Νίκος Πλουμπίδης: «Μιλώ εκ μέρους της Αριστερής Παράταξης των Δασκάλων…»

Από την εποχή της ίδρυσης της Διδασκαλικής Ομοσπονδίας (21/4/1921) μέχρι το 1929, οπότε εμφανίστηκε η Αριστερή Παράταξη των δασκάλων στην 3η Γενική Συνέλευση του κλάδου, η ΔΟΕ είχε επιτελέσει σημαντικό έργο τόσο στον εκπαιδευτικό όσο και στον επαγγελματικό τομέα.

Η έκδοση του Διδασκαλικού Βήματος (15/8/1924) υπήρξε σημαντικός σταθμός στην πορεία της ΔΟΕ. Οι διοικήσεις της ΔΟΕ συνεργάζονταν με τη Συνομοσπονδία Δημοσίων Υπαλλήλων (ΣΔΥ), που είχε στο μεταξύ ιδρυθεί (1926). Ο δασκαλικός κλάδος υπέστη σοβαρές δοκιμασίες στη διάρκεια της δικτατορίας του στρατηγού Θ. Πάγκαλου.

(…)Στα 1929 η υποβολή στη Βουλή για ψήφιση του νομοσχεδίου «περί μέτρων ασφαλείας του κοινωνικού καθεστώτος και προστασίας των ελευθεριών του λαού» ή, όπως λεγόταν, «περί ιδιωνύμου αδικήματος», είχε δημιουργήσει σοβαρό πολιτικό ζήτημα.

Η διοίκηση της ΔΟΕ τάχτηκε ενάντια στο νομοσχέδιο και με αρθρογραφία στο Διδασκαλικό Βήμα αποκάλυπτε τους σκοπούς και τις συνέπειες που μπορούσε να έχει για τους δασκάλους και τις οργανώσεις τους.

Συμβιβαστικό και συντηρητικό ήταν το πνεύμα των νομοσχεδίων που ψηφίστηκαν στα 1929 με υπουργό Παιδείας τον Γόντικα. Θετικά σημεία τους ήταν η κατάργηση του ελληνικού σχολείου, η θέσπιση εξατάξιου δημοτικού σχολείου και γυμνασίου, η καθιέρωση της δημοτικής γλώσσας στις τέσσερις πρώτες τάξεις του δημοτικού, ο διορισμός δασκάλων μόνο πτυχιούχων διδασκαλείων και η ίδρυση γεωργικών, εμπορικών, βιοτεχνικών και οικοκυρικών σχολών για απόφοιτους δημοτικού.

Στη 12η Γενική Συνέλευση του 1929 ο κλάδος ασχολήθηκε με τα νομοσχέδια Γόντικα και τόνισε πως λείπει απ’ αυτά το δημοκρατικό πνεύμα και μπαίνουν όρια πνευματικών αναγκών και δικαιωμάτων ανάμεσα στις κοινωνικές τάξεις.

Στη συνέλευση αυτή μίλησαν από την Αριστερή Παράταξη ο Ν. Πλουμπίδης, ο Β. Παπάς, ο Κώστας Θ. Παπανικολάου, ο Κώστας Χυτήρης, ο Κ. Τσίρκας, ο Κώστας Βούλγαρης, η Κατίνα Μαμέλη, ο Σωκράτης Τσέκας, ο Σεραφείμ Στρατίκης και άλλοι.

Σχετικά με την ομιλία του Ν. Πλουμπίδη στη 12η Γενική Συνέλευση και τις αντιδράσεις που προκάλεσε στους φανατικούς δεξιούς αντιπροσώπους, η Ελένη Μπαμπαδάκη, μέλος τότε της διοίκησης της Διδασκαλικής Ομοσπονδίας μαζί με τον Β. Παπά, έγραψε τα παρακάτω στο Ριζοσπάστη στις 14/8/1977:

«Ήταν Ιούλης του 1929, μια από τις πιο ζεστές μέρες εκείνου του καλοκαιριού κι όμως από νωρίς σε καυτερό απόγεμα η Αίθουσα Εμποροϋπαλλήλων, οδός Αγίας Φιλοθέης, Πλατεία Μητροπόλεως, όπου γίνονταν οι εργασίες της 12ης Γενικής Συνέλευσης της Ομοσπονδίας των Δασκάλων, ήταν ασφυκτικά γεμάτη. Στη σκηνή το προεδρείο της Συνέλευσης και τα μέλη του Συμβουλίου της ΔΟ. Στην ευρύχωρη αίθουσα παρόντες όλοι οι αντιπρόσωποι των Επαρχιακών Συλλόγων και της Αθήνας. Και ακροατήριο πίσω στην αίθουσα. Ακροατήριο ασυνήθιστα πολύ. Κι αν οι αντιπρόσωποι δάσκαλοι ήταν οι πιο πολλοί ηλικιωμένοι, εδώ στις πίσω γραμμές, στο ακροατήριο, ήταν όλοι νεαροί. Δάσκαλοι και δασκάλες, φοιτητές, εργάτες, συνδικαλιστές και δημοσιογράφοι. Αλλά και… οι αστυνομικοί.

Ο έλεγχος των «πεπραγμένων της απερχόμενης» Διοίκησης της ΔΟ είχε εμφανίσει ένα εξαιρετικό ενδιαφέρον… Κάποτε καθώς ο ηλικιωμένος ομιλητής κατέβηκε από το βήμα κλήθηκε να μιλήσει… ο «επόμενος εγγεγραμμένος, ο αντιπρόσωπος Διδασκαλικού Συλλόγου Ελασσώνος κύριος Νικόλαος Πλουμπίδης».

Από την αριστερή πλευρά της αίθουσας, όπου ήταν συγκεντρωμένοι μόνο νεαροί αντιπρόσωποι, σηκώθηκε και προχώρησε στο βήμα «ο της Ελασσώνος».

Ο Νίκος Πλουμπίδης το 1930

Ψηλός, λεπτός δασκαλάκος με πλούσια ξανθά μαλλιά και μάτια ολόμαυρα, φωτεινά, γελαστά. Βολεύτηκε στο βήμα και άρχισε.

…Μιλώ εκ μέρους της Αριστερής Παράταξης των Δασκάλων…

Σχεδόν πενήντα χρόνια έχουν περάσει από εκείνο το απόγεμα του Ιούλη. Κι η στιγμή εκείνη μένει στο νου μου άσβηστη, σημαδεμένη. Σιγή νεκρική επικράτησε για μια στιγμή στην αίθουσα. Λες και σταμάτησαν και οι αναπνοές εκεί μέσα. Η λέξη «αριστερή», που πρώτη φορά ακούστηκε σε δασκαλική σύναξη, άφησε άφωνο, κατάπληκτο το ακροατήριο. Κι αμέσως κάποιος απ’ τη δεξιά της αίθουσας, πετάχτηκε όρθιος και προχώρησε απειλητικά προς το βήμα:

…Αριστεροί, είπες, κύριε; Δηλαδή αλλιώς κομμουνισταί; Έτσι, μίλα καθαρά – μην κρύβεσαι…

Ήταν ηλικιωμένος με το πρόσωπο αγριεμένο. Κι ενώ απ’ τη δεξιά σηκώθηκαν κι άλλοι πίσω του και βάδιζαν προς το βήμα, εμείς, και οι 20 απ’ την Αριστερά, βρεθήκαμε στη στιγμή γύρω απ’ τον Πλουμπίδη.

Δεν πιαστήκαμε ωστόσο στα χέρια εκείνη τη φορά. Έγινε όμως πανδαιμόνιο. Αποχώρησαν επιδεικτικά από την αίθουσα οι πιο φανατικοί δεξιοί αντιπρόσωποι με βρισιές και φοβέρες. Ο Πλουμπίδης εξήγησε ήρεμα ποιοι ήμασταν και τι ακριβώς ζητούσε για το Σχολείο και για το Δάσκαλο η Αριστερή Παράταξη. Διάβασε και μια σχετική δήλωσή μας από το περιοδικό που βγάλαμε τότε, τον «Πρωτοπόρο Δάσκαλο» που είχε υπεύθυνο τον Πλουμπίδη… και πρωτοσέλιδο το γνωστό ποίημα της αξέχαστης Σοφίας Μαυροειδή «Η δασκάλα», που βοήθησε το περιοδικό μας να γίνει ανάρπαστο όχι μόνο απ’ τους εκπαιδευτικούς.

Από το βήμα σιγά σιγά πέρασαν και οι άλλοι αντιπρόσωποι της Αριστεράς και μίλησαν πάνω σ’ όλα τα θέματα της Συνέλευσης… Οι αξέχαστοι νεαροί τότε Κώστας Χυτήρης, Βαγγέλης Πόλκος, Κώστας Τσίρκας, Κώστας Βούλγαρης που εχτελέστηκαν από τους Γερμανούς στο Σκοπευτήριο της Καισαριανής. Η Κατίνα Μαμέλη, ο Σωκράτης Τσέκας, ο Κώστας Παπανικολάου, ο Σεραφείμ Στρατίκης και άλλοι και άλλοι… που πρόσφεραν τη ζωή τους ολόκληρη ολοκαύτωμα στους αγώνες του λαού μας.

Στο Συμβούλιο της Διδασκαλικής Ομοσπονδίας ήμασταν τότε ο αξέχαστος σύντροφος Βασίλης Παπάς κι εγώ… Όλοι τιμωρηθήκαμε, φυσικά. με διάφορες ποινές.»

Αυτά έγραφε η Ελένη Μπαμπαδάκη για την ομιλία του Ν. Πλουμπίδη και τις αντιδράσεις που προκάλεσε στη 12η Γενική Συνέλευση της ΔΟΕ. Η Ε. Μπαμπαδάκη, όμως, που γνώριζε αρκετές λεπτομέρειες από την κατοπινή δράση του Ν. Πλουμπίδη, συνεχίζει στο ίδιο γράμμα να αναφέρει και τα εξής:

«Στα χρόνια που ακολούθησαν, ο Πλουμπίδης βρισκόταν πάντα στις πρώτες γραμμές, σ’ όλους τους αγώνες των δασκάλων, των δημοσίων υπαλλήλων και των εργατών. Φυματικός, ζώντας τώρα –απολυμένος από την υπηρεσία– σχεδόν πάντα παράνομος. σε υπόγεια και τρώγλες, κάτω από απίστευτα φοβερές συνθήκες. Στάλθηκε από το Κόμμα μας στη Σοβιετική Ένωση και σε σανατόρια εδώ για θεραπεία. Κάθε φορά που γυρνούσε με «καλύτερη υγεία» ξανάρχιζε τον αγώνα στις πρώτες γραμμές.

Ακολούθησαν διχτατορίες, πόλεμος. κατοχή, εμφύλιος… Αμέτρητες χιλιάδες οι αγωνιστές του λαού στις φυλακές, στη Γυάρο και στα Μακρονήσια, στα εκτελεστικά αποσπάσματα.

Σ όλα τα φοβερά και απερίγραπτα σκληρά εκείνα χρόνια, ο Πλουμπίδης στάθηκε πάντα στη θέση του. Πιάνεται και η γυναίκα του και κλείνεται στη φυλακή, δικασμένη σε ισόβια. Και το μωρό παιδί τους μεγαλώνει στα χέρια των συγγενών… Ένας αγωνιστής ο Πλουμπίδης, ανάμεσα σε χιλιάδες άλλους επώνυμους και ανώνυμους αγωνιστές, νέους και ηλικιωμένους, γυναίκες και παιδιά που θα μένουν πάντα τιμημένοι στο νου και στην καρδιά μας.

Κι όταν δικαζόταν ο Μπελογιάννης, ο Πλουμπίδης –μέλος της ΚΕ και του ΠΓ του ΚΚΕ– έστειλε το γνωστό εκείνο γράμμα με το οποίο ζητούσε να παρουσιαστεί και να δικαστεί ο ίδιος σαν ο πραγματικός υπεύθυνος του παράνομου μηχανισμού του ΚΚΕ.

Πόσα περάσαμε από τότε, για να φτάσουμε στο 1952;

Ήταν η 25 του Νοέμβρη του 1952. Κι έγραφαν οι εφημερίδες: «…Η Γενική Ασφάλεια επέτυχε να εντοπίση το σπίτι, όπου εκρύπτετο ο Νικόλαος Πλουμπίδης, μια μονώροφη μονοκατοικία στην οδό Πρεβέζης. Αμέσως όλη η αστυνομική ηγεσία με ισχυρή δύναμη αστυφυλάκων κινητοποιήθηκε. Ήταν 2:45 απομεσήμερο.

Το σπίτι και το τετράγωνο κυκλώθηκε. Και μια ομάδα αξιωματικών με επικεφαλής το Διοικητή Γενικής Ασφαλείας Αθηνών Θ. Ρακιτζή χτύπησε την πόρτα. Καθώς άνοιγε, για να φανεί μια ανύποπτη γυναίκα, οι αστυνομικοί την απώθησαν και εισόρμησαν με τα πιστόλια στο χέρι. Στην κουζίνα έτρωγε ένας μεσήλιξ με φαλάκρα και χλωμή φυσιογνωμία. Τους κοίταζε ήρεμος…

Γεια σου, Πλουμπίδη, του είπε ο Ρακιτζής…

Τον άρπαξαν και σηκωτό τον πήγαν στην Ασφάλεια. Ατάραχος έλεγε και ξανάλεγε απαντώντας στις ερωτήσεις: «Δεν θα σας πω τίποτα. Ναι, εγώ είμαι ο υπεύθυνος του ΚΚΕ.»

Την επομένη ακούσαμε εκείνη την εκπομπή του ραδιοφωνικού σταθμού του ΚΚΕ… που αποκήρυσσε τον Πλουμπίδη σαν πράκτορα της Ασφάλειας… Και κατάγγελνε πως η σύλληψή του ήταν σκηνοθεσία της κυβέρνησης… κλπ…

Κι ο Πλουμπίδης απαντούσε:

…Είμαι κομμουνιστής, ακολουθώ μέχρι το θάνατο τις εντολές του κόμματός μου. Το κόμμα μου κάνει λάθος. Εγώ όμως είμαι και θάμαι πιστός σ’ αυτό…

Από τις φυλακές Σωτηρίας που κρατιόταν τα Χριστούγενα του 1952 περιμένοντας το Στρατοδικείο, την καταδίκη και την εχτέλεση γράφει, ανάμεσα σ’ άλλα…

…«Σήμερα είναι Χριστούγεννα, βρίσκομαι ανάμεσα στη ζωή και το θάνατο… Αυτό που επείγει δεν είναι η ανασκευή της εις βάρος μου κατηγορίας. Αυτό θα το κάνει το Κόμμα αργότερα. Όταν θα ελέγξει τα πράγματα, θα αναγνωρίσει το λάθος και θ’ αποκαταστήσει την αλήθεια αδιάφορο αν εγώ στο μεταξύ θάχω εκτελεστεί με το στίγμα του προδότη… Εκείνοι που λεν πως πρέπει να μιλήσω και να υπερασπιστώ την τιμή μου, είτε το θέλουν είτε όχι, παίζουν το παιχνίδι της Ασφάλειας, που θέτει στη διάθεσή μου όλα τα μέσα, αν ήθελα να μιλήσω… Τιμή μου εγώ έχω πάνω απ’ όλα την τιμή του Κόμματος… Κρατιέμαι στη ζωή με τα δόντια για να δώσω δυο ακόμα μάχες. Τη μάχη της δίκης και του εχτελεστικού αποσπάσματος.»

Στις 24 Ιούλη του 1953 αρχίζει η δίκη του στο Στρατοδικείο με την κατηγορία της «κατασκοπείας» και καταδικάζεται δις εις θάνατον… Στις 14 Αυγούστου 1954 τα ξημερώματα τον οδήγησαν στον καινούργιο τόπο των εκτελέσεων, στο Δαφνί.

…«Δεν έχω κανένα βάρος στη συνείδησή μου (τα τελευταία του λόγια). Πεθαίνω ήσυχος. Αρκετό σπόρο έσπειρα και χιλιάδες νέοι θα πάρουν τη θέση μου μέχρι τη νίκη του λαού… Η τελευταία μου επιθυμία: Να πείτε στο παιδί μου πως ο πατέρας του ήταν ένας τίμιος αγωνιστής.»

Την επομένη ακούσαμε πως η εκτέλεση του Πλουμπίδη ήταν σκηνοθεσία της Ασφάλειας. Πως ο Πλουμπίδης δεν εχτελέστηκε, ζει, τον πήρε κρυφά η Ασφάλεια και τον φυγάδεψε…

Από τότε όσοι ξέραμε τον Πλουμπίδη περιμέναμε…

Και το Μάρτη του 1956 δικαιωθήκαμε. Ο Πλουμπίδης αποκαταστάθηκε.»

***

Λίγα λόγια για την εκλεκτή δασκάλα, αγωνίστρια και επιφανές στέλεχος της Αριστερής Παράταξης Ελένη Μπαμπαδάκη:

Ελένη Μπαμπαδάκη

Γεννήθηκε το 1899 στους Αρμένους Ρεθύμνου. Σπούδασε δασκάλα, όπως και η αδελφή της Βασιλεία. Μετά την αποφοίτησή της από το διδασκαλείο οργανώθηκε στο ΚΚΕ και είχε αναπτύξει μεγάλη δραστηριότητα σαν δασκάλα, σαν μέλος του ΚΚΕ και συνδικαλίστρια.

Ο τότε επιθεωρητής Ρεθύμνου, για να απαλλαγεί από την εξωσχολική δραστηριότητά της, τη συμβούλεψε να πάει στο Πανεπιστήμιο Αθήνας για μετεκπαίδευση.

Ήταν ανάμεσα στους πρώτους που πέτυχαν στη μετεκπαίδευση.

Στην Αθήνα γνώρισε τους δασκάλους Ν. Πλουμπίδη, Κ. Θ. Παπανικολάου, Ο. Γκοβάτο, Χρ. Πολυμνάκο, που αργότερα παντρεύτηκε την αδελφή της Βασιλεία.

Για τον Ν. Πλουμπίδη έλεγε πως είχε μεγάλη πίστη και ικανότητες στη δουλειά του και μιλούσε πάντα σωστά. Μαζί του είχε ιδιαίτερη φιλία. Σε μεγάλη εκτίμηση είχε και τον Κ. Θ. Παπανικολάου. Στην Αθήνα γνώρισε τον Άρη και τον αδελφό του Μπάμπη Κλάρα.

Πήρε δραστήριο μέρος στους συνδικαλιστικούς αγώνες. Εκλέχτηκε αντιπρόσωπος δασκαλικών συλλόγων για τη Γενική Συνέλευση της ΔΟΕ και στα 1929-1930 ήταν μέλος της διοίκησης της Διδασκαλικής Ομοσπονδίας. Έγραψε αξιόλογα άρθρα στο Διδασκαλικό Βήμα και σ’ άλλα έντυπα.

Στην περίοδο της Κατοχής ήταν στην Αθήνα πρώτα, πήγε για ένα διάστημα στην Ευρυτανία και ξαναγύρισε στην Αθήνα. Ήταν από τους υπεύθυνους για τη σύνταξη και έκδοση του παράνομου Διδασκαλικού Βήματος στη διάρκεια της Κατοχής. Στον εμφύλιο πόλεμο βρισκόταν στην Αθήνα και δούλευε σε διάφορα κομματικά έντυπα. Το μεταδεκεμβριανό κράτος την εξόρισε στην Ικαρία και στο Τρίκερι, απ’ όπου βγήκε στη δεκαετία του πενήντα με κλονισμένη την υγεία της. Έδινε συνεργασίες σε εφημερίδες και περιοδικά. Ήταν μέλος της συντακτικής επιτροπής της Πανελλαδικής Ομοσπονδίας Γυναικών (ΠΟΓ). Στις αρχές του 1960 έγραψε σειρά άρθρων στην εφημερίδα Ελεύθερος, σχετικά με την αγρότισσα γυναίκα.

Είχε σχέσεις με ανθρώπους των γραμμάτων, όπως τον Νίκο και τη Γαλάτεια Καζαντζάκη, την Έλλη Αλεξίου, τη Ρόζα Ιμβριώτη και άλλους. Η Ρόζα Ιμβριώτη, ο Μπασιάκος, ο Αντώνης και η Μπέτυ Αμπατιέλου την επισκέπτονταν συχνά στο Χαλάνδρι όπου έμενε.

Πέθανε στις 22 Αυγούστου του 1983.

Γιάννη Κατσαντώνη, Η Αριστερή Παράταξη των δασκάλων στο μεσοπόλεμο, εκδόσεις Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα 1998