Γκριγκόρι Ρασπούτιν – Ο “εφτάψυχος” καλόγερος

Τίποτε δεν αντιπροσωπεύει τόσο χαρακτηριστικά την παρακμή του τσαρικού καθεστώτος τις παραμονές τις επανάστασης, όσο η άνοδος και η πτώση του μοναχού Ρασπούτιν και το κλίμα ίντριγκας, μελαγχολίας και αίσθησης τέλους εποχής που τη συνόδευσε. Ο περιπετειώδης φόνος του εξάλλου ήρθε τον τελευταίο Δεκέμβρη της δυναστείας των Ρομανώφ, δυο μήνες πριν την επανάσταση του Φλεβάρη και λιγότερο από χρόνο πριν τη μεγάλη πυρκαγιά του Οχτώβρη.

Γεννημένος σε χωριό της Σιβηρίας στις 22 Γενάρη του 1869, ο Γκριγκόρι Γεφίμοβιτς Νόβιχ απέκτησε από μικρός πολύ κακή φήμη. Ήταν πότης, κλέφτης, έκφυλος  (ιδιότητα που του προσέδωσε και το ψευδώνυμο «Ρασπούτιν»)και παρότι μηνύθηκε πολλές φορές, δεν καταδικάστηκε ποτέ. Δεν κατόρθωσε ποτέ να μάθει γράμματα και κάποια στιγμή στράφηκε σε μια χριστιανική σέχτα αυμαστιγώμενων μοναχών, χωρίς ο ίδιος ποτέ να ενδυθεί το σχήμα. Ανέπτυξε μια δική του θεωρία, σύμφωνα με την οποία ο άνθρωπος πλησίαζε το θείο χάρη στο αίσθημα κόπωσης μετά από συνεχή ακολασία και κραιπάλη. Παντρεύτηκε στα 19 του την Προσκόβια Φιοντόροβνα Ντουμπροβίνα, με την οποία απέκτησε 4 παιδιά. Συνέχισε όμως να περιπλανείται, ανάμεσα στα άλλα στην Ιερουσαλήμ και το Άγιο Όρος, λανσάροντας το προφίλ του «στάρετς» δηλαδή ενός αυτόκλητου προφήτη και θεραπευτή, ζώντας από την ελεημοσύνη των γεμάτων δεισιδαιμονίες χωρικών.

Ένα από τα ταξίδια του Ρασπούτιν τον έβγαλε το 1903 στην Αγία Πετρούπολη, όπου τον καλωσόρισαν ο Θεοφάνης, επιθεωρητής της Θεολογικής Ακαδημίας της πόλης, και ο Ερμογένης, επίσκοπος του Σαράτοφ, καθώς γοητεύτηκαν από το μυστικισμό του, ο οποίος ήταν ιδιαίτερα διαδεδομένες στη ρωσική άρχουσα τάξη της εποχής . Δυο χρόνια αργότερα έγινε η πρώτη του γνωριμία με τη βασιλική οικογένεια και το 1908 τον κάλεσαν στο παλάτι στη διάρκεια ενός αιμορραγικού επεισοδίου του πρίγκηπα Αλέξιου, που έπασχε από αιμοφιλία. Ο Ρασπούτιν, άγνωστο πως, πράγματι ανακούφισε το άρρωστο παιδί, κατορθώνοντας με αυτό τον τρόπο να αποσπάσει την ευγνωμοσύνη και την αφοσίωση του τσαρικού ζεύγους, ειδικότερα δε της τσαρίνας Αλεξάνδρας.

Έχοντας εδραίωσει τη θέση του στην αυλή, ο Ρασπούτιν επιδόθηκε και πάλι στο γνωστό σκανδαλώδη βίο του. Ο τσάρος όχι μόνο αρνούνταν να πιστέψει τις φήμες σε βάρος του, αλλά μετέθετε τους επικριτές του Ρασπούτιν σε μακρινά μέρη της αυτοκρατορίας ή τους απομάκρυνε από τα αξιώματά τους.

Οι αριστοκράτες τον θεωρούν πληβείο και αντικαθεστωτικό, καθώς φέρεται να έκανε λόγο για σύνταγμα και για τα δικαιώματα των χωρικών. Οι σύζυγοί τους πάντως γοητεύονται σφόδρα από το ρυπαρό στάρετς, δίνοντας τροφή σε κουτσομπολιά η ακρίβεια των οποίων είναι αδύνατον να ελεγχθεί, όπως ότι παρακολούσαν την υπηρέτριά του να τους δίνει τα λερωμένα του εσώρουχα.

Η όχληση που προκαλούσε ο Ρασπούτιν ήταν τέτοια που ο ίδιος ο πρωθυπουργός Στολύπιν απέστειλε αναφορά στον τσάρο εναντίον του, εξαναγκάζοντάς τον να τον εκδιώξει. Όχι όμως για πολύ, χάρη στην παρέμβαση της Αλεξάνδρας. Πολλά έχουν γραφτεί για τη φύση της σχέσης του Ρασπούτιν μαζί της, το μόνο σίγουρο είναι πως η ίδια τον έβλεπε ως σωτήρα του γιου της και τον πίστευε απεριόριστα.

Όταν το Σεπτέμβρη του 1915 ο τσάρος Νικόλαος Β’ ανέλαβε προσωπικά τη διοίκηση του ρωσικού στρατού, η τσαρίνα άρχισε να διοικεί το εσωτερικό της αυτοκρατορίας, με το Ρασπούτιν να λειτουργεί ως σύμβουλός της. Ο ίδιος αξιοποίησε πλήρως τη θέση του, προωθώντας παράλληλα διάφορους φίλους του ιερείς σε υπουργικά αξιώματα και προβαίνοντας σε μια σειρά καταστροφικών στρατιωτικών επιλογών.

Στο μεταξύ, οι απόπειρες κατά της ζωής του άρχισαν να πληθαίνουν. Η ομάδα που αποδείχτηκε πιο αποφασιστική ήταν η τριανδρία του πρίγκηπα Φέλιξ Γιουσούποφ, συζύγου της ανηψιάς του τσάρου, του Βλαδίμηρου Μιτροφάνοβιτς Πουρίσκεβιτς, βουλευτή της Δούμας, και ο ξάδερφος του τσάρου Μεγάλος Δούκας Ντμίτρι Πάβλοβιτς. Ωστόσο η συνωμοσία εναντίον του δεν αποδείχτηκε εύκολη υπόθεση. Αρχικά, τον προσκάλεσαν στο σπίτι του Γιουσούποφ, όπου του δόθηκαν μπισκότα και κρασί με δηλητήριο. Ο Ρασπούτιν ωστόσο δε φαινόταν να επηρεάζεται, με αποτέλεσμα ο Γιουσούποφ, έχοντας χάσει την ψυχραιμία του, ν’αρχίσει να πυροβολεί εναντίον του. Ο Ρασπούτιν τραυματίστηκε αλλά κατόρθωσε να τρέξει έξω, όπου τον πυροβόλησε ξανά ο Πουρίσκεβιτς. Τότε οι δολοφόνοι του τον έδεσαν και τον πέταξαν σε μια τρύπα του παγωμένου στην επιφάνεια ποταμού Νέβα, όπου τελικά ο Ρασπούτιν πνίγηκε.

Μετά το θάνατό του, ο Ρασπούτιν έγινε ένας από τους δημοφιλέστερους χαρακτήρες της ποπ κουλτούρας, κυρίως στη Δύση, ενώ γνώρισε σημαντική διάδοση και μετά τις ανατροπές του 1991, με ορισμένους να ζητούν ακόμα και την αγιοποίησή του. Ο Ρασπούτιν είναι πρωταγωνιστής ή εμφανίζεται ως χαρακτήρας σε κυριολεκτικά δεκάδες τηλεοπτικές, θεατρικές και κινηματογραφικές παραγωγές, ενώ πριν λίγα χρόνια είχε κυκλοφορήσει πως σχεδιαζόταν μια βιογραφική ταινία για εκείνον με πρωταγωνιστή τον Λεονάρντο ντι Κάπριο. Το στίγμα του άφησε ο Ρώσος απατεώνας και στο χώρο της μουσικής, όπου εκτός από τη διάσημη ντίσκο επιτυχία των Boney M, το όνομά του εμφανίζεται και σε τραγούδια μέταλ συγκροτημάτων, όπως τον Mastodon, των Therion και των Cavalera Conspiracy. Έχει επίσης γίνει όπερα, κόμικ, manga και anime, ακόμα και αντικείμενο αγιογραφίας.

Δύσκολες Νύχτες