Καμένες εκκλησίες, αυτοκτονίες και φόνοι: πρώιμη ιστορία και σκέψεις για το black metal

Στις αρχές του 2019 βγήκε στην Αμερική η πολύκροτη ταινία Lords of Chaos, βασισμένη σε ομώνυμο βιβλίο και αφορά τα χρόνια 1991-1993 και τη δημιουργία της νορβηγικής σκηνής. Με αφορμή την συμπαθητική τούτη ταινία του Jonas Åkerlund με πρωταγωνιστή το Ρόρι Κάλκιν, μικρότερο αδερφό του διάσημου αδερφού του Μακόλεϊ (Μόνος στο Σπίτι) είναι ευκαιρία να μιλήσουμε γι’ αυτό το αμφιλεγόμενο είδος μουσικής.

Δεν ξέρω τι γνώμη έχετε για το black metal, εγώ ποτέ δεν άκουγα, ήταν too much για μένα. Είχα όμως στον περίγυρο σοβαρά άτομα που μου ‘χαν προτείνει πέντε πράγματα ν’ ακούσω για να καταλάβω τη φάση. Μπορώ να πω ότι μου έκανε τρομερή εντύπωση το κλασικό Transilvanian Hunger (1994) των Darkthrone, ένας απίστευτα σκοτεινός, καταθλιπτικός και σάπιος δίσκος. Θα ‘λεγα ότι κορυφαία στιγμή του ιδιώματος είναι το Grand Declaration of War (2000) των Mayhem, αν και προσωπικά προτιμώ την αβανγκάρντ εκδοχή των Dødheimsgård. Το ιδίωμα είναι άμεσα αναγνωρίσιμο απ’ το χαρακτηριστικό high-pitch παίξιμο της κιθάρας, τα πολλά πρίμα, τα φωνητικά σε στιλ δαιμονισμενής γριάς καπνίστριας και γκόλουμ, τη σκοτεινή, ενίοτε καταθλιπτική σάπια ατμόσφαιρα, το corpse paint και την επιμονή στην κακή πλευρά του ανθρώπου.

Πίσω στα έιτις, όταν πια δεν μας αρκούσαν κάτι Metallica και Iron Maiden να βγάλουμε τα επαρχιώτικα και νεανικά άχτια μας, ψάχναμε πιο ακραία και πιο προκλητικά πράματα ν’ ακούσουμε. Κι έτσι βρήκαμε το thrash: Slayer, Kreator, Sodom, Destruction. Και μετά death metal: Death, Possessed, Celtic Frost, Bathory κλπ. Όλ’ αυτά υπήρξαν οι ρίζες του black metal που χρειάστηκε ακόμα μερικά χρόνια να’ρθει στην επιφάνεια. Τα περισσότερα απ’ αυτά είχαν κοινό παρονομαστή το σατανά, τον αντιχριστιανισμό, ανάποδοι σταυροί, τραγιά, φλόγες της κολάσεως κι άλλες τέτοιες παπαριές που σε κάποια φάση φυσικά τις βαρεθήκαμε. Περισσότερο θέλαμε να τρελάνουμε τους γονείς μας που μας χώριζε μεγάλο πολιτιστικό χάσμα, κάτι που δεν ισχύει στους σημερινούς πιτσιρικάδες τόσο πολύ. Πιο εύκολα μπορώ να κάνω χωριό με τον 25 χρόνια νεότερο από μένα ανιψιό μου πάρα ο πατέρας μου μ’ εμένα. Κι επίσης θέλαμε να ξεφύγουμε απ’ το συντηρητικό ελληνορθόδοξο περίγυρο προκαλώντας, κάνοντας το σήμα του διαβόλου στις κωλόγριες του κατηχητικού. Καλά τις κάναμε.

Πάντα οι πιτσιρικάδες στην προεφηβεία νιώθουν την ψυχολογική πίεση της επερχόμενης ενηλικίωσης, βάλε και την πίεση απ’ το σπίτι για μαθήματα, πανελλήνιες κλπ. Αν μάλιστα προέρχεσαι από κάνα συντηρητικό σπίτι, ψάχνεις διόδους να διοχετέψεις τη συσσωρευμένη οργή, το άγχος. Η μουσική είναι μια καλή βαλβίδα αποσυμπίεσης και υπ’ αυτή την έννοια πολύ χρήσιμο ψυχολογικό εργαλείο. Ιδιαίτερα με την ανάπτυξη του καπιταλισμού, της βαριάς βιομηχανίας, της αστικοποίησης, την αγωνία της επιβίωσης, οι άνθρωποι φορτώνονται με πολύ άγχος, πόσο μάλλον η πιτσιρικαρία που ενστιχτωδώς διαισθάνεται το παλούκι της δύσκολης ζωής που έρχεται. Άσε που έχουν ν’ αντιμετωπίσουν τις βιολογικές αλλαγές στο σώμα τους και κατ’ επέκταση στα μυαλά τους, οι ορμόνες χορεύουν πεντοζάλι, τα μυαλά γίνονται βιοχημικό μπλέντερ, άστα να παν.
Έτσι, οι σύγχρονες κοινωνίες διαμορφώνουν ακραίες μορφές τέχνης ως βαλβίδα αποσυμπίεσης κι έτσι κάπως αντιμετωπίζεται η μαζική μούρλα. Φυσικά υπάρχουν και άλλοι που τελικά δεν τους αρκεί όπως θα δούμε η τέχνη, σε κάποια φάση θολώνουν και όποιον πάρει ο χάρος. Χάρος που πολύ δοξάστηκε στο black metal.

Στη Νορβηγία λοιπόν που λέτε, κάπου εκεί στις αρχές των νάιντις, υπήρχε ένας προβληματισμένος πιτσιρικάς με το όνομα Øystein Aarseth, μη με ρωτάτε πώς προφέρεται, γνωστότερος αργότερα με το “καλλιτεχνικό” του Euronymous. Σαν μασκότ της ΕΕ ακούγεται αλλά προέρχεται από παράφραση της λέξης Ευρύνομος που είναι ένα διαβόλι και τριβόλι, όνομα ενός δαίμονα. Ο τυπάκος αυτός λοιπόν είχε περίεργη συμπεριφορά, προκλητικός, μισάνθρωπος και τρικυμία εν κρανίω. Ήταν λέει κομουνιστής κι είχε γραφτεί σε μια κομουνιστική νεολαία αλλά την παράτησε γιατί λέει ήταν ανθρωπιστές! Ήμαρτον δηλαδή. Μεταξύ μας, νομίζω αυτά είναι δικαιολογίες. Βαριόταν να πηγαίνει στις όβες, θα τον βάζαν να βγαίνει με κάνα rizøspåsten στα νορβηγικά και θα ντρεπόταν φαίνεται το παλικάρι. Θαύμαζε λέει τον Στάλιν αλλά για όλους τους λόγους που οι οχτροί του τον μισούν, ότι δηλαδή ήταν δικτάτορας, τύραννος, ανθρωποφάγος κλπ.

Μετά έγινε και σατανιστής, όχι LaVey φάση, δηλαδή με τη φιλοσοφική έννοια αλλά με τη φάση ότι υπάρχει πραγματικά ο διάολος και αντιπροσωπεύει το κακό.
Άκουγε μέταλ φυσικά, όλες αυτές τις μπάντες που αναφέραμε, έπαιζε και κιθάρα κι αποφάσισε λοιπόν σε κάποια φάση να φτιάξουν με την παρέα του τους μεγάλους και τρανούς Mayhem, πρωτοπόρους του true Norwegian black metal.
Απ’ την αρχή η όλη φάση ήταν περίεργη με τις ιδιοτροπίες και τις ψευτο-μισανθρωπικές ανησυχίες του. Το κακό (που άλλωστε επιδίωκαν συνειδητά) ξεκίνησε με το Σουηδό τυπάκο που είχαν πάρει για φωνητικά, ονόματι Per Yngve Olin, καλλιτεχνικό όνομα… Dead. Τόσο απλά.

Ο τύπος εκ των υστέρων φάνηκε ότι δεν έστεκε καλά στα μυαλά του, ο κακομοίρης μάλλον είχε σαλέψει λόγω bullying στο σχολείο και λόγω ενός τραυματισμού, ρήξη σπλήνας που κόντεψε να τον στείλει στον άλλο κόσμο. Η συμπεριφορά του δεν ήταν φυσιολογική π.χ. έθαβε λέει τα ρούχα του στο υγρό χώμα για να σαπίσουν και να νιώθει ότι είναι στον τάφο, κοβόταν με μαχαίρι στις συναυλίες, είχε μια σακούλα με ένα ψόφιο πουλί μέσα κι έχωνε τη μούρη του μέσα κι έπαιρνε τζούρες. Ωστόσο ο Dead πέρασε στην ιστορία επειδή εισήγαγε το περίφημο corpse paint, μακιγιάζ με άσπρη μάπα και μαυρισμένα μάτια ώστε να μοιάζει πραγματικά με πτώμα. Πρακτική που ακολούθησαν αμέτρητες μπάντες στη συνέχεια δίνοντας έτσι τη χαρακτηριστική θεατρικότητα στο είδος.

Η ψύχωση του Dead με το θάνατο τον οδήγησε τελικά, μαντέψτε… στο θάνατο. Μια μέρα στο απομονωμένο εξοχικό του Euronymous που τον φιλοξενούσε, έφτασε στο αμήν της απαλεψιάς, έκοψε τις φλέβες και το λαιμό του και μετά αυτοπυροβολήθηκε με καραμπίνα.

Όταν πήγε ο Euronymous και τον βρήκε με χυμένα μυαλά, τα ‘χασε στην αρχή αλλά μετά είχε το κουράγιο να τον βγάλει και φωτογραφία, την οποία χρησιμοποίησε αργότερα για εξώφυλλο δίσκου (!). Λεν μάλιστα ότι πήρε κομμάτια απ’ το κρανίο του, έφτιαξε μενταγιόν και το μοίρασε στους μυημένους, θα δούμε παρακάτω ποιους. Άλλοι λεν ότι πήρε και κομμάτια απ’ τα μυαλά του και τα φάγε… Ό,τι και να ‘κανε τελωσπάντων, δεν είναι νορμάλ να αυτοκτονεί ο φίλος σου και να τον βγάζεις φωτογραφίες.

Ο Euronymous που θεωρείται ο πατέρας του ορίτζιναλ νορβηγικού black metal ήταν γνωστός επίσης για το περίφημο underground δισκάδικο Helvete (κόλαση) που διατηρούσε στο Όσλο και προμόταρε μπάντες τέτοιου σάπιου στιλ. Μάζευε γύρω του κόσμο, υποστηριχτές της μουσικής του και της αντισυμβατικής φιλοσοφίας του, οργισμένους κι ακραίους πιτσιρικάδες. Ένας εξ αυτών ήταν ένα κωλόπαιδο ονόματι Varg Vikernes απ’ το Μπέργκεν, φασιστάκι πλουσιόπαιδο που έψαχνε απεγνωσμένα την προσοχή και τη δόξα, όπως άλλωστε οι περισσότεροι πρωτοπόροι του είδους.

Ο Varg είχε φασιστο-μισανθρωπικές αντιλήψεις, είχε το δικό του one-man πρότζεκτ, τους Burzum που θεωρείται κλασικό πια. Ο Euronymous τον πήρε υπό την αιγίδα του και τη δισκογραφική του ταμπέλα, την Deathlike Silence records και του ‘βγαλε καναδυό δίσκους. Του χρώσταγε όμως φράγκα κι ο Varg είχε τσαντιστεί με την πάρτη του. Εν τω μεταξύ, ο κύκλος αυτός των αλανιών που ξημεροβραδιάζονταν στα υπόγεια του Helvete και είχαν το όνομα “black metal inner circle” άρχισαν να ξεφεύγουν. Και καλά θέλαν να αποδείξουν τα πιστεύω τους, ότι δεν είναι μόνο λόγια κι έτσι άρχισαν να πολεμάν το χριστιανικό κατεστημένο και να καιν εκκλησίες. Ήμαρτον δηλαδή, στη Σκανδιναβία, στις χώρες του πασοκικού παραδείσου, σιγά το χριστιανικό κατεστημένο που υπήρχε ας πούμε. Το ‘παμε, τα παλικάρια ήταν attention whores, δεν γούσταραν τη ανωνυμία, θέλαν προσοχή και δόξα.

Αφού να φανταστείτε, ο πανίβλακας Vikernes, που δεν ήταν τίποτε άλλο από μια βλακοειδή εκδοχή του σφαγέα και ναζιστόσκυλου Μπρέιβικ, πήγε κι έδωσε συνέντευξη σε περιοδικό κι “έδωσε” όλα τα καψίματα και τον κύκλο του Euronymous! Τον πιάσαν αλλά τον άφησαν λόγω έλλειψης στοιχείων.

Εν τω μεταξύ συνέβη ένα άλλο περιστατικό, χαρακτηριστικό των άρρωστων μυαλών που απάρτιζαν τον κλειστό κύκλο. Ο ντραμίστας των πρώιμων Emperor, άλλης ιστορικής  black metal μπάντας πρώτης γενιάς, ο Bård Gudvik Eithun, παρατσούκλι “Faust”, σκότωσε κτηνωδώς με 37 μαχαιριές έναν γκέι άντρα που του την έπεφτε στο Λιλεχάμερ. Άλλο ένα ομοφοβικό φασιστόσκυλο που “εκφραζόταν” μέσω του black metal. Συνελήφθη μετά από ένα χρόνο απ’ το έγκλημα, καταδικάστηκε σε 14 χρόνια κάθειρξη και τον βγάλαν μετά από 9μισι χρόνια. Τώρα κυκλοφορεί ελεύθερος, αμφίβολο κατά πόσο σωφρονισμένος και δημιουργεί ακόμα μουσική.

Ο κόμπος έφτασε στο χτένι όμως τον Αύγουστο το 93. Ο Euronymous αγχωμένος που ήταν ανάμεσα στους λίγους που ξέραν για το φόνο του Faust, περικυκλωμένος από την αστυνομία που τους είχαν από κοντά για το κάψιμο των εκκλησιών μετά τις αποκαλύψεις του Vikernes, αποφάσισε να κλείσει το μαγαζί. Φυσικά τα ‘χε πάρει στο κρανίο με τον Vikernes κι έλεγε εδώ κι εκεί ότι άμα τον έπιανε θα τον έδενε, θα τον βασάνιζε με ηλεκτροσόκ, θα τον σκότωνε αργά-αργά και θα βιντεοσκοπούσε τη φάση να την κάνει ταινία. Κανείς δεν ξέρει αν ήταν πραγματικές απειλές ή λόγια του κώλου. Τελωσπάντων φτάσαν ολ’ αυτά στ’ αυτιά του Vikernes που την ψώνισε. Του χρώσταγε και λεφτά ο Euronymous, δικαιώματα από πωλήσεις, του στριψε κι αυτουνού και κατέβηκε στο Όσλο να τον βρει να τον σκοτώσει.

Απ’ την ιστορία βγαίνει ότι το’ χε προαποφασισμένο ότι θα τον σκότωνε, γι’ αυτό μάλιστα προσπάθησε να φτιάξει ένα γελοίο άλλοθι νοικιάζοντας βιντεοκασέτες να τις δει τάχαμου δήθεν.

Πήγε τον βρήκε σπίτι του, τάχα ξέφυγε το πράμα, ήρθαν στα χέρια και το σίχαμα μαχαίρωσε 23 φορές το άλλο σίχαμα. Συνελήφθη μετά από μερικές μέρες, δικάστηκε και καταδικάστηκε στην ανώτατη ποινή στη Νορβηγία, 21 χρόνια και βγήκε στα 15 με αναστολή. Το κάθαρμα αυτό εξακολούθησε να γράφει μουσική, εξακολουθεί να διαδίδει τις σάπιες ρατσιστικές του ιδέες. Αλλά η ανανδρία του φαίνεται απ’ το ότι επέμενε ότι ήταν σε αυτοάμυνα και καλά. Τρίχες! Ήθελε να τον σκοτώσει γιατί ζήλευε τη δόξα του, ήθελε αυτός να ‘ναι ο καπετάν ένας.

Η ταινία αποδίδει αυτά τα γεγονότα με μια σχετική αντικειμενικότητα. Φυσικά όλοι οι μάγκες που αποτέλεσαν μέρος της πρώιμης ιστορίας του black metal την κράζουν την ταινία όπως π.χ ο μέγας Fenriz των Darkthrone και φυσικά το ίδιο το καθίκι ο Vikernes που λεν ότι “δεν ξέρουν τίποτα τι ακριβώς έγινε”, “δεν καταλαβαίνει” ο κόσμος τι ήταν το γνήσιο νορβηγικό black metal και άλλες τέτοιες παπαριές. Μια χαρά καταλάβαμε, ήσασταν όλοι  απελπισμένα φασιστοκωλόπαιδα που δεν κατάφερε η μουσική τελικά να σας γλιτώσει απ’ τις μισάνθρωπες φασιστοϊδέες σας. Και το ερώτημα είναι: φταίει τελικά η μουσική; Aυτό το ακραίο, προκλητικό, βλάσφημο, σχεδόν ενοχλητικό σε κάποιες φάσεις παρακλάδι του μέταλ ευθύνεται για την εγκληματική συμπεριφορά και τις ιδέες κάποιων; Aπάντηση: όχι.

Η μουσική είναι τέχνη, είναι η μετατροπή σκέψεων και συναισθημάτων σε αντικείμενα επικοινωνίας, γραπτά, οπτικοακουστικά. Και φυσικά μπορούν να γίνουν φορείς πολιτικής και ιδεών που μπορούν με τη σειρά τους να επηρεάσουν κόσμο. Το ότι άνθρωποι με τέτοια ένστικτα, που πιθανόν επηρεάζουν και τις ιδέες τους καταφεύγουν ή προσελκύονται από ακραίες μορφές έκφρασης είναι μάλλον κατανοητό.

Το black metal απέδειξε ότι εξελίσσεται, μεταλλάσσεται, προσαρμόζεται σε νέα δεδομένα, η θεατρικότητά του του έχει επιτρέψει να γίνει αβάν-γκαρντ. Η ελληνική εκδοχή του έχει δημιουργήσει σχολή: Rotting Christ, Varathron, Necromantia. οι Rotting Christ αυτή τη στιγμή, όσο κι αν σας φαίνεται υπερβολικό, πιστεύω ότι είναι το σημαντικότερο ίσως και δημοφιλέστερο σύγχρονο πολιτιστικό προϊόν της Ελλάδας, ακόμα και στα χρόνια της κρίσης με διεθνή ακτινοβολία.

Δε λείπουν φυσικά και ελληνικές μπάντες με αναφορές στο φασισμό, τον εθνικισμό, όλα ψιλό-συνώνυμα με την εγγενή μισανθρωπία του πρώιμου black metal, μη ξεχνάμε άλλωστε ότι το είδος αυτό εκπροσωπείται στην ελληνική βουλή απ’ τον Καιάδα, κατά κόσμον Γιώργο Γερμενή, μέλος των Naer Mataron και σεσημασμένο χρυσαυγίτη.

Όσο κι αν δε φταίει η μουσική πάντως, το black metal έχει συνδεθεί περισσότερο με το φασισμό και κυρίως, νεοναζισμό διεθνώς και κάτι αναρχο-αριστερές απόπειρες δεν πείθουν.

Οι άνθρωποι που εγκλημάτισαν στα πρώτα χρόνια είτε φάγαν το κεφάλι τους όπως είδαμε, είτε πλήρωσαν το χρέος τους με φυλακή στο γενικά νορμάλ σωφρονιστικό σύστημα των χωρών αυτών. Η υψηλότερη ποινή είναι 21 χρόνια, βγαίνουν νωρίτερα κι άμα το καλοσκεφτείτε, είναι επαρκής χρόνος να πληρώσουν για τις μαλακίες τους. Μεγαλύτεροι και “σοφότεροι” τώρα, μάλλον δεν αποτελούν κίνδυνο για την κοινωνία ασχέτως αν διατηρούν τις κοσμοθεωρίες τους.

Ο κίνδυνος είναι ότι υπάρχει κόσμος που τους θαυμάζει για τις πράξεις τους. Τι να κάνεις, πάντα υπάρχει αυτή η αδιανόητη έλξη προς το “κακό” στο πλαίσιο της τρέχουσας ηθικής: χριστιανικής, ανθρωπιστικής, πολιτικής. Και υπάρχει επειδή ακριβώς ο άνθρωπος δεν καταφέρνει να αναπτύξει σωστά την προσωπικότητά του μέσα στις αντιφάσεις του καπιταλισμού, και  εφόσον δεν του αρκούν οι δίοδοι έκφρασης της προσωπικότητάς του, π.χ τέχνη, τότε παρεκκλίνει και γίνεται εγκληματίας. Ας μην κατηγορήσουμε λοιπόν τη μουσική παρ’ όλο που μπορεί να γίνει όχημα σάπιων ιδεών. Το άτομο, μολονότι φέρει πλήρη ευθύνη των επιλογών του και των πράξεών του είναι στην τελική προϊόν της εποχής του, του κοινωνικοπολιτικού συστήματος που ζει, ακόμα κι αν ζει στην “καλύτερη” εκδοχή του όπως πιστεύουν όλοι, το σκανδιναβικό μοντέλο. Το καλύτερο που έχουμε να κάνουμε είναι ν’ ακούσουμε τις μουσικές τους μ’ ανοιχτό μυαλό και να εμπλουτίσουμε τα συμπεράσματά μας για τον κόσμο που ζούμε.