Ο Φάλκο και η (ποπ) κουλτούρα του βιασμού

Είμαστε στα μέσα της δεκαετίας του ’80, περίοδος κατά την οποία έχει ανατείλει το άστρο του Αυστριακού Γιόχαν Χέλτσελ, διάσημου με το καλλιτεχνικό του ψευδώνυμο Φάλκο, το οποίο είχε εμπνευστεί από το μικρό ενός σκιέρ της ΓΛΔ, τα άλματα του οποίου θαύμαζε.

Ήρθε στον κόσμο έχοντας ήδη δώσει μια μάχη με το θάνατο, αφού ήταν το μόνο από τα τρίδυμα που κυοφορούσε αρχικά η μητέρα του που επέζησε. Το γεγονός άφησε το αποτύπωμά του στον καλλιτέχνη, που περιέγραφε αργότερα πως: «τρεις ψυχές σε ένα στήθος ακούγεται λίγο δραματικό, αλλά κάποιες φορές τις νιώθω. Όταν ήμουν κακοδιάθετος. Μπορεί να ήμουν πολύ κεφάτος και ξαφνικά να πέφτω πάρα πολύ». Από μικρό παιδί μάθαινε απέξω τραγούδια, οδηγώντας τους γονείς του στην απόφαση να του κάνουν δώρο ένα πιάνο. Ο ατίθασος χαρακτήρας του προκαλούσε προβλήματα στο σχολείο, με αποτέλεσμα να εκδιωχθεί από το αυστηρό καθολικό σχολείο στο οποίο φοιτούσε, ενώ στη συνέχεια διέκοψε και τη μαθητεία του ως ασφαλιστής, αλλά και τη φοίτησή του στη Μουσική Ακαδημία της Βιέννης, η οποία πιστοποίησε πως διέθετε μουσικό αυτί, δηλαδή αναγνώριζε με ακρίβεια κάθε τόνο που άκουγε. Παρά τη διαβόητη απειθαρχία του, επέλεξε στα 18 του να καταταγεί εθελοντικά στο στρατό.

Ξεκίνησε την καριέρα του με ροκ μπάντα στη Βιέννη στα τέλη της δεκαετίας του ’70, αλλά η καριέρα του απογειώθηκε ως σόλο καλλιτέχνης από τις αρχές της επόμενης δεκαετίας. Το ιδιαίτερο στιλ του και ο συνδυασμός παρλάτας και τραγουδιού στα αγγλικά και τα γερμανικά τον καθιστούν σύντομα αγαπημένο καλλιτέχνη του γερμανόφωνου και όχι μόνο κόσμου, καθώς το 1986 το πασίγνωστο «Rock me Amadeus» γίνεται το πρώτο και μοναδικό ως σήμερα γερμανόφωνο τραγούδι που κατακτά την κορυφή των τσαρτ στις ΗΠΑ. Ο ίδιος πάντως αρνήθηκε την ευκαιρία που του δόθηκε για καριέρα στις ΗΠΑ, λέγοντας πως «το ωραιότερο πράγμα στην αμερικανική σημαία είναι οι ασπροκόκκινες ρίγες της».

Το όνομα του Φάλκο συνδέθηκε με ένα από τα μεγαλύτερα μουσικά σκάνδαλα στην ιστορία της ποπ, με αφορμή το τραγούδι «Jeanny» στο κατά τα άλλα αποτυχημένο εμπορικά άλμπουμ “Junge Roemer”. Οι στίχοι ήταν από μόνοι τους, υπαινικτικοί, αλλά και προκλητικοί, καθώς περιγράφουν τα λόγια ενός stalker στο υποψήφιο θύμα του, που «προκαλεί» με το πολύ κόκκινο κραγιόν του. Το σκάνδαλο όμως κορυφώνεται στο βίντεοκλιπ, όπου εμφανίζεται η μορφή της νεαρής κοπέλας ως προσωποποίησης της θηλυκής πλανεύτρας, και ο ψυχοπαθής υποψήφιος διώκτης της, τον οποίο ερμηνεύει ο ίδιος ο Φάλκο, που στο τέλος εμφανίζεται έγκλειστος με ζουρλομανδύα, ενώ το κορίτσι βγαίνει αλώβητο από ένα μπαρ κι επιστρέφει ως ψευδαίσθηση στο παραλήρημα του τρελού. Η μόνη άμεση αναφορά σε βία προέρχεται από το voice – over ενός δελτίου ειδήσεων στο οποίο γίνεται λόγος για την εξαφάνιση μιας  19χρονης κοπέλας, αλλά και κάποιες υπαινικτικές σκηνές, όπως εκείνη της Τζίνι να μεταφέρεται φαινομενικά χωρίς τις αισθήσεις της από το stalker, αλλού να προσπαθεί να του διαφύγει και σε μια τρίτη σκηνή σε νεκρική κλίνη, με κλειστά μάτια, που ανοίγουν απότομα καθώς η κάμερα κάνει γκρο – πλαν.

Οι αντιδράσεις ήταν φυσικά τεράστιες, με αποτέλεσμα μια σειρά σταθμών να αρνούνται να παίξουν τηλεοπτικά ή ραδιοφωνικά το κομμάτι, ενώ γυναικείες οργανώσεις κατήγγειλαν πως το τραγούδι εξυμνούσε το βιασμό και γενικότερα τη βία κατά των γυναικών. Στη ΓΛΔ το κομμάτι απαγορεύτηκε και στις ντισκοτέκ. Ο θόρυβος απέβη προς όφελος του ξεχωριστού σινγκλ, που πούλησε 2,5 εκ. αντίτυπα κι έγινε έτσι το εμπορικότερο της χρονιάς στην ΟΔΓ.

Ο ίδιος ο Φάλκο επέλεξε να απαντήσει καλλιτεχνικά στις επικρίσεις που δέχτηκε, καθώς στο επόμενο άλμπουμ του συμπεριέλαβε το τραγούδι «Jeanny Part 2, ένα χρόνο μετά», που περιλαμβάνει το σατιρικό και θλιμμένο παράλληλα στίχο «Μας καταδίκασα/με καταδικάσατε», ενώ το βίντεοκλιπ είναι συνειδητά αμφίσημο, με την Τζίνι του νέου βιντεοκλιπ να εικονίζεται για δυο δευτερόλεπτα οπλισμένη να συνοδεύει τον τραγουδιστή. Υπαινικτικές αναφορές υπάρχουν και στο τραγούδι “Bar Minor 7/11”, στο οποίο εμφανίζεται μια μπαργούμαν που μοιάζει με τη «Τζίνι». Στο τέλος του τραγουδιού, ο Φάλκο ακούγεται να της λέε με προφανή σκωπτική διάθεση “Ποιος σου είπε πως σε λένε Τζίνι; Μάλλον πρέπει να ήταν το αφεντικό της δισκογραφικής μου εταιρείας”.

Όσο για την ουσία του ζητήματος, η προσωπική μου γνώμη είναι πως ο Φάλκο δεν είχε συνειδητά σκοπό να ωραιοποιήσει το βιασμό, το stalking ή γενικά τη βία κατά των γυναικών. Είναι σαφές ότι αυτό που περιγράφεται στο τραγούδι είναι το αποκύημα της νοσηρής φαντασίας ενός ψυχοπαθούς. Η υιοθέτηση της οπτικής του γωνίας δε σημαίνει ταύτιση με τις ιδέες και τα παραληρήματά του. Από την άλλη, είναι σαφές ότι έχει εσωτερικεύσει κι αναπαράγει μια στερεοτυπική εικόνα περί γυναίκας – “ανάφτρας”, που “προκαλεί”, γεγονός που αν ήταν ήδη κατακριτέο πριν τριάντα χρόνια, με τα σημερινά δεδομένα θα ήταν απλώς ανεπίτρεπτο.

Δύσκολες Νύχτες