Κυριακή πρωί μ’ ένα ποίημα: «Να τα πούμε;» του Παλιού

Λίγες ώρες πριν φύγει για πάντα το 2018, και μετά την «πρεμιέρα» του Διηγήματος της Πέμπτης, μια νέα λογοτεχνική στήλη κάνει την εμφάνισή της στο περιοδικό μας: Κυριακή πρωί μ’ ένα ποίημα… Κάθε Κυριακή θα παρουσιάζουμε ένα ποίημα που ξεχωρίσαμε και θέλουμε να το μοιραστούμε μαζί σας. Κάποιες φορές σχετικό με την επικαιρότητα, κάποιες άλλες αντί σχολίου για όσα συμβαίνουν γύρω μας, χωρίς όμως και να είναι δεσμευτικά ή να μονοπωλούν τις επιλογές μας, κριτήρια όπως τα παραπάνω.

Έχοντας κατά νου ότι δεν προσλαμβάνουν όλοι με τον ίδιο τρόπο την ποίηση, η μόνη δέσμευση που μπορούμε να αναλάβουμε απέναντι στους αναγνώστες μας, είναι το – υποκειμενικό – άγγιγμα ψυχής που μας οδήγησε στην κάθε επιλογή.

Τα κάλαντα, έργο του Γιώργου Σικελιώτη

Μερικοί στίχοι όπως και μια φωτογραφία μπορούν να αποτυπώνουν μια συγκεκριμένη στιγμή, ή κατάσταση που εξελίσσεται σε μια χρονική περίοδο. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι οι στίχοι που παρουσιάζουμε σήμερα, του αγωνιστή της Εθνικής Αντίστασης Νίκου Οικονομίδη, ο οποίος, επί σειρά ετών, υπέγραφε με το ψευδώνυμο Ο Παλιός τη στήλη Έμμετρος Ρίζος στον μεταπολιτευτικό Ριζοσπάστη, από το πρώτο νόμιμο φύλλο του και επί σειρά ετών.

Να τα πούμε;

Χριστός γεννάται σήμερον εν Βηθλεέμ τη πόλει…
Κι ολόκληρο τριήμερο θάναι… γιορτή και σκόλη…
Εκείνοι πούχουνε παρά
θα τη βολέψουν μια χαρά.
Μα αλίμονο στο φουκαρά
που λόγω της λιτότητας
έχει άδειο πορτοφόλι.
Πούναι τ’ανθρώπου η δύναμη
όπως το ξέρουν όλοι;…

Χριστός γεννάται σήμερον, στη φάτνη των αλόγων…

Χάρη στα μέτρα τα γνωστά των οικονομολόγων,
αυτών που όλα τα ξέρουνε
και ο νους τους κατεβάζει
τώρα ο κάθε πλούσιος γίνεται πλουσιότερος
και ο φτωχός φτωχότερος
γιατί πριν μπει στην αγορά
η τσέπη του αδειάζει.

Χριστός γεννάται σήμερον και χαίρει η κτίσις όλη…

Το ΝΑΤΟ, οι Αμερικανοί
οι «σύμμαχοί» μας οι «καλοί»
που χάρη εις την Δεξιά και τον Καραμανλή
μάς έκαναν τον τόπο μας μόνιμο αραξοβόλι
και την καρδιά περβόλι…

Χριστός γεννάται σήμερον και χαίρει ο κόσμος όλος…

Ο Κάρτερ, το Πεντάγωνο και ο 6^ος τους ο στόλος
που οσονούπω κατ’ αυτάς
θα αράξει στα λιμάνια μας
να κάνει εορτάς.

Καθότι οι ναύτες «Χριστιανοί», βέροι και θρησκευόμενοι
παρόλον ότι οι Έλληνες είναι… διαμαρτυρόμενοι
και για τις επισκέψεις τους
και για την παρουσία τους
τις βάσεις τους, το στόλο τους, και
προπαντός τη ΣΙΑ τους.

Και τους ζητάν επίμονα
κρίνοντας αναγκαίο
να πάψουν το ενδιαφέρον τους
το πηγαίο
τόσο για το Κυπριακό
όσο και το Αιγαίο.

Εκ της Περσίας έρχονται οι μάγοι με τα δώρα
ίσως παλιά να ερχόντουσαν μα όχι όμως τώρα.
Δεν ξεκινάνε τώρα πια οι Μάγοι απ’ την Περσία
αλλά απ’ τα κέντρα ξεκινάν του ΝΑΤΟ και της ΣΙΑ.
Και ούτε πια στη Βηθλεέμ φέρνουν χρυσόν και λίβανον.
Όμως από τη Βηθλεέμ βάζουν φωτιά στο Λίβανον!

Για να δημιουργήσουνε κατάσταση χαώδη
σφάζουνε μάνες και μωρά
σκορπούν τριγύρω συμφορά
χίλιες φορές χειρότερη
ακόμα απ’ του Ηρώδη.

Μα κάνουν το φιλάνθρωπο
και τον ανθρωπιστή
προσεύχονται εις τον Θεόν
σαν Χριστιανοί πιστοί.

Πίνουνε και αγιασμό
και αλείβονται με ευχέλαιον
πιστεύουνε στο Μαμωνά
πουλιούνται και στο Σατανά
στο χέρι αρκεί να βάζουνε
χρυσάφι και πετρέλαιο.

Απ’ τον καιρό που όπως λεν γεννήθηκε ο Χριστός,
ο κόσμος έγινε γι’ αυτούς παράδεισος σωστός.
Και τόχουν καταφέρει
αυτό που τους συμφέρει.
Να φαίνεται αλήθεια.
Πως γίνονταν και γίνεται με του Χριστού βοήθεια.

Χριστός γεννάται σήμερον κι ο κόσμος όλος χαίρει…

Όμως θα χαίρει διαρκώς όταν θα καταφέρει
να κόψει του Ιμπεριαλισμού το αρπαχτικό το χέρι.
Έτσι θα γίνει και όχι αλλιώς.
Εύχομαι αμήν και γρήγορα.
Και υπογράφω…

Ο Παλιός

Τα στιχουργήματα του Παλιού σχολίαζαν, καυτηρίαζαν και ενίοτε σατίριζαν την επικαιρότητα της εποχής μέ τρόπο περιεκτικό και ζουμερό. Όπως τα «κάλαντα» που δημοσιεύτηκαν στον χριστουγεννιάτικο Ριζοσπάστη το 1977 και περιγράφουν την εποχή στο εσωτερικό της χώρας και στην ευρύτερη περιοχή της Μεσογείου. Με μια προσεκτική ανάγνωση ο αναγνώστης θα βρεις τεράστιες ομοιότητες και ελάχιστες διαφορές με την εποχή μας. Κάποια ονόματα και ονομασίες αλλάζουν πχ αντί για Δεξιά βλέπε «Αριστερά», αντί για Καραμανλής, Τσίπρας, αντί για Κάρτερ, Τραμπ, αντί για Λίβανος, βλέπε Παλαιστίνη… Κατά τα άλλα, λιτότητα, πείνα, πόλεμοι, ΝΑΤΟ, Αμερικανοί, δυστυχία, θάνατος, συμπυκνωμένα ίσως με τον καταλληλότερο τρόπο σε δυο μόνο λέξεις: καπιταλιστική βαρβαρότητα…

Μια κατάσταση η οποία έχει ημερομηνία λήξης και που η πένα του δημιουργού καλεί τον αναγνώστη να την ορίσει ο ίδιος με τις αποφάσεις και κυρίως με τις πράξεις του…

***

Νίκος Οικονομίδης (1919-2006) – “Ο Παλιός” του Ριζοσπάστη

Ο Νίκος Οικονομίδης γεννήθηκε στην Αθήνα το 1919. Ήταν το μεσαίο παιδί του Σοφοκλή και της Μαρίας. Αδέλφια του ήταν ο γνωστός ηθοποιός και κομφερανσιέ Γιώργος Οικονομίδης και η Νίκη. Σπούδασε Οδοντιατρική, αλλά λόγω των διώξεων που υπέστη για την αντιστασιακή του δράση στο ΕΑΜ και στον ΕΛΑΣ Αθήνας, δεν άσκησε το επάγγελμα. Το 1947 συνελήφθη, καταδικάστηκε τρις εις θάνατον, αλλά μετά η ποινή του μετατράπηκε σε ισόβια. Κλείστηκε στις φυλακές Αίγινας, Κέρκυρας, Αβέρωφ, Βούρλων και μετά στο στρατόπεδο Ικαρίας, όπου γνώρισε την γυναίκα του, την Ικαριώτισα δασκάλα Κυριακούλα Οικονόμου. Το 1953 αποφυλακίστηκε και βιοπορίστηκε με διάφορες δουλειές, έως ότου δημιούργησε μια μικροβιοτεχνία απορρυπαντικών.

Από το 1965 μέχρι τις παραμονές της δικτατορίας, λόγω σοβαρών προβλημάτων υγείας, νοσηλεύτηκε στη Μόσχα. Λίγες μέρες μετά την επιστροφή του, επιβλήθηκε η δικτατορία, η οποία πήγε σπίτι του για να τον συλλάβει. Λόγω της υγείας του, του δόθηκαν λίγες ώρες για να ετοιμαστεί. Έτσι, το έσκασε από το σπίτι του, κρύφτηκε επί τρεις μήνες και μετά διέφυγε στην Ιταλία, αργότερα στη Γαλλία και τέλος στο Λονδίνο, όπου έζησε με τη γυναίκα του και τους γιους του.

Τα χρόνια της χούντας, είχε την ευθύνη για την εκτύπωση και διακίνηση της αντιδικτατορικής εφημερίδας «Ελεύθερη Πατρίδα», την δημοσιογραφική ευθύνη της οποίας είχε ο σύντροφος και συνεργάτης του δημοσιογράφος Τάκης Αδάμος, που έγινε στενός φίλος του κι’ αργότερα, ο αγαπημένος του συμπέθερος. Με την μεταπολίτευση, γύρισε αμέσως στην Ελλάδα. Συνδέθηκε με τον «Ριζοσπάστη», από το πρώτο του φύλλο, στις 25 Σεπτεμβρίου 1974, και επί σειρά ετών.

Πάντα έγραφε όμορφα και είχε ταλέντο να εκφράζεται έμμετρα και ποιητικά, είτε επρόκειτο για τα συναισθήματα και τις πνευματικές του αναζητήσεις κι’ ανησυχίες, είτε για καθαρές τοποθετήσεις και αναλύσεις σοβαρών πολιτικών και κοινωνικών θεμάτων της καθημερινής ζωής. Και μπορούσε να συνδυάσει την σοβαρότητα με την σάτιρα… τον λυρισμό με το χιούμορ!… Μπορούσε να πει για σημαντικά πράγματα με απλά και κατανοητά λόγια.

Μία επιλογή από τους στίχους του, μελοποιήθηκαν από τον συνθέτη Χρύσανθο Μουζακίτη και με τη φωνή του Γιώργου Ζωγράφου, της Στ. Ανεζάκη και του ίδιου του συνθέτη, κυκλοφόρησαν το 1978 σε δίσκο LP, με τον τίτλο «Έμμετρος Ρίζος», αφιερωμένο στο 10ο Συνέδριο του ΚΚΕ. Νωρίτερα, το 1976, από τον συνθέτη Γιώργο Γεωργιάδη, μελοποιήθηκαν για πρώτη φορά αντιιμπεριαλιστικοί-αντιφασιστικοί στίχοι του Παλιού από την στήλη του, με βασικό μήνυμα την εθνική και κοινωνική απελευθέρωση. Ο τίτλος του LP δίσκου «Κοντά στο τέλος». Υπάρχουν στο Διαδίκτυο. Το 2001 βγήκε η ποιητική συλλογή του «Απ’ το σκοτάδι στο φώς». Στιχουργήματα και ποιήματα. Είναι στοχασμοί και μαρτυρίες… είναι η ζωή του… είναι η γενιά του… είναι το ήθος τους. Μερικά χρόνια πριν το τέλος, με τα ακόλουθα λίγα λόγια συμπύκνωνε την φιλοσοφία του και την στάση που είχε στη ζωή του.

Μπορεί γεμάτη βάσανα να’ταν η ζήση μου όλη, μα εγώ
τη νοιώθω ανθόκηπο, τη βλέπω περιβόλι!… Τώρα που
είμαι στα στερνά κι’ο νους στα πρωτινά γυρνά,
τα βάσανά μου τα θωρώ καθένα κι’ένα ανθό και μα το ναι !…
Αν γινότανε να ξαναγεννηθώ κι’ακόμα αν τούτη τη φορά
διπλά βασανιζόμουνα, από το ίδιο το στρατί θα ξαναπορευόμουνα!

Οι παλαιότεροι γνώριζαν και εκτιμούσαν την προσωπική του στάση, συμβολή και προσφορά στους ηρωικούς, προοδευτικούς, μαζικούς και δυναμικούς αγώνες του Λαού μας. Είτε μαχητής στα βουνά, είτε ΕΛΑΣίτης στις ανατολικές συνοικίες της Αθήνας, ως περήφανος πολιτικός κρατούμενος ή ως έντιμος μαχητής της μετεμφυλιακής καθημερινότητας και της αναγκαστικής εξορίας στην ξενιτιά… Ποτέ δεν παραδέχθηκε την ήττα.

Έφυγε από τη ζωή στις 26 του Δεκέμβρη 2006 και κηδεύτηκε στην Καισαριανή, στην πόλη όπου ο λαός τον εξέλεξε δημοτικό σύμβουλο με τις παρατάξεις του ΚΚΕ.

Ο Νίκος Οικονομίδης, ο Παλιός, ήταν ένας απ’ αυτούς τους εκλεκτούς ανθρώπους μιας ωραίας και δυνατής γενιάς, που δυστυχώς, η απουσία τους γίνεται όλο και πιο αισθητή στους δύσκολους κι’ επικίνδυνους καιρούς μας.