτημα αυτό δεν είναι αισθηματολογικό, αλλά βαθιά εθνικό και λαϊκό, σύμφωνο με τις αρχές του Συμμαχικού Αγώνα. Γιατί κύριος σκοπός του Συμμαχικού αγώνα είναι η συντριβή του Φασισμού. Και ο Φασισμός δεν συντρίβεται όταν ο αγγλικός στρατός είναι στην Ελλάδα, αλλά, αντίθετα, ένας νέος τύπος φασισμού εγκαθιδρύεται σε μια σύμμαχη χώρα […] Από την άποψη αυτή, όχι μόνο δε διασπούμε το Συμμαχικό Αγώνα, αλλά, αντίθετα, τον εξυπηρετούμε […]Η επέμβαση ή ανάμειξη ξένων, έστω και “συμμάχων”, των Άγγλων, στα εσωτερικά μιας φιλικής και σύμμαχης χώρας, της Ελλάδας, πλαστογραφεί την πραγματική θέληση του σύμμαχου λαού και παρουσιάζει σα θέλησή του τη θέληση της φασιστικής ολιγαρχίας, που, έχοντας για γνώμονα μόνο τα ταξικά της συμφέροντα, πρόδωσε το Έθνος συνεργαζόμενη με τους Γερμανούς, Ιταλούς και Βούλγαρους φασίστες κατακτητές και ξεπουλάει τώρα στην κατέχουσα δύναμη (σημ. Δοκιμίου: την Αγγλία) το Λαό, για να διατηρήσει την κυριαρχία της και την εκμετάλλευση […] Η συμφωνία της Βάρκιζας, […] σαν αντεθνικό και αντιλαϊκό προϊόν ταξικής και ιμπεριαλιστικής βίας […] είναι απαράδεκτη.”

Ακολούθως, ως λύση προτασσόταν: Η ίδρυση του ΜΕΑ στη θέση του ΕΑΜ, η ανασυγκρότηση του ΕΛΑΣ και η επανέναρξη της ένοπλης πάλης, το διώξιμο των Βρετανών, η άμεση συγκρότηση “Αντιπροσωπευτικής Αντιβασιλείας και Αντιπροσωπευτικής κυβέρνησης”, η εκκαθάριση του κρατικού μηχανισμού από τους δωσίλογους και η τιμωρία τους, η παύση των διώξεων κατά των πρώην ΕΛΑΣιτών κ.ά. Σε αυτή τη βάση προχώρησε στην ίδρυση του Εθνικού Λαϊκού Απελευθερωτικού Στρατού – Νέου (ΕΛΑΣ – Ν).

Στις 2 Μάρτη 1945 ο Άρης έγραψε στην ηγεσία του κόμματος, επαναλαμβάνοντας τις θέσεις του. Την επόμενη μέρα ο Σιάντος απέστειλε στον Άρη γράμμα, στο οποίο του υπογράμμισε την ανάγκη προσανατολισμού του Κόμματος προς τη μαζική πολιτική δράση και του επισήμανε ότι με τον ένοπλο αγώνα τη δεδομένη στιγμή θα έβλαπτε. Του πρότεινε να πάει στην Αθήνα, ενώ στην περίπτωση που δε συμφωνούσε, του σύστησε να μείνει κρυμμένος, “μέχρις ότου δούμε την εξέλιξη της κατάστασης”.

Στο μεταξύ ο Άρης συνέχιζε τις μετακινήσεις του, ερχόμενος σε επαφή με κομματικά στελέχη και αντάρτες του ΕΛΑΣ, στην προσπάθειά του να εντάξει μαχητές στον ΕΛΑΣ – Ν. Στο αρχείο της ΚΕ του ΚΚΕ βρίσκονται κατάλογοι 92 ατόμων που είχαν δώσει σταδιακά τον όρκο του αντάρτη του Νέου ΕΛΑΣ, στο διάστημα 24 Φλεβάρη – 2 Ιούνη 1945.

Στις 17 και 18 Μάρτη πραγματοποιήθηκε στο χωριό Πιτσιωτά της Φθιώτιδας συνάντηση του Άρη Βελουχιώτη (μαζί του ήταν κι ο Τάκης Φίτσιος) με τους Ζήση Ζωγράφο και Κώστα Κολιγιάννη, κατά την οποία η αντιπροσωπεία του ΚΚΕ συμφώνησε με τον Άρη ότι μπορούσε να πάει σε όποια Λαϊκή Δημοκρατία ήθελε, να εκθέσει τις διαφορετικές απόψεις του, και ότι το σχετικό πιστοποιητικό (φύλλο πορείας) θα του δινόταν καθ’οδόν. Μεταγενέστερα ο Κώστας Κολιγιάννης έγραψε ότι στον Άρη ο Ζ. Ζωγράφος έκαν σαφή τα εξής:

“Πρέπει να σταματήσει την ανταρσία. Να περάσει στο εξωτερικό με την ομάδα του αλλάζοντας εμφάνιση και χωρίς να κάνουν στη διαδρομή από τη Ρούμελη ως τα σύνορα, τον τελικό προορισμό τους, καμιά εμφάνιση ξέχωρα. Κοντά στα σύνορα θα έπαιρναν μέσω του Γραφείου Περιοχής Ηπείρου επίσημη σύνδεση του ΠΓ που θα έλεγε ότι ο Άρης πηγαίνει στο εξωτερικό με την κομμουνιστική και στρατιωτική ιδιότητα που είχε να εκθέσει όπου νομίζει τις διαφορετικές του απόψεις […] Η συζήτηση ήταν κομματική με κατανόηση από την πλευρά του Άρη […] Μάζεψε την ομάδα του. Ξυρίστηκαν. Άλλαξαν γενικά αμφίεση να μη φαίνονται ότι είναι “ΕΛΑΣ” και φύγανε για την αποστολή τους.”

Στις 24 Μάρτη, ο Α. Βελουχιώτης απέστειλε στα μέλη της ΚΕ επιστολή, στην οποία εξέθετε λεπτομερώς τις απόψεις του:

“Όπως πιστεύω θα έχετε πεισθεί κι εσείς τώρα πως οι Έλληνες αντιδραστικοί και οι Άγγλοι κατακτητές δεν έχουν καμιά πρόθεση να εφαρμόσουν έστω κι αυτή την ετεροβαρή, επιζήμιοα στα συμφέροντα του λαού μας και μη δίδουσα καμία εγγύηση – ομολογία δική σας – για το σεβασμό των ελευθεριών του λαού μας, συμφωνία της Βάρκιζας […] Πρόθεσή του είναι: Όχι να συμβάλλουν σε προσπάθεια για ομαλή εξέλιξη της πολιτικής ζωής του τόπου, ή έστω ν’ανεχθούν απλώς τη δική σας προσπάθεια προς την τέτοια κατεύθυνση. αντίθετα, να οργανώσουν και να διεξάγουν με πλεονεκτικές γι’αυτούς συνθήκες τον εμφύλιο πόλεμο μ’όλα τα μέσα. […]”

Στη συνέχεια υποστήριξε πως στην Ελλάδα θα μπορούσε να είχε δημιουργηθεί άλλη κατάσταση, κατά το παράδειγμα της Γιουγκοσλαβίας. “Οι δυνατότητες υπήρχαν όλες για μια τέτοια πολιτική και για δημιουργία μιας τέτοιας διαφορετικής κατάστασης στη χώρα μας”.

Τέλος υπογράμμισε:

“Έχετε απομονωθεί από τη λαϊκή μάζα και έχετε χάσει τον παλμό της. Συνέλθετε έστω και τώρα. Δεν είναι αργά. Αργότερα σίγουρα θα είναι πολύ αργά και θα χρειαστούν τεράστιες θυσίες σε κόπους και σε αίμα για ν’αρχίσει κάτι σοβαρό. Προς Θεού. Μην αφήνετε άλλο αυτόν τον κόσμο στην απόγνωση. Μην αφήνετε να θρονιαστεί η αντίδραση οριστικά, […] Μην αυταπατάστε ότι τα όπλα που κρύψαμε θα μπορέσετε αργότερα να τα χρησιμοποιήσετε. όχι. Θα τα βρούνε σε λίγο οι εθνοφύλακες. Χρησιμοποιήστε τα – έστω και μέρος τους – από τώρα […] Πρέπει να ξαναπάρει τα όπλα ο ΕΛΑΣ. Δε θέλετε εμένα επικεφαλής τους; Βάλτε έναν άλλον, πάντως μην κάνετε το έγκλημα ν’αργείτε. Ενεργήστε σύντομα και δραστήρια.”

Κατέληγε με τη φράση: “Εγώ συνεχίζω το ταξίδι για το Ηπειρωτικό Γραφείο κι από κει για έξω”.

Στις 5 Απρίλη 1945 ο Άρης έστειλε στο ΠΓ ραδιοτηλεγράφημα από την Ήπειρο, με το οποίο διαμαρτυρόταν επειδή:

“Δεν τηρήσατε πλήρως συμφωνία Το πιστοποιητικόν αντί να σταλή Γραμματέα ΚΕΠΗ (Κομματικής Επιτροπής Περιοχής Ηπείρου) και ούτως παραδώσει εις εμέ στοπ εστάλη εις κάποιαν περιφερειακήν για να μου το δώσει. Εκτός αυτού εις το περιεχόμενον του το οποίον μας ανακοίνωσε δεύτερος γραμματέςας ΚΕΠΗ δε λέγει ως εζήτησα και συνεφώνησε Ζωγράφος  ότι πηγαίνω έξω δια να εκθέσω διαφορετικάς απόψεις από σας [..] αλλ’απλώς λέγει στο ότι παρακαλείται η ΚΕ του Αλβανικού Κόμματος να με συνδέσει με τον Σαμαρινιώτην. Κατόπιν αυτού και επειδή καμιά δουλειά δεν έχω με τον Σαμαρινιώτην σας γνωρίζω την εξής απόφασή μου. Πρώτον επί του παρόντος δε θα βγω έξω. Δεύτερον θα περιμένω πλησίον Ηπείρου επί 10 μέρες για να πάρω πιστοποιητικόν σας σύμφωνον με συμφωνίαν μετά Ζωγράφου και των όσων ανωτέρω γράφω. Τρίτον μετά το δεκαήμερον θα δράσω ελευθέρως και βάσει των απόψεών μου. Τέταρτον εντωμεταξύ δηλώνων […] θα αυξήσω την δύναμίν μου […] μέχρι διακοσίων ανδρών το ολιγώτερον […] αν μου παρουσιασθεί περίπτωσης να περάσω από κάπου […] όπου θα ευρίσκωνται εθνοφύλακες ή Άγγλοι θα τους χτυπήσω…”

Στις 5 -10 Απρίλη συνήλθε η 11η Ολομέλεια της ΚΕ, η οποία καταδίκασε τον Άρη και το διέγραψε από μέλος του Κόμματος, απόφαση που ανακοίνωσε μόνο εσωκομματικά.

Στις 9 Απρίλη στο ραδιοτηλεγράφημα του Άρη απάντησε ο Γούσιας, Β’ Γραμματέας της Περιοχής Ηπείρου, ότι ο ασύρματος “χάλασε, γι’αυτό έστειλα άνθρωπό μας στο ΠΓ”, που θα χρειαζόταν 11 μέρες μέχρι να γυρίσει. ΤΟν ενημέρωνε πίσης ότι “στέλεχος της ΚΟ βρέθηκε με συν. της Αλβανίας και ότι οι Αλβανοί δέχτηκαν να μπείτε με τα όπλα σας και με βάση το πιστοποιητικό να πας να βρεις το Τζίμα (…) είνε ο αρμόδιος να ενεργήσει όπως συμφωνήσατε […] να σε διευκολύνει.”

Ο Άρης δε δεχόταν ότι ο ασύρματος είχε χαλάσει και αντέδρασε με επιστολή του στο Γούσια (13 Απρίλη 1945). Ωστόσο συνέχισαν με το τμήμα του την πορεία, με κατεύθυνση την Κόνιτσα.

Στις 25 Απρίλη το τμήμα του Άρη δέχτηκε επίθεση από κυβερνητική και αγγλική στρατιωτική δύναμη, στην Καλή Βρύση Καστοριάς. Κατά τη σύγκρουση το τμήμα του Άρη είχε έαν νεκρό (Μανώλης Τσάφος), έναν αιχμάλωτο (Νίκος Τζένας) και 5 τραυματίες. Στη συνέχεια πέρασαν στην Αλβανία, όπου βρήκαν θερμή υποδοχή από τους Αλβανούς στρατιώτες του φυλακίου, που έστειλαν για περίθαλψη στην Κορυτσά τους 3 πιο σοβαρά τραυματισμένους. Το τμήμα διανυκτέρευσε στη Βίντοβα, όπου ο Πελοπίδας και ένας ακόμα αντάρτης, απεσταλμένοι του Άρη στην Κορυτσά, έφεραν το μήνυμα ότι το φύλλο πορείας δεν είχε φτάσει και ότι ο Τζήμας που θα το έφερνε βρισκόταν στο Βελιγράδι.

Σχετικά με το φύλλο πορείας, ο Κώστας Κολιγιάννης έγραψε:

“Από τα γεγονότα, όπως διαδραματίστηκαν σε συνέχεια, βγαίνει μόνο του το συμπέρασμα ότι σύνδεση του ΠΓ δε στάλθηκε για τον Άρη. Για ποιο λόγο σε μένα είναι άγνωστο”.

Ο Άρης δε δέχτηκε να μείνουν και να φιλοξενηθούν στην Αλβανία. Την επόμενη μέρα έφυγαν 19, αφήνοντας προσωρινά 12 αντάρτες (τους τραυματισμένους και μερικούς ακόμα για ξεκούραση).

Στο αρχείο του ΚΚΕ δεν έχει βρεθεί έγγραφο που να τεκμηριώνει κάποια επικοινωνία του Άρη με το Κόμμα Εργασίας Αλβανίας (ΚΕΑ), όπως ο Άρης επιδίωκε. Σύμφωνα με τον Ενβέρ Χότζα: ¨ξεκίνησε να έρθει στην Αλβανία, για να έπαιρνε επαφή με την Κεντρική Επιτροπή του Κόμματός μας”. Έχει γίνει λόγος για έθεση που έστειλε στην Κεντρική Επιτροπή του ΚΕΑ. Σε κάθε περίπτωση, το πιο πιθανό είναι να υπήρξε κάποια επικοινωνία.

Σύμφωνα με μεταγενέστερη επιστολή των Ζαχαριάδη – Παρτσαλίδη προς την ΚΕ του ΚΚ (Μπ.): “Οι Αλβανοί σύντροφοι θεωρούσαν σαν προδοσία τη Συμφωνία της Βάρκιζας και παρότρυναν τον Άρη Βελουχιώτη στην απειθαρχία ενάντια στο ΚΚΕ και συνέχιση του ένοπλου αγώνα και ύστερα απ’τη Βάρκιζα”.

Στις 31 Μάη 1945, ο Ν. Ζαχαριάδης δήλωσε σε συνέντευξή του στο Ριζοσπάστη:

“Η συμφωνία της Βάρκιζας να εκτελεστεί γρήγορα και κατά 100%. Αν κάποιος μέσα από τις γραμμές μας, στις πόλεις είτε στα βουνά, αντιδρά ακόμα, εμείς θα τον χτυπήσουμε ανοιχτά και θα τον διώξουμε”.

Ο Άρης βέβαια, βρισκόμενος στα βουνά, δεν μπορούσε να έχει πληροφόρηση για την παραπάνω δήλωση. Εκείνς τις μέρες απλώς είχε φτάσει και σε αυτόν η είδηση για την επιστροφή του Ν. Ζαχαριάδη στην Ελλάδα. Το γεγονός αυτό αναθέρμανε τις ελπίδες του σχετικά με την προοπτική του λαϊκού αγώνα, γι’αυτό και επιδίωξε συνάντηση μαζί του, προκειμένου να του εκθέσει τις απόψεις του. Στις 4 Ιούνη 1945 έστειλε γράμμα στο Ζαχαριάδη από τη Μεσοχώρα, με το οποίο του ζητούσε να συναντηθούν.

“Σου δηλώνω πως είμαι έτοιμος να σταματήσω κάθε περαιτέρω ενέργειά μου και δράση μου, αν εσύ μου το πεις. Μα νομίζω πως για ν’αποφανθείς, αν έχω δίκαιο ή άδικο, πρέπει ν’ακούσεις τις απόψεις μου.”

Η συνάντηση που ζήτησε ο Άρης δεν έγινε, με ευθύνη του Ν. Ζαχαριάδη. Ο Ν. Ζαχαριάδης όφειλε τουλάχιστον να επικοινωνήσει με τον Άρη, αν όχι απευθείας, μέσω άλλου συντρόφου, όπως του είχε προτείνει εναλλακτικά.

Στις 12 Ιούνη δημοσίευμα στο Ριζοσπάστη ανέφερε:

“Ο σ. Ζαχαριάδη μας ανακοίνωσε ότι η Κεντρική Επιτροπή του ΚΚΕ, αφού συζήτησε πάνω σε εκθέσεις που ήρθαν από διάφορες κομματικές οργανώσεις, αποφάσισε να καταγγείλει ανοιχτά την ύποπτη και τυχοδιωτική δράση του Άρη Βελουχιώτη […] Ο Βελουχιώτης και ύστερα από τη σύναψη της συμφωνίας της Βάρκιζας συνέχισε τη δράση του. Η δράση αυτή, που μοναχά την αντίδραση μπορούσε να εξυπηρετήσει γιατί της έδινε όπλα για να κτυπά το ΚΚΕ, να παραβιάζει τη συμφωνία της Βάρκιζας και να δικαιολογεί τα εγκλήματά της, δεν επιτρέπει καμία καθυστέρηση για την ανοιχτή καταγγελία του Άρη Βελουχιώτη”.

Κατευθυνόμενος ο Άρης προς Νότο, καταδιωκόταν από το 118ο τάγμα εθνοφυλακής. Στις 16 Ιούνη, όντας περικυκλωμένος από την προηγούμενη μέρα στη χαράδρα του Φάγγου στη Μεσούντα, κοντά στην Άρτα, επέλεξε να θέσει τέρμα στη ζωή του, παρά να παραδοθεί. Οι διώκτες του έκοψαν τα κεφάλια του Άρη και του Τζαβέλα, τα οποία κρέμασαν σε δημόσια θέα σε φανοστάτη της Πλατείας των Τρικάλων.

“Το Πολιτικό Γραφείο ενέκρινε τη δημοσίευση στο Ριζοσπάστη της απόφασης της 11ης Ολομέλειας της Κεντρικής Επιτροπής για τον Άρη Βελουχιώτη (Θανάση Κλάρα ή Μιζέρια). Ο Κλάρας, αφού μια φορά πρόδωσε και αποκήρυξε το ΚΚΕ γιατί λύγισε μπροστά στην τρομοκρατία του Μανιαδάκη, ξαναζήτησε στον καιρό του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα να ξαναγοράσει με το αίμα του την προδοσία του εκείνη που αναγνώρισε και καταδίκασε. Το ΚΚΕ του ‘δωσε τη δυνατότητα αυτή. Σήμερα όμως σε μια δύσκολη και κρίσιμη στιγμή, από δειλία και φόβο, παρά τις υποσχέσεις και τη συμφωνία που στα λόγια έδειξε, απειθαρχεί και πάλι, ξαναπροδίδει το ΚΚΕ με την τυχοδιωτική και ύποπτη δράση του που μονάχα τον εχθρό ωφελεί. Στο ΚΚΕ δεν έχει θέση κανένας, οσοδήποτε ψηλά κι αν στέκει κι οσοδήποτε μεγάλος κι αν είναι, όταν οι πράξεις του δε συμβιβάζονται με το κοινό συμφέρον και όταν παραβιάζεται η δημοκρατική εσωκομματική πειθαρχία”.

Οι παραπάνω τοοπθετήσεις ήταν απαράδεκτες. Δε δικαιολογούνται από το βάρος και την πίεση που ασκούσε στην κομματική καθοδήγηση η Συμφωνία της Βάρκιζας, ούτε από το γεγονός ότι ο Άρης είχε παραβιάσει την αρχή του δημοκρατικού συγκεντρωτισμού. Ήταν και άδικες, ανεξάρτητα από το γεγονός ότι η ενέργεια του Άρη αποτελούσε ατομική στάση που αντιστρατευότνα την ανάγκη συλλογικής αντιμετώπισης της νέας κατάστασης που είχε διαμορφωθεί.

Τριες μέρες μετά από το θάνατο του Άρη, στις 19 Ιούνη 1945, ο Ριζοσπάστης σε άρθρο με τίτλο “Δεν έχουν το δικαίωμα” διόρθωνε ως ένα βαθμό της παραπάνω τοποθετήσεις.

“Ο τόσο τραγιός θάνατος τους Άρη Βελουχιώτη προκαλεί θλίψη ανάμεσα στους πραγματικούς πατριώτες, αγωνιστές της εθνικής ιδέας, Γιατί, ανεξάρτητα από τη θέση που πήρε μετά τη συμφωνία της Βάρκιζας, θέση που αντικειμενικά εξυπηρετούσε την αντίδραση. δεν μπορεί και δεν επιτρέπεται να ξεχνάει κανείς ότι ο Άρης Βελουχιώτης ήταν ένας από τους πρωτοπόρους του αγώνα της Αντίστασης και από τους πρωταθλητές στην οργάνωση του αντάρτικου κινήματος…”

Ο Άρης Βελουχιώτης γεννήθηκε από τα σπλάχνα του ΚΚΕ. Ο ίδιος έλεγε:

“Αν στη ζωή μου υπάρχει ένα σημείο που με συγκίνησε και με περηφάνει αφάνταστη από καιρού σε καιρό γυρίζω και βλέπω, είναι ακριβώς η εποχή που μπήκα στο Κομμουνιστικό Κόμμα. Διαπαιδαγωγήθηκα ταξικά, έμαθα το συμφέρο μου, πέταξα τον κεφαλαιοκρατικό πολτιισμό στα μούτρα της λωποδύτριας μπουρζουαζίας και ρίχτηκα με πίστη, με θέληση, με ηρωϊσμό στον αγώνα για τις εργαζόμενες μάζες. Έκτοτε δνε έχω στο ενεργητικό μου παρά φυλακίσεις και πάλη επαναστατική. Μιλούν τα γεγονότα, μιλάει αυτή η αλήθεια. Ούτε μια κηλίδα […] Το Κομμουνιστικό Κόμμα εξαγνίζει και δημιουργεί αγωνιστές αφοσιωμένους στη μεγάλη υπόθεση του προλεταριάτου.”

Ο Άρης ήταν μια πολυσύνθετη προσωπικότητα. Οι ικανότητές του φάνηκαν ιδιαίτερα από το ξεκίνημα του αντάρτικου αγώνα, στον τρόπο που αντιμετώπισε τις πρώτες δυσκολίες. Ο λαός της υπαίθρου τον περιέβαλε με εμπιστοσύνη και θαυμασμό, τον έκανε θρύλο και τραγούδι.

Ο Άρης είχε επισημάνει έγκαιρα το ρόλο των Άγγλων. Είναι χαρακτηριστικό πώς κατέληγε στην ομιλία του στη Λαμία τη μέρα της απελευθέρωσης της πόλης. Είπε τότε:

“Ο ΕΛΑΣ και το ΕΑΜ υποσχέθηκαν στο λαό την πάλη ενάντια στον κατακτητή και την απελευθέρωση της χώρας μας. Αυτές τις υποσχέσεις τις τηρήσαμε […] Μα εμείς υποσχεθήκαμε στο λαό και κάτι άλλο: Ότι δε θα αφήσουμε το όπλο από το χέρι μας αν δεν πετύχουμε και τη διπλή λευτεριά: Τη λαοκρατία. Γι’αυτό θα παλέψουμε για να εκτελέσουμε κι αυτή την υπόσχεσή μας, αφιερώνοντας και θυσιάζοντας τη ζωή μας ακόμα για τη λαοκρατική λύση του ελληνικού προβλήματος. […] Αν αυτά δεν εκτελεστούν, τότε σας υποσχόμαστε ότι πάλι θα ξαναβγούμε στο βουνό. […]

Αν και η στρατηγική αντίληψη του Άρη, όπως φαίνεται και από το παραπάνω απόσπασμα, δεν ήταν απαλλαγμένη από τις αντιφάσεις της στρατηγικής του ΚΚΕ, είχε δίκιο που επέκρινε τη Συμφωνία της Βάρκζιας και τον αφοπλισμό του ΕΛΑΣ, υποστηρίζοντας την οργάνωση – συνέχιση του ένοπλου αγώνα.

Ωστόσο, θα ήταν πολύ περισσότερο σημαντική η συμβολή του Άρη, αν πειθαρχώντας και ταυτόχρονα παλεύοντας μέσα από τις γραμμές του κόμματος για να γίνει κυρίαρχη η άποψή του, έθετε τις οργανωτικές στρατιωτικές του ικανότητες, τη μεγάλη πείρα του, στη διάθεση του Κόμματος, αν τις υπέτασσε στις αρχές λειτουργίας της κομματικής συλλογικότητας. Η ατομική επιλογή απειθαρχίας του, ως μέσου πίεσης στο Κόμμα για ν’αλλάξει τη θέση του, δεν ήταν δυνατόν να έχει αποτελεσματικότητα.

Το δίδαγμα που βγαίνει από την ιστορία του Άρη μέσα στην ιστορία του ΚΚΕ είανι ότι μια λαθεμένη απόφαση μπορεί αποτελεσματικά να διορθωθεί μόνο μέσα από τη συλλογική επεξεργασία και την πρακτική υλοποίησή της. Ταυτόχρονα, τα βαθύτερα διδάγματα αφορούν τις συλλογικές ευθύνες των ανώτερων καθοδηγητικών οργάνων του Κόμματος, δηλαδή της ΚΕ και του ΠΓ. Η έλλειψη συλλογικής λειτουργίας τους σε κρίσιμες περιόδους της ταξικής πάλης εκμηδενίζει την ουσιαστική λειτουργία της αρχής του δημοκρατικού συγκεντρωτισμού: “Αποφασίζουμε συλλογικά πλειοψηφικά, δρούμε ενιαία, μονολιθικά.” Η απόφαση για τη Συμφωνία της Βάρκιζας δεν ήταν αποτέλεσμα μιας τέτοιας λειτουργίας.

Ο Άρης – ο ρόλος και η συμβολή του στο ένοπλο λαϊκό κίνημα – αποκαταστάθηκε αργότερα ηθικά και πολιτικά. Η Πανελλαδική Συνδιάσκεψη του ΚΚΕ (16 Ιούλη 2011) αποφάσισε την επίσημη πολιτική αποκατάστασή του. Η Πανελλαδική Συνδιάσκεψη του Κόμματος (23 Ιούνη 2018) αποφάσισε και την κομματική αποκατάσταση του Άρη Βελουχιώτη.

Δοκίμιο Ιστορίας του ΚΚΕ, 1939 – 1949, Β1 Τόμος, Εκδόσεις Σύγχρονη Εποχή, σελ. 450 -458