Κούβα, 1 Γενάρη 1959: Θριαμβικό Εμβατήριο του Αντάρτικου Στρατού

Το πρώτο ποίημα που γράφτηκε μετά τη νίκη της Κουβανικής Επανάστασης, 1-8 Γενάρη 1959. Από τότε, σε κάθε πατριωτική εκδήλωση, σε σημαντικές επετείους ή σε επιμνημόσυνες τελετές, όπως στην κηδεία του Φιντέλ (βλ. σχετικό βίντεο), μια ηθοποιός θα ενώνει τη φωνή της και την απαγγελία της με τη φωνή του ποιητή Χεσούς Όρτα Ρουίς (30 Σεπ. 1922 – 30 Δεκ. 2005) και με τη φωνή ολόκληρου του λαού της Κούβας.

*

Marcha Triunfal del Ejército Rebelde

Θριαμβικό Εμβατήριο του Αντάρτικου Στρατού

Μετάφραση – Σημειώσεις – Κείμενα και Μεταφράσεις Κειμένων
Επιμέλεια Φωτό και Βίντεο

Μπάμπης Ζαφειράτος – Μποτίλια Στον Άνεμο

*

CUBA. La Havana. 1959. Fidel Castro and Camilo Cienfuegos aboard a military vehicle as he rides into La Havana escorted by Cuban Naval officers. Burt Glinn-Magnum Photos

*

La edad de los héroes y los genios
no se mide por días ni por años,
sino por largos siglos y milenios.

Γιατί η ηλικία στους ήρωες και στις μεγαλοφυΐες
δεν λογαριάζεται ποτέ με μέρες και με χρόνια
παρά με αιώνες λαμπερούς και με χιλιετίες.

Jesús Orta Ruiz (Εl Indio Naborí)

Οι 3 τελευταίοι στίχοι από το σονέτο του για τον Φιντέλ με τίτλο:
Οι λυτρωτές δεν αφανίζονται απ’ το χρόνο

(27 Δεκ. 2005, 3 μέρες πριν πεθάνει)

*

Η είσοδος του Φιντέλ στην Αβάνα με τη νίκη της Επανάστασης

Θριαμβικό Εμβατήριο του Αντάρτικου Στρατού

Jesús Orta Ruiz, “El Indio Naborí”

Πρώτη Γενάρη!

Λαμπρή χαράζει η μέρα
Διώχνει τις σκιές: Λυτρωτικό, με χάρη,
το αστέρι της Κούβας φεγγοβολάει στην παντιέρα.

Κραυγές χαράς στον αέρα, όλα γύρω γιορτάζουν
οι άνθρωποι δίνουν και παίρνουν φιλιά, χαιρετάνε,
στων πεσόντων τους τάφους λουλούδια μοιράζουν,
οι πεθαμένοι κι αυτοί τραγουδάνε.

Ένας κυκλώνας με σημαίες θριάμβου τα πάντα σαρώνει,
με μαύρα και κόκκινα περιβραχιόνια ^[1].
Η έξαψη κουνάει τη γη, πεζοδρόμια σηκώνει,
αχολογούν τα περβάζια και σειούνται μπαλκόνια.

Στο φως της μέρας φυλακές κλειδωμένες
ανοίγουν κι οι αγκαλιές ανοιχτές: η ευτυχία
κόκκινο ρόδο ανοιχτό σε καρδιές πληγωμένες
των μανάδων που πάσχουν από νοσταλγία:

Νέοι μπαρμπούδος μες στη στολή τους,
διαμαντένοι αντάρτες, απ’ τους λόφους γλιστράνε,
γυρνάνε οι ήρωες στην καινούργια ζωή τους,
περιστέρια γενναία που αρματωμένα πετάνε.

Νικητές βγαίνουν τώρα απ’ το κρύο κι απ’ τη σφαίρα,
το αετίσιο είχαν μάτι του αγρότη παρέκει,
καταφύγιο την πόρτα του την πάσα ημέρα.
Φέρνουν νίκη απ’ αλέτρι και γεμάτο τουφέκι.

Με το γέλιο τ’ αδερφού και του φίλου έχουν πια επιστρέψει.
Φτάνουν κι ένα άρωμα κάμπου κρατά η θωριά τους.
Φτάνουν με τα όπλα που ο τυφλωμένος εχθρός είχε κλέψει
τα ιδανικά τους.

Φτάνουν με τη λαχτάρα του λαού που φέγγει ωραίος.
Φτάνουν στην αύρα της νέας αυγής που σιμώνει,
έτσι ήσυχα, όπως αυτός που ένα ελάχιστο χρέος
απλά ξεπληρώνει.

Δεν τους ένοιαξαν μέρες με άνισες μάχες
και μ’ άγρυπνο μάτι,
ούτ’ από φύλλα και πέτρα κρεβάτι
με κλαδιά κι ουρανό για σκεπή τους στης Σιέρας τις ράχες.

Τσιμπούρια κι αγκάθια τα ’χουν όλα υποφέρει,
τη δίψα, που κρασί του βουνού παρηγόρια τής δίνει,
τον άνεμο, τη βροχή, το ύπουλο χέρι
του φονιά, που ενέδρα στον ορίζοντα στήνει.

Μόνο η Κούβα τούς νοιάζει! Μόνο τ’ όνειρο αξίζει,
για πάντα η μοίρα αλλάζει.
Ω, ο καινούργιος στρατιώτης που ποτέ δε σαστίζει
και το χάρο στα μάτια μπορεί να κοιτάζει!

Τα παιδιά τονε βλέπουνε δυνατός να περνάει
με σκέψεις βαθιού θαυμασμού, ορισμένως,
που ένας μάγος λαός νέος γυρνάει,
πέντε μέρες πιο πριν γεννημένος.

Οι «Εκατό πυρκαγιές» ^[2], o Καμίλο, φλογερός καταφτάνει,
στο πρόσωπό του της δόξας φωτιά απλωμένη,
χωρικοί καπνισμένοι περνούν, καπετάνιοι,
την Ιστορία οργώσανε, κι από ’κει ’ναι φερμένοι.

Περνάνε οι Μαριάνες ^[3], μοναχή τους κορώνα
η θυσία: αντάρτισσες της Κούβας μεγάλες,
γαρδένιες που γίναν μεμιάς λιονταρίνες του αγώνα
λες και τις φίλησε η δόνια Μαριάνα Γραχάλες ^[3].

Μ’ αυτούς που περνούν προελαύνει ο Γκεβάρα,
Ψυχή απ’ τις Άνδεις που πέταξε ψηλά στο Τουρκίνο ^[4].
Σαν Μαρτίν που καίει η φωτιά του στη Σάντα Κλάρα,
Μασέο του Πλάτα τον είπαν και Γόμες, τον λένε, Αργεντίνο ^[5].

Μπαίνουν οι νέοι Μαμπίσες ^[6] απ’ του Οριέντε ^[7] τα μέρη,
Πάνω απ’ τη λαοθάλασσα αστράφτει έν’ άστρο:
βλέπουμε ζεστό ένα μέτωπο, δυνατό ένα χέρι,
βλέπουμε το γλυκό χαμογέλιο του Κάστρο.

Ο Ραούλ κι ο Αλμέιδα ^[8] ακτινοβόλοι περνάνε,
των Ηρώων την άφιξη υμνούν πόλεις καμένες,
πληγωμένες, που σε λίγο γαλήνιες θα ’ναι
και μπλε ουρανούς θα κοιτούν γιατρεμένες.

Φιντέλ! Του Μαρτί ^[9] πιστό βλαστάρι και λάμψη!
Της Αμερικής μέγα θαύμα, ενός τιτάνα ιδέα,
στις κορφές των βουνών τ’ αγκάθια έχεις κάψει
λουλούδια ποτίζεις και φυτρώνει ξανά η ορχιδέα.

Κι αυτό που να γίνεται μέλι ο πάγος το είδα,
το λένε…
                Φιντέλ!
Κι αυτό που γαρύφαλλο έχει βγει απ’ την τσουκνίδα,
το λένε…
                Φιντέλ!
Κι αυτό που μαύρο στρατώνα δεν έχει πια η Πατρίδα,
το λένε…
                Φιντέλ!

Κι εκείνος που για καλό του ανθρώπου έχει συντρίψει το κτήνος,
κι εκείνος που το φως έχει φέρει σε καιρούς ζοφερούς,
ένα όνομα έχει μονάχα· και λέγετ’ εκείνος…
                Φιντέλ Κάστρο Ρους!

Χεσούς Όρτα Ρουίς – Ελ Ίντιο Ναβορί, 1-8 Ιανουαρίου 1959.

Μετάφραση: Μπάμπης Ζαφειράτος, 25 Δεκ. 2018.

Στην παρούσα, οριστική του μορφή, με το ένθετο τετράστιχο, δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Bohemia, 18-25 Ιαν. 1959.
(En su forma definitiva actual –con la estrofa anidada– se publicó en la revista Bohemia, del 18-25 de enero de 1959).

Το ισπανικό κείμενο στο τέλος
(Las letras en español al final del texto).

Corina Mestre Vilaboy: Marcha triunfal del Ejército Rebelde

En Funeral de Fidel Castro, 29 de noviembre de 2016

Κορίνα Μέστρε (Corina Mestre, γεν. 12 Οκτ. 1954): Εξαιρετική Κουβανή ηθοποιός με διαρκή και αναγνωρισμένη πορεία στο θέατρο, το ραδιόφωνο, τον κινηματογράφο και την τηλεόραση. Διακρίθηκε στην προώθηση κοινωνικοπολιτιστικών έργων στις αγροτικές περιοχές της Κούβας. Καθηγήτρια της Εθνικής Σχολής Τέχνης, στη θεατρολογία. Έχει τιμηθεί μεταξύ άλλων με το Μετάλλιο Nicolás Guillén (2002), το Εθνικό Βραβείο Καλλιτεχνικής Διδασκαλίας (2016), το Βραβείο Νεολαίας (2017) για το δημιουργικό και παιδαγωγικό της έργο, καθώς και με πολλά βραβεία για το υποκριτικό της ταλέντο.

*

Σημειώσεις

CUBA. Santa Clara. 1959. ‘Castro and his people where coming in from the Sierra Mastre using any transport they could find including a tank that belonged to Batista’. Burt Glinn-Magnum Photos

Το ποίημα και ο ποιητής του

Marcha Triunfal del Ejército Rebelde: Ο ύμνος της νίκης. Γράφτηκε μεταξύ 1 και 8 Ιανουαρίου 1959 από τον Χεσούς Όρτα Ρουίς (βλ.π.κ.), όταν το Καραβάνι της Ελευθερίας με το νικητή Αντάρτικο Στρατό έκανε το θριαμβευτικό πέρασμά του από το Σαντιάγο δε Κούβα στην Αβάνα.

Ένα ταξίδι 900 χιλιομέτρων περίπου, κατά το οποίο ο Φιντέλ, αρχηγός του Κινήματος της 26ης Ιουλίου (Μ-26-7) και του Επαναστατικού Συμβουλίου της 13ης Μάρτη 1957 (βλ. σημ. 2), κάλεσε σε γενική απεργία για την αποτροπή πιθανού πραξικοπήματος, αφού, μπροστά στη νικηφόρα προέλαση, ο Μπατίστα έχει εγκαταλείψει το νησί στις 31 Δεκ. 1958.

CUBA. 1959. Admirer gives Castro’s partisans flowers on the road to La Havana. Burt Glinn-Magnum Photos

Ιστορικό του ποιήματος: Τη νύχτα της 1ης Ιανουαρίου του 1959, ο δημοφιλής ηθοποιός του κινηματογράφου, του ραδιοφώνου και της τηλεόρασης, Eduardo Egea (Αβάνα, 1921 – Ιαν. 1964), παύοντας πλέον να κρύβει τη συμπάθειά του για τους αντάρτες της Σιέρα Μαέστρα, συγκλόνισε το εθνικό ακροατήριο από το τηλεοπτικό Κανάλι 6, με την ανάγνωση ενός ποιήματος που μόλις είχε φτάσει στα χέρια του.

Eduardo Egea (Αβάνα, 1921 – Ιαν. 1964). Πηγή: merrick.library

Έγραψα το εμβατήριο –αφηγείται ο Ρουίς– από τις πρώτες πρωινές ώρες, ακούγοντας τις ειδήσεις. […] Το απόγευμα πήγα στα κεντρικά γραφεία της CMQ, όπου συμμετείχα σε κάποια προγράμματα. Εκεί συναντήθηκα με τον Εγέα, έναν καλλιτέχνη πατριώτη, και του εξιστορούσα ότι είχα γράψει ένα ποίημα αφιερωμένο στο θρίαμβο της Επανάστασης. Αμέσως μου είπε: Δώσ’ το μου, και θα το απαγγείλω στην εκπομπή μου απόψε.

Στις καρδιές των μανάδων μια γλυκιά νοσταλγία. CUBA. La Havana. 1959. Burt Glinn-Magnum Photos

Είναι το πρώτο ποίημα που γράφτηκε με τη νίκη της επανάστασης. Μετά την είσοδο στην Αβάνα του Τσε και του Καμίλο Σιενφουέγος, αλλά και ολόκληρου του Σώματος του Αντάρτικου Στρατού, ο Χεσούς Όρτα Ρουίς θα το ολοκληρώσει, δίνοντάς του την παρούσα οριστική του μορφή, για να γίνει αμέσως ο νέος ύμνος, το τραγούδι της νίκης και της ελπίδας.

CUBA. La Havana. 1959. A rag-tag procession of soldiers and other supporters of Fidel CASTRO make a triumphant entry into La Havana. They liberated whatever transport they could. Some of these cars are still in use today 43 years later. Burt Glinn-Magnum Photos

Και στις 8 Γενάρη η ποιητική εμβατηριακή φόρμα μετασχηματίζεται σε μια τεράστια χορωδία από το 1.000.000 συγκεντρωμένους Κουβανούς που είχαν συρρεύσει για να ακούσουν τον Φιντέλ Κάστρο, όταν για πρώτη φορά απευθυνόταν στους κατοίκους της πρωτεύουσας και ολόκληρης της χώρας από ένα μπαλκόνι του παλιού Προεδρικού Μεγάρου.

CUBA. La Havana. 1959. New Year Days, a crowd begins to gather in Govt Plaza. Burt Glinn-Magnum Photos

Από τότε, σε κάθε πατριωτική εκδήλωση, σε σημαντικές επετείους ή σε επιμνημόσυνες τελετές, όπως στο βίντεο από την κηδεία του Φιντέλ, μια ηθοποιός θα ενώνει τη φωνή της και την απαγγελία της με τη φωνή του ποιητή Χεσούς Όρτα Ρουίς και με τη φωνή ολόκληρου του λαού της Κούβας.

Μιλαέι ο Φιντέλ. CUBA. Rebels in Havana. 1959. Crowd awaits Casrto to come on to balcony. Burt Glinn-Magnum Photos

Το ποίημα είναι γραμμένο σε δακτυλικό εξάμετρο, κατά τα πρότυπα της ισπανικής παράδοσης και κυρίως των εμβατηριακών ποιημάτων του εθνικού ποιητή της Νικαράγουας Rubén Darío (18 Ιαν. 1867 – 6 Φεβ. 1916). Στα καθ’ ημάς είναι το κατεξοχήν μέτρο των στίχων της αρχαίας ελληνικής επικής ποίησης (Ομηρικά Έπη, βουκολική και επιγραμματική ποίηση).

Jesús Orta Ruiz, El Indio Naborí. 22.9.1922 – 30.12.2005

Jesús Orta Ruiz: Αβάνα, Κούβα, 30 Σεπτεμβρίου 1922 – 30 Δεκεμβρίου 2005: Γνωστός και ως El Indio Naborí. Σημαντικός ποιητής, μεγάλος τεχνίτης της 10στιχης στροφής, πεζογράφος, δοκιμιογράφος, λαογράφος και δημοσιογράφος, ιδιαίτερα αγαπητός και δημοφιλής, με εξέχουσα θέση στις ισπανόφωνες ανθολογίες.

Γεννήθηκε και μεγάλωσε στα χωράφια της Κούβας. Γιος συντηρητικής αγροτικής οικογένειας, με  ισπανική καταγωγή των προ-παππούδων του, που εγκαταστάθηκαν στο νησί  από τα Κανάρια Νησιά.

Από την εφηβεία του ακόμα απόκτησε μεγάλη δημοτικότητά με το ψευδώνυμο Indio Naborí, τιμώντας έτσι τους αυτόχθονες εργάτες γης.

Ξεκίνησε την σταδιοδρομία του σαν τρουβαδούρος και ραδιοφωνικός συγγραφέας, βάζοντας το τραγούδι του και τη δημοτικότητά του στην υπηρεσία της Εθνικής Ένωσης Αγροτών.

El Indio Naborí y su Grupo Guajiro de Guitarras, 1960

Το 1939 γνωρίζεται με τους Juan Marinello, Mirta Aguirre, Nicolás Guillén και άλλους διανοούμενους που επηρέασαν την πολιτική και λογοτεχνική του προσωπικότητα.

Τη δεκαετία του 1950 συμμετέχει στη συντακτική επιτροπή παράνομης εφημερίδας με τον Αβέλ Σανταμαρία, την Αϊδέ Σανταμαρία και άλλα μέλη της Γενιάς της Εκατονταετηρίδας (επόμ. σημ.), γνωρίζεται με τον Φιντέλ, συμμετέχοντας στο Κίνημα της 26 Ιουλίου και αρχίζει πολιτιστική δράση για την εδραίωση της ένοπλης εξέγερσης, σε συντονισμό και με το Λαϊκό Σοσιαλιστικό Κόμμα.

Πρωτοστατεί στο κίνημα αμνηστίας για τον Φιντέλ και τους συντρόφους του, συλλαμβάνεται, κρατείται σε στρατόπεδο και απελευθερώνεται έπειτα από τη λαϊκή κατακραυγή.

Μετά τη νίκη της Επανάστασης επιμελείται το βιβλίο Αλφαβητάρι και Φανός (Cartilla y Farol) με ποιήματα για την Εκστρατεία κατά του Αναλφαβητισμού και γράφει ειδικά προγράμματα για την τηλεόραση.

1998. Ο Φιντέλ με τον Χεσούς Όρτα Ρουίς, κατά την απονομή της Τιμητικής Διάκρισης του Ήρωα Εργασίας της Δημοκρατίας της Κούβας.

1960 – 1990. Καλύπτει ως πολεμικός ανταποκριτής τη μάχη στην Playa Girón. Συνεργάζεται με το λογοτεχνικό περιοδικό Bohemia και διετέλεσε μέλος της κριτικής επιτροπής για το βραβείο Casa de las Américas, και Γραμματέας Δημοσίων Σχέσεων και Διάδοσης του έργου της UNEAC (πρόεδρος Νικολάς Γκιγιέν).

Το 1967 ταξίδεψε στο Μόντρεαλ του Καναδά, όπου συμμετείχε ως δημοσιογράφος και ποιητής στην Expo-67. Εκεί, στο Περίπτερο της Κούβας θα απαγγείλει το ποίημά του Νέο Λατινοαμερικανικό Σύμβολο Πίστης (Nuevo credo latinoamericano), σε τιμητική βραδιά για το θάνατο του Τσε. Στη συνέχεια, περιοδεύει με την μπριγάδα καλλιτεχνών, απαγγέλλοντας ποιήματά του και υποστηρίζοντας τον αγώνα του βιετναμέζικου λαού.

Η πρώτη (ίσως και μοναδική) συνάντηση του Ρουίς με τον Τσε χρονολογείται στις 8 Φεβρουαρίου 1959, όταν ο Κομαντάντε πήγε σε μια σύσκεψη αγροτών στο Εσκαμπράι.

Ο Χεσούς είναι τότε 27 ετών και ο Τσε 31. Ο ποιητής θα τραγουδήσει ένα δικό του τραγούδι για τον Τσε και θα απαγγείλει το Θριαμβικό Εμβατήριο. Χρόνια αργότερα θα πει για εκείνη τη συνάντηση:

«Μετά την απαγγελία πολλοί άνθρωποι ήρθαν να με χαιρετήσουν, αλλά ο Τσε παρέμεινε ακίνητος. Όταν έφευγα, άκουσα ένα σφύριγμα που με καλούσε. Ήταν ο Τσε. Με πήρε δίπλα του και μου έσφιξε τον ώμο χωρίς να πει λέξη. Μέρες αργότερα έλαβα μια φωτογραφία, σιωπηλό φόρο τιμής από τον Τσε που κρατάω μέσα μου για πάντα…»

Ό Χεσούς Όρτα Ρουίς με τον Τσε.

Όταν το 1997 μεταφέρθηκαν τα οστά του Τσε από τη Βολιβία στην Κούβα, στη Σάντα Κλάρα, ο Ρουίς θα γράψει το σονέτο του Τα οστά που είναι ρίζες (Restos que son raíces):

Αυτά δεν είναι τα οστά σου Τσε Γκεβάρα:
οι ρίζες είναι από μια ανόθευτη ιδέα
που θα χαρίσει νέα πνοή στη Σάντα Κλάρα
ν’ ανθίσ’ η πέτρα απ’ τη ζωή σου τη σπουδαία…

Το 1970 συμμετείχε στη συγκομιδή ζάχαρης ως εθελοντής δημοσιογράφος και εργάτης ματσέτας.

Το 1981 ταξιδεύει στην Ανγκόλα, ενθαρρύνοντας τους διεθνιστές μαχητές της Κούβας και τους Ανγκολέζους συντρόφους.

Το 2000, με την ευκαιρία των γενεθλίων του και την Ιβηροαμερικανική ημέρα Δεκάστιχης Στροφής, το Πανεπιστήμιο Camilo Cienfuegos, στην επαρχία Matanzas, πραγματοποιεί προς τιμήν του Ιβηροαμερικανικό Συμπόσιο αυτοσχέδιας στιχουργικής, είδος στο οποίο ο ίδιος έχει διακριθεί και θεωρείται κορυφαίος.

Αναγνωρίζεται ως ο κύριος ιδρυτής και μόνιμος διοργανωτής της Ημέρας της Cucalambeana, μίας από τις πιο γνωστές και μεγάλες εκδηλώσεις της λαϊκής κουλτούρας της Κούβας.

Το Τμήμα Φιλολογίας του Πανεπιστημίου του Οβιέδο, από κοινού με το Ινστιτούτο Λογοτεχνίας και Γλωσσολογίας της Κούβας και το Πανεπιστήμιο Καμίλο Σιενφουέγος του Ματάνσας, τον προτείνει και είναι ο ένας από τους τέσσερεις τελικούς υποψήφιους για το μεγάλο βραβείο των Ισπανικών Γραμμάτων, Príncipe de Asturias de las Letras 2000.

Ο Indio Naborí. Μουσείο Κέρινων Ομοιωμάτων του Μπάγιαμο. Θεωρείται ένα από τα καλύτερα γλυπτά του. Πηγή: cuballama.com

Έχει τιμηθεί με πολλά δημοσιογραφικά και λογοτεχνικά βραβεία, μεταξύ των οποίων:

− Εθνικό Βραβείο Λογοτεχνίας, 1995

− Μετάλλιο Αλέχο Καρπεντιέρ, 1982

− Ματσέτα Μαμπί του Αρχιστράτηγου Μάξιμου Γόμες, 1986 (Machete Mambí del Generalísimo Máximo Gómez), που απονέμεται κάθε χρόνο από το Υπουργείο των Επαναστατικών Ενόπλων Δυνάμεων (Ministerio de las Fuerzas Armadas Revolucionarias) σε προσωπικότητες που συνέβαλαν στην ανάδειξη των γνήσιων πατριωτικών, επαναστατικών και διεθνιστικών αξιών του κουβανικού λαού. (Για Ματσέτα, Μαμπί, Γόμες, βλ. και σημειώσεις που ακολουθούν).

− Έχει ανακηρυχθεί Ήρωας της Εργασίας της Δημοκρατίας της Κούβας, 1998, τίτλος που απονέμει το Συμβούλιο της Επικρατείας.

Ταξίδεψε σε πολλές χώρες της Ευρώπης, της Ασίας, της Αφρικής και της Αμερικής. Τα ποιήματά του έχουν μεταφραστεί στα Αγγλικά, Γαλλικά, Ιταλικά, Ρωσικά, Τσέχικα, Κινέζικα και Γιουγκοσλαβικά.

*

Η ποίηση των ονομάτων

Πηγή Φωτό: Radio Caden Agramonte.cu

1. Μαύρα και κόκκινα περιβραχιόνια: Κίνημα της 26 Ιουλίου, 26 (de) Julio ή 26-7 και στη συνέχεια Μ-26-7 (Movimiento 26 de Julio). Στις 26 Ιουλίου 1953, η Γενιά της Εκατονταετηρίδας (100 χρόνια από τη γέννηση του Χοσέ Μαρτί), με επικεφαλής τον Φιντέλ Κάστρο, επιτίθεται στους στρατώνες Μονκάδα.

− Το 1961, το Λαϊκό Σοσιαλιστικό Κόμμα (Partido Socialista Popular: μετονομασία του Πρώτου Κομμουνιστικού Κόμματος Κούβας −Primer Partido Comunista de Cuba− που από το 1925 έως το 1935 περίπου λειτουργεί παράνομα, είναι στενά δεμένο με την εργατική τάξη της χώρας, και αντιτάσσεται στη δικτατορία Μπατίστα, το 1952), μαζί με το Μ-26-7 (ιδρύθηκε το 1955) και το Επαναστατικό Συμβούλιο της 13 Μάρτη (Directorio Revolucionario 13 de marzo −1957, από την επίθεση στο Προεδρικό Μέγαρο) συγχωνεύονται, ιδρύοντας τις Ενοποιημένες Επαναστατικές Οργανώσεις (Organizaciones Revolucionarias Integradas), από τις οποίες το 1962 θα γεννηθεί το Ενωμένο Κόμμα της Σοσιαλιστικής Επανάστασης της Κούβας (Partido Unido de la Revolución Socialista de Cuba).

− Στις 3 Οκτωβρίου 1965 συγκροτήθηκε η πρώτη Κεντρική Επιτροπή του Κομμουνιστικού Κόμματος Κούβας (Partido Comunista de Cuba) σε επίσημη τελετή, κατά την οποία ο Φιντέλ Κάστρο διάβασε την αποχαιρετιστήρια επιστολή του Ερνέστο Τσε Γκεβάρα, που από τον Απρίλιο βρισκόταν στο Κονγκό.

*

Καμίλο Σιενφουέγος (Camilo Cienfuegos)
Γεννήθηκε στην Αβάνα, 6 Φεβρουαρίου 1932 – Χάθηκε στη θάλασσα, μετά από πτώση του αεροπλάνου που πιλοτάριζε ο ίδιος, στις 28 Οκτωβρίου 1959
Σχέδιο, Μπάμπης Ζαφειράτος, 6.ΙI.2017 (Μολύβι, 29 χ 21 εκ.)

2. Οι «Εκατό πυρκαγιές», ο Καμίλο: Καμίλο Σιενφουέγος – Cien-fuegos = 100 φωτιές, 100 πυρκαγιές. Ο ράφτης με του περιστεριού το πρόσωπο, όπως τον τραγουδάει ο Χουάν Χέλμαν (βλ.π.κ).

Ο Τσε, στο βιβλίο του Ανταρτοπόλεμος γράφει για το θάνατο του φίλου του:

− «Το έργο τούτο αφιερώνεται στη μνήμη του Καμίλο Σιενφουέγος· ήταν να το διαβάσει και να κάνει τις απαραίτητες διορθώσεις: η μοίρα δεν τού το επέτρεψε. Οι γραμμές ετούτες μπορούν να θεωρηθούν σαν απόδοση τιμών του επαναστατικού Στρατού στο μεγάλο καπετάνιο του, στο μεγαλύτερο αντάρτη ηγέτη που έβγαλε αυτή η Επανάσταση, στον ακηλίδωτο επαναστάτη, στον αδελφικό φίλο.

Καμίλο Σιενφουέγος, 6.2.1932 – 28.10.1959. Φωτό: Perfecto Romero (1936-). Πηγή: Cubadebate

Ο Καμίλο πήρε μέρος σ’ εκατό μάχες, ήταν ο έμπιστος του Φιντέλ στις δύσκολες στιγμές του πολέμου, ο όλο αυταπάρνηση αγωνιστής, ο άνθρωπος που τη θυσία την έκανε όργανο για ατσάλωμα του χαρακτήρα του και σφυρηλάτηση του χαρακτήρα του στρατεύματος.

[…] Ο Φιντέλ το έχει πει κιόλας: την μόρφωσή του δεν την είχε από τα βιβλία· είχε τη φυσική εξυπνάδα του λαού, που τον είχε διαλέξει μέσα σε χίλιους για να τον ανεβάσει σ’ αυτή την προνομιούχα θέση όπου έφτασε με απαράμιλλη τόλμη, σταθερότητα, εξυπνάδα και επιμέλεια.

Καμίλο Σιενφουέγος, 6.2.1932 – 28.10.1959. Escambray. Φωτό: Perfecto Romero (1936-). Πηγή: Cubadebate

Ο Καμίλο είχε κάνει θρησκεία να είναι πιστός. Είχε αφοσιωθεί στη θρησκεία αυτή: Πιστός στον Φιντέλ, που ενσαρκώνει όσο κανένας άλλος τη θέληση του λαού, και πιστός στον ίδιο το λαό. Σ’ αυτόν τον αήττητο γκουεριλλέρο τα δυο αυτά συναισθήματα ήταν τόσο αξεχώριστα όσο ο Φιντέλ και ο λαός.

[…] Ο Καμίλο δεν λογάριαζε τον κίνδυνο, έπαιζε μαζί του, τον προκαλούσε, τον έλκυε και τον χειριζόταν. Για την αντάρτικη νοοτροπία του δεν μπορούσε ένα σύννεφο ν’ αλλάξει πορεία σε μια χαραγμένη γραμμή.

Ο Καμίλο, επικεφαλής αγροτών απο το Γιαγουαχάι, κατά την είσοδό του στην Πλατεία της Επανάστασης (Αβάνα), στις 26 Ιουλίου 1959 (επέτειος Μονκάδα). Πηγή: trabajadores.cu

[…] Ο Καμίλο κι οι άλλοι Καμίλο (εκείνοι που δεν ολοκληρώθηκαν κι εκείνοι που θα ’ρθουν) είναι η απόδειξη της δύναμης του λαού, η ανώτατη έκφραση του τι μπορεί να γεννήσει ένα έθνος που βρίσκεται επί ποδός πολέμου για να υπερασπίσει τα πιο αγνά ιδανικά του, και της πίστης του στην εκπλήρωση των πιο ευγενικών του σκοπών.

[…] Επαναστάτης τέλειος, άνθρωπος του λαού, δημιουργός σ’ αυτή την επανάσταση που έκανε το Κουβανικό Έθνος, το πνεύμα του δεν μπορούσε να εννοήσει ούτε το παραμικρό ίχνος κούρασης ή αποθάρρυνσης».

Ερνέστο Τσε Γουεβάρα, Ο ΑΝΤΑΡΤΟΠΟΛΕΜΟΣ, Στρατιωτικά κείμενα − Εισαγωγή, Ρ. Φ. Ρεταμάρ − Μετάφραση: Φ. Χατζιδάκη, Σ. Σιδερά − Εκδόσεις Καρανάση, Αθήνα 1981 (σελ. 33-35)

*

1958. Ο Φιντέλ με μέλη των Marianas. Αν διακρίνω καλά, πρώτη από δεξιά είναι η Αϊδέ Σανταμαρία και τρίτη η Σέλια Σάντσες. (Φωτογραφία: Γραφείο Ιστορικών Υποθέσεων). Πηγή: bohemia.cu

3. Μαριάνες – Μαριάνα Γραχάλες: Pelotón (διμοιρία) Mariana Grajales ή Las Μαριάνας. Θ(ρ)ηλυκή Ομάδα που σχηματίστηκε από γυναίκες στη Σιέρα Μαέστρα, οι οποίες, εκτός από την βοήθεια που πρόσφεραν αρχικά στην οπισθοφυλακή των ανταρτών, αποφάσισαν να ενταχθούν στον Επαναστατικό Στρατό (EjércitoRebelde) και ως μαχήτριες.

1 Μάη 1960. Las Marianas. Φωτό Αλμπέρτο Κόρντα. Πηγή: © VBK, Wien, 2012, artblart.com

Στις 4 Σεπ. 1958, μετά από 7ωρη συνάντησή τους με τον Φιντέλ και το Επιτελείο του, συγκροτήθηκαν σε Σώμα, στο χωριουδάκι Λα Πλάτα της Σιέρα Μαέστρα, όπου και το Διοικητήριο των Ανταρτών.

Το όνομα της διμοιρίας είναι προς τιμή της Mariana Grajales Cuello (Σαντιάγο δε Κούβα, 26 Ιουν. 1808 − Κίνγκστον, Τζαμάικα, 27 Νοε. 1893), μητέρας του Μασέο (σημ. 5). Μεγάλο σύμβολο των γυναικών της Κούβας,  από το 1957 έχει ανακηρυχθεί Madre de la Patria.

Η Μαριάνα Γραχάλες σε σχέδιο του 2006, από τον Κουβανό αγωνιστή και επί πολλά χρόνια φυλακισμένον στις ΗΠΑ, Αντόνιο Γκερέρο, της Ομάδας των 5 Κουβανών (CUBA5).

Διάσημη Μαμπίσα (σημ. 6) η Μαριάνα, γέννησε 14 παιδιά, 11 αγόρια (τα 3 από πρώτο γάμο, όπου στα 23 της χρόνια έμεινε χήρα) και 3 κόρες (η μία πέθανε ενός έτους), τα οδήγησε στον αγώνα κατά των Ισπανών, παίρνοντας μέρος κι η ίδια, τόσο κατά το Δεκαετή Πόλεμο (1868-1878) και το Μικρό Πόλεμο (1879-1880), όσο και στον Πόλεμο Ανεξαρτησίας της Κούβας (1895-1898), πείθοντας το δεύτερο σύζυγό της να συμμετάσχει και ο ίδιος και να γίνει ένας ανυπότακτος Μαμπί. Και όρκισε τα παιδιά της:

− Γονατιστοί όλοι, γονείς και παιδιά, μπροστά στον Χριστό, που ήταν ο πρώτος φιλελεύθερος άνθρωπος στον κόσμο, ορκιζόμαστε να ελευθερώσουμε την πατρίδα ή να πεθάνουμε για χάρη της.

Ο Χοσέ Μαρτί (σημ. 9), όταν είδε τη Μαριάνα και τη γυναίκα του Αντόνιο Μασέο να μπαίνουν στο πεδίο της μάχης για να διασώσουν τον πληγωμένο Αντόνιο, είπε:

− Με γυναίκες σαν κι αυτές, εύκολα γίνεσαι ήρωας!

*

4. Ψυχή απ’ τις Άνδεις: Στη γλώσσα των Κέτσουα Άνδεις σημαίνει «ψηλή κορυφή». Τα βουνά των Άνδεων εκτείνονται σε επτά χώρες: Βενεζουέλα, Βολιβία, Ισημερινός, Κολομβία, Περού, Χιλή και Αργεντινή, ιδιαίτερη πατρίδα του Τσε, βέβαια, που από τις κορφές της πέταξε στην κορφή του Τουρκίνο.

Τουρκίνο: Η ψηλότερη κορυφή της Σιέρας Μαέστρα, η κοιτίδα της Επανάστασης. Εκεί, νότια, στις εκβολές του ποταμού Πλάτα, στις 16 Ιανουαρίου 1957, ενάμιση μήνα από την απόβαση του Γκράνμα (2 Δεκ. 1956), έγινε η πρώτη επίθεση των ανταρτών σε ένα μικρό φυλάκιο του στρατού: δυο νεκροί στρατιώτες, πέντε τραυματίες και αρκετά λάφυρα όπλων και πυρομαχικών. Ήταν η μαγιά τους για τον ένοπλο αγώνα. (Βλ. και από Μποτίλια Στον Άνεμο, το ποίημα του Γκιγιέν: Το σινσόντε τραγουδάει στο Τουρκίνο).

*

Χοσέ δε Σαν Μαρτίν ‒ Απελευθερωτής Λαών. Πλατεία Αργεντινής, Λεωφόρος Αλεξάνδρας. Πηγή φωτό: Χοσέ Σαν Μαρτίν

5. Σαν Μαρτίν που καίει η φωτιά του στη Σάντα Κλάρα, Μασέο του Πλάτα τον είπαν και Γόμες, τον λένε, Αργεντίνο:

Σαν Μαρτίν: Αργεντινός, όπως και ο Τσε. Χοσέ δε Σαν Μαρτίν (José Francisco de San Martín y Matorras), 25 Φεβ. 1776, Γιαπεγιού, Αργεντινή. Πέθανε αυτοεξόριστος στις 17 Αυγ. 1850 στη Βουλώνη της Γαλλίας. Παράδειγμα διεθνιστή στη μεγάλη παράδοση των λαών της Λατινικής Αμερικής.

Επαναστάτης, εθνικός ήρωας της χώρας του, ελευθερωτής της Χιλής και του Περού από την ισπανική κυριαρχία.

Χοσέ δε Σαν Μαρτίν. Επιφανής Αργεντινός Απελευθερωτής Λαών. Πλατεία Αργεντινής, Λεωφόρος Αλεξάνδρας. Πηγή φωτό: Χοσέ Σαν Μαρτίν

Στη χώρα μας τιμάται με την ομώνυμη Πλατεία Αργεντινής, επί της Λεωφόρου Αλεξάνδρας, όπου και η προτομή του, από τις 26/5/1965, έργο του Jose Fioravanti (1896 – 1977), δωρεά της Αργεντινής Πρεσβείας στο Δήμο της Αθήνας.

Antonio Maceo Grajales
Σαντιάγο δε Κούβα, 14 Ιουν. 1845 – 7 Δεκ. 1896, Πούντα Μπράβα.

Μασέο του Πλάτα: Ο El Indio Naborí, αποδίδει ιδιαίτερη τιμή στον Τσε, αποκαλώντας τον Μασέο του (Ριο δε λα) Πλάτα και Γόμες Αργεντίνο  αφού ο Στρατηγός Γόμες ήταν από τον Άγιο Δομίνικο (π.κ.).

− (Ριο δε λα) Πλάτα: Το μεγάλο ποτάμι-θάλασσα της Αργεντινής, όπου είναι χτισμένο το Μπουένος Άιρες, σχηματίζεται από τις εκβολές των ποταμών Παρανά και Ουρουγουάη· στη νοτιοδυτική όχθη του Παρανά, 300 χιλιόμετρα βορειοδυτικά του Μπουένος Άιρες, είναι χτισμένο το Ροσάριο, η γενέτειρα του Τσε.

Αντόνιο Μασέο Γραχάλες (José Antonio de la Caridad Maceo y Grajales), Σαντιάγο δε Κούβα, 14 Ιουν. 1845 – 7 Δεκ. 1896 Πούντα Μπράβα): Υποστράτηγος του Απελευθερωτικού Στρατού της Κούβας. Ο επονομαζόμενος και Μπρούντζινος Τιτάνας. Στρατιωτικός Διοικητής των Mambí (σημ. 6), που συνιστούσαν τον Εθνικό Απελευθερωτικό Στρατό της Κούβας. Μαέστρος της στρατιωτικής τακτικής.

Ακούραστος πολεμιστής ο Μασέο, εκτιμάται ότι συμμετείχε σε περισσότερες από 600 μάχες, οι 200 μεγάλης στρατηγικής σημασίας. Το σώμα του ήταν κεντημένο με 26 σημάδια, τα 21 στον πόλεμο του 1868.

− Ο Μαρτί (σημ. 9), ο Μασέο και ο –στρατολογημένος από τους δυο– Μάξιμο Γόμες είναι οι τρεις κυρίαρχες φυσιογνωμίες στον αγώνα για την ανεξαρτησία.

*

Μαρτί, Μασέο, Γόμες. Η πρώτη Αγία Τριάδα της Κουβανικής Ανεξαρτησίας.

Μάξιμο Γόμες: (Máximo Gómez Báez). Αν και Δομινικανός (Μπανί, 18 Νοε. 1836 – Αβάνα, 17 Ιουν. 1905) αφιέρωσε σχεδόν όλη του τη ζωή στην Κούβα για την αποτίναξη του ισπανικού ζυγού. Ο ίδιος δήλωνε Κουβανός πολίτης.

Παράδειγμα διεθνιστή και στρατιωτική ιδιοφυΐα. Με τον Μασέο επέκτειναν τη δράση τους από τα ανατολικά προς τα δυτικά, ελευθερώνοντας σταδιακά ολόκληρο το νησί (1898).

Την ίδια διαδρομή θα κάνουν 60 χρόνια αργότερα ο Τσε και ο Καμίλο.

Thure de Thulstrup (Στοκχόλμη, 1848 – Νέα Υόρκη, 1930). Ματσετοφόροι Mambí κατά το Δεκαετή Πόλεμο (1868-1878).

6. Μαμπίσες (Mambises): Πληθυντικός της λέξης Μαμπί (αρσ. mambí· πληθ. mambises ή mambisas), με αφρικάνική ρίζα από το Κονγκό. Σημαίνει αντάρτης, ληστής, κακόφημος, εγκληματίας, ταραχοποιός, απείθαρχος, κατσαπλιάς. Έτσι αποκαλούσαν οι Ισπανοί όσους δεν συνθηκολογούσαν με τις κυβερνήσεις τους και αποσκιρτούσαν από τις τάξεις τους. Λέγεται και για τις αντάρτισσες: mambisa· πληθ. mambisas.

Οι mambises ήταν μαύροι, γόνοι Ισπανών και Αφρικανών, γεννημένοι στην Καραϊβική, οι οποίοι ούτε ήξεραν κατά που πέφτει η Ισπανία. Κάτι ανάλογο με τους δικούς μας Αρματολούς που αποσκιρτούσαν από την τουρκική εξουσία, η οποία τους διόριζε τοποτηρητές, και βοηθούσαν στους Κλέφτες ή εντάσσονταν στις ομάδες τους.

Αρχικά, μαύροι Ισπανοί στρατιωτικοί από τον Άγιο Δομίνικο, εγκατέλειψαν το στράτευμα και ενώθηκαν με τους Δομινικανούς, ενάντια στην αποικιοκρατία. Στη συνέχεια οι επιζήσαντες πήγαν στην Κούβα και ενώθηκαν με τους επαναστατημένους Κουβανούς ομολόγους τους, κατά τους αγώνες ανεξαρτησίας του 19ου αιώνα (ό.π.π.).

Ο Εθνικός Απελευθερωτικός Στρατός των Κουβανών αριθμούσε σχεδόν 50.000 εκ των οποίων μόνο 25.000 ήταν οπλισμένοι. Κύριος οπλισμός των Mambí είναι η ματσέτα.

− Ας σημειωθεί ότι ο Maceo και ο Gómez είναι θρυλικοί και για τις τρομερές ματσέτες τους: 73 εκ. του Μασέο και 86 εκ. του Γόμες. Τα πρωτεία όμως με 130 εκ. ανήκουν στον Κουβανό Αρχιστράτηγο, Guillermón Moncada (Γκιγιερμόν Μονκάδα: Σαντιάγο δε Κούβα, 25 Ιουν. 1841 − 5 Απρ. 1895, Άλτο Σόνγκο), από τον οποίον πήρε το όνομα του το περίφημο πλέον φρούριο (Μονκάδα) που συνδέεται με την Επανάσταση της Κούβας και τον Φιντέλ.

Και βέβαια, οι Mambí μαχητές της ανεξαρτησίας δεν περιορίζονταν στους άνδρες, με λαμπρότερο παράδειγμα, όπως προαναφέρθηκε, τη μητέρα του Μασέο, Μαριάνα Γραχάλες (σημ. 5).

*

7. Οριέντε (Orient, Ανατολή): Μία από τις έξι επαρχίες της Κούβας (από το 1976 χωρισμένη σε 5 νέες επαρχίες), γνωστή και ως Σαντιάγο δε Κούβα, πριν από το 1905. Η αρχική της ονομασία, Οριέντε, χρησιμοποιείται ακόμα και σήμερα για το ανατολικό τμήμα της χώρας.

Η πόλη Σαντιάγο δε Κούβα, πρωτεύουσα της ομώνυμης επαρχίας (μιας εκ των 5 επαρχιών), είναι η γενέτειρα των Φιντέλ και Ραούλ.

Juan Almeida Bosque, 17.2.1927 – 11.9.2009. Πηγή βίντεο και φωτό: alchetron.com

8. Ο Ραούλ κι ο Αλμέιδα: Ραούλ Κάστρο (γεν. 3 Ιουν. 1931). Juan Almeida Bosque (Αβάνα, 17 Φεβ. 1927 – 11 Σεπ. 2009). Μέλος της 26 Ιουλίου, βασικός συντελεστής της επίθεσης στο Μονκάδα, στη συνέχεια Μεξικό, Granma, Κομαντάντε στη Σιέρα, ηγετικό στέλεχος της Επανάστασης. Διετέλεσε μέλος του Πολιτικού Γραφείου και Αντιπρόεδρος στο Συμβούλιο Επικρατείας.

Στη διαδρομή του, από την επίθεση στη Μονκάδα, έως τη Σιέρα Μαέστρα και μέχρι το θάνατό του, τον έδενε βαθιά φιλία με τους αδελφούς Κάστρο.

*

Χοσέ Μαρτί (José Julián Martí Pérez – Jose Marti) – Η δική μας Αμερική (Nuestra América).
Εθνικός ήρωας της Κούβας και ποιητής (Αβάνα, 28 Ιαν. 1853 – Ντος Ρίος, 19 Μαΐ. 1895)
Σχέδιο – Σύνθεση, Μπάμπης Ζαφειράτος, 18.V.2015 (Μελάνι, 29 χ 21 εκ.)

9. Μαρτί: Χοσέ Μαρτί (José Julian Martí y Pérez). Γεννήθηκε στην Αβάνα στις 28 Γενάρη 1853 και πέθανε στο Ντος Ρίος (δυο ποτάμια) στις 19 Μαΐου 1895. Εθνικός Ήρωας της Κούβας, μνημονεύεται ανεπισήμως και ως Εθνικός Ποιητής.

Το 1892 ίδρυσε το Επαναστατικό Κόμμα Κούβας και αγωνίστηκε με όλα τα διαθέσιμα μέσα για την πολυπόθητη ελευθερία

− Το δοκίμιο του Μαρτί, Nuestra América (30 Ιαν. 1891), είναι το θεμέλιο του Επαναστατικού Κόμματος της Κούβας και των  κρατών που συνθέτουν την άλλη Αμερική: Από το Ρίο Γκράντε (βόρεια σύνορα του Μεξικού) μέχρι την Παταγονία.

Μπ. Ζ. 26 Δεκ. 2018

 *

Σύνδεσμοι, για περισσότερα σχετικά, στην Μποτίλια Στον Άνεμο:

− Μπαρτ Γκλιν: Κούβα, 1 – 8 Γενάρη 1959: Εκείνοι που απ’ το λήθαργό τους βγήκαν − Ο Φιντέλ με το φακό του Μπαρτ Γκλιν (142 φωτό) − Τσε: Σάντα Κλάρα, Η κρίσιμη αναμέτρηση − El Vaquerito (Αφιέρωμα)

Jesús Orta Ruiz

− Αβέλ Σανταμαρία: Μονκάδα − Και τα Μάτια του Αβέλ

Αναφορές στις Σημειώσεις

2. Ο Καμίλο, οι «Εκατό πυρκαγιές»:

− Ολόκληρο το κείμενο-αφιέρωση στον Καμίλο από το βιβλίο του Τσε, Ανταρτοπόλεμος.

Τριλογία του σπουδαίου Αργεντινού ποιητή Χουάν Χέλμαν:

− Καμίλο, οι Εκατό Φωτιές (όπου και ένα σύντομο βιογραφικό του Καμίλο).

− Φιντέλ, το άλογο

− Τσε: Εξαίσιος με τα άλογα που τραγουδάνε.

Τριλογία του Ποιητή της Επανάστασης Κάρλος Πουέμπλα:

− Και τους πρόφτασε ο Φιντέλ (Y en eso llego Fidel)

− Δεν έχεις πεθάνει Καμίλο (Canto A Camilo)

− Ως τη νίκη Κομαντάντε (Hasta siempre Comandante).

3. Μαριάνες – Μαριάνα Γραχάλες

− Las Marianas, Αϊδέ Σανταμαρία και Σέλια Σάντσες: Τα φρούρια του ιμπεριαλισμού δεν είναι απόρθητα.

− Σχέδια και πίνακες του Αντόνιο Γκερέρο

5. Σαν Μαρτίν: 

− Χοσέ δε Σαν Μαρτίν – Απελευθερωτής Λαών: Η αλήθεια του σαν φρέσκια φλέβα πηλού και σιταριού − Δύο ποιήματα: Πάμπλο Νερούδα, Νικολάς Γκιγιέν

9. Χοσέ Μαρτί:

− Ο Χοσέ Μαρτί των λαών της Αμερικής και ο Καρλ Μαρξ του Χοσέ Μαρτί

− Περισσότερα με ετικέτα Μαρτί από Μποτίλια Στον Άνεμο.

Μπ. Ζ.

***

Άλλες μεταφράσεις του Μπ. Ζ. από Κατιούσα και από Μποτίλια Στον Άνεμο

Βλέπε και στα βιβλία:

Νικολάς Γκικιέν: Αηδόνια και Μπαζούκας, 4 ποιήματα για τον – 7 για την Επανάσταση, Μετάφραση – Σχολιασμός – Σχέδια: Μπάμπης Ζαφειράτος (Εκδ. Δίαυλος, Ιούλ. 2018, Β΄ Έκδοση Αναθεωρημένη)

Νικολάς Γκιγιέν, O Μεγάλος Ζωολογικός Κήπος (Και άλλα ποιήματα),  Εισαγωγή – Μετάφραση – Σχολιασμός – Σημειώσεις – Σχέδια: Μπάμπης Ζαφειράτος – 10 Εικόνες: Ανδρέας Ζαφειράτος (Εκδ. ΚΨΜ, Απρ. 2018)

*

Marcha Triunfal del Ejército Rebelde

Jesús Orta Ruiz, “El Indio Naborí”

¡Primero de Enero!

Luminosamente surge la mañana.
¡Las sombras se han ido! Fulgura el lucero
de la redimida bandera cubana.

El aire se llena de alegres clamores.
Se cruzan las almas saludos y besos,
y en todas las tumbas de nobles caídos
revientan las flores y cantan los huesos.

Pasa un jubiloso ciclón de banderas
y de brazaletes de azabache y grana.
Mueve el entusiasmo balcones y aceras,
grita desde el marco de cada ventana.

A la luz del día se abren las prisiones
y se abren los brazos: se abre la alegría
como rosa roja en los corazones
de madres enfermas de melancolía:

Jóvenes barbudos, rebeldes diamantes
con trajes olivo bajan de las lomas,
y por su dulzura los héroes triunfantes
parecen armadas y bravas palomas.

Vienen vencedores del hambre, la bala y el frío
por el ojo alerta del campesinado
y el amparo abierto de cada bohío.
Vienen con un triunfo de fusil y arado.

Vienen con sonrisa de hermano y amigo.
Vienen con fragancia de vida rural.
Vienen con las armas que al ciego enemigo
quitó el ideal.

Vienen con el ansia del pueblo encendido.
Vienen con el aire y el amanecer
y, sencillamente, como el que ha cumplido
un simple deber.

No importa los días de guerra y desvelo,
no importa la cama
de piedra o de grama,
sin otra techumbre que ramas y cielo.

No importa el insecto, no importa la espina,
la sed consolada con parra del monte,
el viento, la lluvia, la mano asesina
siempre amenazando en el horizonte.

¡Solo importa Cuba! Solo importa el sueño
de cambiar la suerte.
¡Oh, nuevo soldado que no arruga el ceño
ni viene asombrado de tutear la muerte!

Los niños lo miran pasar aguerrido
y piensan, crecidos por la admiración,
que ven a un rey mago, rejuvenecido,
y con cinco días de anticipación.

Pasa fulgurante Camilo Cienfuegos.
Alumbran su rostro cien fuegos de gloria.
Pasan capitanes, curtidos labriegos
que vienen de arar en la Historia.

Pasan las Marianas sin otras coronas
que sus sacrificios: cubanas marciales,
gardenias que un día se hicieron leonas
al beso de doña Mariana Grajales.

Con los invasores, pasa el Che Guevara,
Alma de los Andes que trepó el Turquino,
San Martín quemante sobre Santa Clara,
Maceo del Plata, Gómez argentino.

Ya entre los mambises del bravío Oriente,
Sobre un mar de pueblo, resplandece un astro:
ya vemos… ya vemos la cálida frente,
el brazo pujante, la dulce sonrisa de Castro.

Lo siguen radiantes Almeida y Raúl,
Y aplauden el paso del Héroe ciudades quemadas,
Ciudades heridas, que serán curadas,
y tendrán un cielo sereno y azul.

¡Fidel, fidelísimo retoño martiano!,
asombro de América, titán de la hazaña,
que desde las cumbres quemó las espinas del llano,
y ahora riega orquídeas, flores de montaña.

Y esto que las hieles se volvieran miel,
se llama…
                ¡Fidel!
Y esto que la ortiga se hiciera clavel,
se llama…
                ¡Fidel!
Y esto que mi Patria no sea un sombrío cuartel,
se llama…
                ¡Fidel!

y esto que la bestia fuera derrotada por el bien del hombre,
y esto, esto que la sombra se volviera luz,
esto tiene un nombre, solo tiene un nombre…
                ¡Fidel Castro Ruz!

Jesús Orta Ruiz, El Indio Naborí, 1 – 8 de enero de 1959.

En su forma definitiva actual –con la estrofa anidada– se publicó en la revista Bohemia, del 18-25 de enero de 1959.