Η Κομιντέρν (Κομμουνιστική Διεθνής) μέσα από τα ιστορικά ντοκουμέντα – Μέρος 4ο

Δείτε τα προηγούμενα μέρη εδώ.

Ο Στάλιν και ο Τρότσκι

Σε αυτό το σημείο αξίζει μία αναφορά στη σύγκρουση του Στάλιν με τον Τρότσκι, καθώς την περίοδο εκείνη ο τροτσκισμός αποκυρήχθηκε και αποβλήθηκε από το διεθνές κομμουνιστικό κίνημα. Επίσης επειδή το γεγονός είχε διεθνείς διαστάσεις και οδήγησε στην οργάνωση του Τροτσκισμού σε πολιτικό ρεύμα. Η σύγκρουση είχε τις ρίζες στην διαθήκη του Λένιν και εκφράστηκε τόσο μέσα στο κόμμα της ΕΣΣΔ, όσο και στην Κομιντέρν. Επειδή όμως οι αναφορές γύρω από το ζήτημα είναι πάρα πολλές, εδώ θα γίνει μία αναφορά στη Διαθήκη.

Ο διεθνής Τροτσκισμός έως σήμερα ισχυρίζεται ότι ο Λένιν έχριζε ως διάδοχο του τον Τρότσκι και απέπεμπε το Στάλιν από καθοδηγητικές θέσεις. Αρχικά και μόνο το γεγονός ότι ένα κομμουνιστικό κόμμα λειτουργεί έτσι είναι σφάλμα ενάντια στις αρχές του Λενινισμού. Είναι δυνατόν ο Λένιν να πήγε κόντρα στις αρχές του; Όχι, απλά ο Τροτσκισμός έκανε το αυτονόητο, λειτουργούσε όπως οι Μενσεβίκοι. Βέβαια αυτό δεν πρέπει να μας ρίχνει από τα σύννεφα μιας και ο Τρότσκι το 1903 δεν τάχθηκε με τους Μπολσεβίκους, αλλά έγινε μέλος τους, στο έκτο συνέδριο του κόμματος τον Ιούλη του 1917 (στις παραμονές δηλαδή της επανάστασης). Μάλιστα εξακολουθούσε να λειτουργεί διασπαστικά συσπειρώνοντας γύρω του, τους οπαδούς του.

Κάπως έτσι φτάνουμε στα τέλη του 1922 και στις αρχές του 1923, που δήθεν συντάχθηκε η Διαθήκη του Λένιν. Η διαθήκη αυτή ήταν πέντε γράμματα-οδηγίες για το δωδέκατο συνέδριο του κόμματος (1923). Από αυτά αναφορά στα δύο πρόσωπα είχε μόνο το δεύτερο (25 Δεκέμβρη 1922) και ένα συμπληρωματικό του σημείωμα (4 Γενάρη 1923) που έλεγαν τα εξής:

• Στο γράμμα του 1922 ο Λένιν έλεγε “Ο σ. Στάλιν, που έγινε γενικός γραμματέας, συγκέντρωσε στα χέρια του απεριόριστη εξουσία, και δεν είμαι βέβαιος, αν θα τα καταφέρνει πάντοτε να χρησιμοποιεί αυτή την εξουσία με αρκετή περίσκεψη. Από το άλλο μέρος ο σύντροφος Τρότσκι….δεν διακρίνεται μόνο για τις εξαιρετικές ικανότητες του. Προσωπικά ίσως να είναι ο πιο ικανός άνθρωπος στη σημερινή Κ.Ε, όμως είναι και ο άνθρωπος που κατέχεται από μία υπερβολική αυτοπεποίθηση και από μία υπερβολική τάση προς τις καθαρά διοικητικές μεθόδους δουλειάς”51. Σε αυτό το γράμμα εξηγεί τα χαρακτηριστικά των δύο προσώπων χωρίς να “χρίζει” κάποιο σαν διάδοχο.
• Στο γράμμα του 1923 ο Λένιν έλεγε “Ο Στάλιν είναι πολύ σκαιός και αυτή η αδυναμία, εντελώς ανεκτή στο περιβάλλον μας και στις μεταξύ μας, μεταξύ κομμουνιστών, σχέσεις, γίνεται ανυπόφορη για το αξίωμα του γενικού γραμματέα. Γι’ αυτό προτείνω στους συντρόφους να μελετήσουν καλά τον τρόπο της μετάθεσης του Στάλιν από αυτή τη θέση και της τοποθέτησης σ’ αυτήν άλλου προσώπου, που από όλες τις άλλες απόψεις να διαφέρει από τον σ. Στάλιν μόνο σε ένα προσόν, και συγκεκριμένα: να είναι πιο υπομονετικός, πιο προσιτός, πιο ευγενικός και πιο προσεκτικός προς τους συντρόφους, λιγότερο ιδιότροπος κλπ”52. Σε αυτό το γράμμα εξηγεί ότι ο Στάλιν έχει κάποια αρνητικά χαρακτηριστικά και συμβουλεύει στην απομάκρυνση του (όχι για ιδεολογικούς λόγους), χωρίς όμως να υποδεικνύει κάποιον άλλο σύντροφο.

Τα γράμμα αυτά από μόνα τους ανατρέπουν την υπόδειξη του Τρότσκι ως ηγέτη του κόμματος. Μάλιστα είναι χαρακτηριστικό ότι αστοί και μη ιστορικοί αμφισβητούν την αυθεντικότητα τους. Εδώ λοιπόν αξίζει να δούμε κάτι επιπλέον. Την περίοδο που γράφτηκαν αυτά τα γράμματα ο Λένιν ήταν κατάκοιτος και η σύνταξη τους γινόταν από γραμματείς. Η καθημερινότητα του καταγράφονταν στο “ημερολόγιο των καθηκόντων των γραμματέων του Λένιν”, το οποίο ανέτρεψε την ιστορία του Τροτσκισμού για την διαθήκη του Λένιν. Στο ντοκουμέντο αυτό δεν υπάρχει κάποια καταγραφή για τις 4 Γενάρη 192353. Άλλωστε είναι γεγονός ότι η “διαθήκη” δεν διαβάστηκε στο δωδέκατο συνέδριο, αλλά στο δέκατο-τρίτο το Μάη του 1924 (ο Λένιν δεν ζούσε). Άραγε ο Λένιν δεν ρώτησε ποτέ, για το τι ειπώθηκε στο δωδέκατο συνέδριο, δεν ήθελε να μάθει τις αντιδράσεις για την διαθήκη; Πολύ απλά δεν αναρωτήθηκε, γιατί το παραπάνω ντοκουμέντο επιβεβαιώνει όσους αμφισβητούν την αυθεντικότητα της “διαθήκης”. Υπάρχουν βέβαια εκδόσεις που έχουν υποσημειώσεις για την καταγραφή στις 4 Γενάρη 1923 (άλλωστε ορισμένοι ιστορικοί αστοί και μη υποστηρίζουν ότι κενές σελίδες συμπληρώθηκαν αργότερα), αλλά είναι επιπρόσθετες, καθώς το ντοκουμέντο αυτό καθαυτό περιλαμβάνει μονάχα τις καταγραφές των γραμματέων. Επίσης η “διαθήκη” παραδόθηκε στο συνέδριο από την Κρούπσκαγια που εκείνη την περίοδο είχε επαφές με την εσωκομματική αντιπολίτευση, η οποία και το παρουσίασε. Τέλος είναι γεγονός ότι στο δέκατο-τρίτο συνέδριο ο Στάλιν ζήτησε να απαλλαχτεί από τα καθήκοντα του, πράγμα το οποίο έκανε ξανά ένα χρόνο μετά, αλλά και τις δύο φορές το κόμμα αποφάνθηκε πως έπρεπε να παραμείνει στη θέση του54. Άλλωστε η εκλογή του στη θέση του γενικού γραμματέα στο ενδέκατο συνέδριο του μπολσεβίκικου κόμματος, έγινε έπειτα από πρόταση του Λένιν, η οποία στηρίχθηκε από τους συνέδρους55. Γιατί ένα κομμουνιστικό κόμμα νέου τύπου δεν λειτουργεί με “διαθήκες”, αλλά συλλογικές διαδικασίες.

Η άνοδος του φασισμού στη Γερμανία

Ο λόγος που γίνεται άλλη μία φορά αναφορά στις εξελίξεις της Γερμανίας οφείλεται στο γεγονός, ότι χρησιμοποιήθηκαν για την στροφή που έγινε στο έβδομο συνέδριο. Πιο συγκεκριμένα η ήττα στην Γερμανία το 1933 οδήγησε στην αναθεώρηση της γραμμής του έκτου συνεδρίου.

Το Κομμουνιστικό Κόμμα Γερμανίας μετά τα γεγονότα του 1923 υιοθέτησε τις αποφάσεις του πέμπτου συνεδρίου και στα πλαίσια της μπολσεβικοποίησης τσάκισε τις ομάδες που λειτουργούσαν εσωκομματικά, κτίζοντας ένα κόμμα στα πρότυπα του προλεταριακού κόμματος νέου τύπου. Στην πορεία υιοθέτησε και τις αποφάσεις του έκτου συνεδρίου καθορίζοντας τον προλεταριακό χαρακτήρα της επανάστασης στην Γερμανία και προωθώντας την οικοδόμηση του ενιαίου μετώπου. Σε όλη αυτή την περίοδο έως το 1933 κατάφερε να κτίσει ένα γερό κόμμα με περίπου

900.000 μέλη και 6.000.000 ψήφους. Ας δούμε λοιπόν πιο αναλυτικά τα γεγονότα.

Αρχικά πρέπει να πούμε ότι ο φασισμός είναι πολιτική του κεφαλαίου, άρα και θέση του στην κυβερνητική εξουσία, στρατηγική επιλογή των αστών. Όπως ο Ιταλικός φασισμός56 έτσι και o Γερμανικός φασισμός57 ενισχύθηκαν οικονομικά από το μεγάλο κεφάλαιο, το οποίο τους παρέδωσε απλόχερα την εξουσία. Μάλιστα χαρακτηριστικό είναι ότι ενισχύθηκαν οικονομικά και από το Αμερικάνικο κεφάλαιο58. Η παρουσία και ανάπτυξη του σε όλες τις χώρες ήταν επιλογή αστικής διαχείρισης που ενισχύθηκε, τόσο από αντιδραστικές δυνάμεις, όσο και από δήθεν δημοκρατικές.

Απέναντι στο ζήτημα του φασισμού ο Λένιν δεν άφησε γραπτά (μόνο κάποιες αναφορές), αλλά προσωπικά μέσα από αυτές καταλήγω στο εξής συμπέρασμα. Έλεγε στο τέταρτο συνέδριο: Πρέπει όμως να μαθαίνουν και οι ξένοι σύντροφοι….πρέπει να αφομοιώσουν ένα κομμάτι από τη Ρωσική πείρα. Πως θα γίνει αυτό το πράγμα, αυτό δεν ξέρω. Ίσως στο ζήτημα αυτό να μας προσφέρουν μεγάλες υπηρεσίες, λογουχάρη, οι φασίστες της Ιταλίας, γιατί θα εξηγήσουν στους Ιταλούς πως δεν είναι ακόμη αρκετά φωτισμένοι και πως η χώρα τους δεν είναι ακόμη αρκετά εξασφαλισμένη από των κίνδυνο των μαύρων εκατονταρχιών”59. Στο κομμάτι αυτό ο Λένιν ασκεί κριτική τους Ιταλούς κομμουνιστές γιατί το προηγούμενο διάστημα είχαν ακολουθήσει λανθασμένες πολιτικές. Με τα λόγια του τους προτρέπει να αλλάξουν πορεία και να ακολουθήσουν το δρόμο των Μπολσεβίκων, ή διαφορετικά να οδηγηθούν σε αυτό το δρόμο μέσα από την ήττα. Η ήττα εξαιτίας των λαθών τους θα προέρχονταν από τις μαύρες εκατονταρχίες. Ποιες ήταν αυτές και τι σχέση έχουν με την πείρα των Μπολσεβίκων.

Σύμφωνα με το Stanley G. Payne ήταν μία μορφή έκφρασης του φασισμού στην Ρωσία60. Εδώ έρχεται και η σύνδεση ανάμεσα στην πείρα των Μπολσεβίκων με τους Ιταλούς, πως δηλαδή αντιμετωπίστηκαν οι φασίστες από το Λένιν και το κόμμα του και ποια ήταν η πείρα που πρέπει να αφομοιωθεί από τους ξένους συντρόφους. Τι έλεγε λοιπόν ο Λένιν μπροστά στην συγκρότηση ομάδων αυτοάμυνας απέναντι στα πογκρόμ των μαύρων εκατονταρχιών: “Όλο αυξάνει και θα αυξάνει ο αριθμός των ανθρώπων….που βλέπουν και νιώθουν την ανάγκη του ένοπλου αγώνα μπροστά στις θηριωδίες….των μαυροεκατονταρχιτών….ο αγώνας έχει κιόλας ανάψει….ας ζυγώσει λοιπόν η ένοπλη λαϊκή εξέγερση”61. Η θέση του αυτή δεν ήταν κεραυνός εν’ αιθρία καθώς αναγνώριζε ότι ήταν όργανο του συστήματος62. Γενικότερα άφησε σκέψεις γύρω από τις μαύρες εκατονταρχίες, τις οποίες θεωρώ, ότι το διεθνές κομμουνιστικό κίνημα πρέπει να παίρνει υπ’ όψη σε σχέση με το ζήτημα του φασισμού (βάσει της σχέσης που ανέλυσα). Όμως όπως ανέφερα τη σύνδεση αυτή την έκανα εγώ (τουλάχιστον έτσι νομίζω), καθώς δεν βρήκα κάποια αναφορά στα αρχεία της Κομιντέρν (με μία πρώτη ματιά τουλάχιστον) και επομένως δεν στηρίζεται κάπου. Βέβαια την αφορμή την πήρα από τα λόγια του Στάλιν που λένε ότι “οι Χιτλερικοί είναι οι άσπονδοι εχθροί του σοσιαλισμού, θανάσιμοι αντιδραστικοί και μαυροεκατονταρχίτες, που στέρησαν την εργατική τάξη και τους λαούς της Ευρώπης τις πιο στοιχειώδης δημοκρατικές ελευθερίες”63.

Εν πάση περιπτώσει η γραμμή που ακολούθησε το Κομμουνιστικό Κόμμα Γερμανίας στηρίχθηκε στην παραπάνω αντίληψη. Ότι δηλαδή ότι ο φασισμός ήταν επιλογή του κεφαλαίου και άρα η πολιτική του έπρεπε να έχει ως στόχο το ίδιο το κεφάλαιο. Βέβαια δεν εξίσωνε την αστική δημοκρατία με το φασισμό, αλλά λάμβανε υπ’ όψη ότι και οι δύο μορφές αστικής διαχείρισης ήταν υπέρ των συμφερόντων της αστικής τάξης και κατά των συμφερόντων της εργατικής τάξης,. Αυτό άλλωστε φαίνεται και από την τακτική του. Με τη μεγάλη συμβολή του ηγέτη του Έρνστ Τέλμαν προχώρησε στην οργάνωση της μαζικής λαϊκής αυτοάμυνας, για την υπεράσπιση των δημοκρατικών ελευθεριών συγκροτώντας την “Αντιφασιστική Δράση” στο πλάι της RGO, που έφτασε να αριθμεί χιλιάδες μέλη. Η RGO (Revolutionäre Gewerkschafts-Opposition:Επαναστατική Συνδικαλιστική Αντιπολίτευση) ήταν η μορφή έκφρασης του μετώπου από τα κάτω, που επίσης αριθμούσε μέσω των συνδικάτων της χιλιάδες μέλη. Το κόμμα οργάνωνε δηλαδή μέσα στο ταξικό κίνημα, το αντιφασιστικό κίνημα, υλοποιώντας πραγματικά την συγκρότηση ενός ενιαίου μετώπου. Την πολιτική αυτή ο Τέλμαν την περιέγραφε ως εξής: από τη μία “με την επαναστατική ταξική πάλη μπορεί το προλεταριάτο να αναπτύξει….το μέτωπο που συγκροτείται στον αγώνα για τα δικαιώματα του και στην πάλη ενάντια στο κεφάλαιο”64 και από την άλλη “η αντιφασιστική δράση με όλες τις μορφές μαζικής λαϊκής αντίστασης ενάντια στο φασισμό….αγωνίζεται επαναστατικά για την προλεταριακή επανάσταση”65. Βέβαια μεγάλη συμβολή στην ανάπτυξη αυτή της αντίληψης είχε και ο Στάλιν ο οποίος έλεγε: “πρέπει να συγκροτηθεί ένα ενιαίο αντιφασιστικό μέτωπο με τους σοσιαλδημοκράτες εργάτες, και αυτοί πρέπει να οδηγούνται από μας ώστε στο ζήτημα αυτό να παρθεί ως βάση η πλατφόρμα των κομμουνιστών και κάτω από την ηγεσία τους να πραγματωθεί αυτό το ενιαίο αντιφασιστικό μέτωπο”66.Όμως στις εκκλήσεις αυτές οι Γερμανοί σοσιαλδημοκράτες απαντούσαν αρνητικά (αρχές 1933).

Μετά τις εκλογές του Μάρτη του 1933, οι Γερμανοί κομμουνιστές σε συνθήκες παρανομίας προσανατολίστηκαν προς την προετοιμασία ένοπλης εξέγερσης, με τη σύμφωνη γνώμη της Κομιντέρν (Απρίλης 1933)67. Όμως οι επεξεργασίες που είχαν ολοκληρωθεί το Μάη του 1933 δεν υλοποιήθηκαν ποτέ. Η προβοκάτσια του Ράιχσταγκ (Φλεβάρης 1933) που είχε δώσει στους ναζί την αφορμή να θέσουν εκτός νόμου το Κομμουνιστικό Κόμμα Γερμανίας, έδωσε τεράστια ώθηση στις αντικομμουνιστικές τους επιχειρήσεις. Χιλιάδες κομμουνιστές συνελήφθησαν και πολλά κομματικά γραφεία λεηλατήθηκαν. Η εξέγερση κατέληξε σε σποραδικές οδομαχίες και στο τσάκισμα των Γερμανών κομμουνιστών.

Για τα γεγονότα ο Στάλιν έγραφε: “τη νίκη του φασισμού στη Γερμανία δεν πρέπει να τη βλέπουμε μονάχα σα σημάδι αδυναμίας της εργατικής τάξης και σαν αποτέλεσμα των προδοσιών της σοσιαλδημοκρατίας σε βάρος της εργατικής τάξης, που προλείαναν το δρόμο στο φασισμό. Πρέπει να τη βλέπουμε επίσης σα σημάδι αδυναμίας της αστικής τάξης, σα σημάδι που δείχνει ότι η αστική τάξη δεν είναι πια σε θέση να κυβερνά με τις παλιές μεθόδους του κοινοβουλευτισμού και της αστικής δημοκρατίας”68. Εδώ να ξεκαθαριστεί πως όταν ο Στάλιν μιλά για αδυναμία της αστικής τάξης, δεν εννοεί ότι ο φασισμός επιβλήθηκε χωρίς τη θέληση της (ασυνείδητα), αλλά ότι κατέφυγε σε αυτόν, ακριβώς επειδή βρισκόταν σε πίεση (μάλιστα στο υπόλοιπο κείμενο εξηγεί την άνοδο του φασισμού σαν συνειδητή επιλογή της αστικής τάξης). Άλλωστε τόσο πολύ πίστευε στο επαναστατικό τσάκισμα του φασισμού, που για την αντιφασιστική εξέγερση στην Αυστρία έλεγε, ότι ήταν συνειδητή επιλογή της εργατικής τάξης69.

51.Β.Ι. Λένιν: Άπαντα τόμος 45 (σ. 345), εκδ. Σύγχρονη Εποχή.
52.Β.Ι. Λένιν: Άπαντα τόμος 45 (σ. 346), εκδ. Σύγχρονη Εποχή.
53.Β.Ι. Λένιν: Άπαντα τόμος 45 (σ. 474), εκδ. Σύγχρονη Εποχή.
54.Λούντο Μάρτενς: Μία άλλη ματιά στον Στάλιν (σ. 55), εκδ. Σύγχρονη Εποχή.
55.P. Kerzhentsev: Life of Lenin (299), εκδ. International Publishers New York & Joseph Stalin : Α short biography (σ. 39), εκδ. Foreign Languages Publishing House
56.Stanley G. Payne: A History of Fascism 1914-1945 (σ. 104), εκδ. Routledge.
57.Stanley G. Payne: A History of Fascism 1914-1945 (σ. 174), εκδ. Routledge.
58.James and Suzanne Pool: Who Financed Hitler, The secret funding of Hitlers rise to power 1919-1933 (σ. 111), εκδ. Raven Book: MacDonald and James’s
59.Β.Ι. Λένιν: Άπαντα τόμος 45 (σ. 293), εκδ. Σύγχρονη Εποχή.
60.Stanley G. Payne: A History of Fascism 1914-1945 (σ. 69), εκδ.
61.Β.Ι. Λένιν: Άπαντα τόμος 11 (σ. 194), εκδ. Σύγχρονη Εποχή.
62.Β.Ι. Λένιν: Άπαντα τόμος 24 (σ. 19-20), εκδ. Σύγχρονη Εποχή.
63.Ι.Β. Στάλιν: Άπαντα τόμος 15 (σ. 41), εκδ. Σύγχρονη Εποχή.
64.Ernst Thalmann: Ernst Thalmann Volume III (σ. 240-241), Publisher Red
65.Ernst Thalmann: Ernst Thalmann Volume IV (σ. 101), Publisher Red
66.Ο Στάλιν και η Τρίτη Διεθνής: Σοβιετικοί ιστορικοί για την ιστορία της Κομμουνιστικής Διεθνούς (Κομιντέρν) (σ. 149-150), εκδ. Γλάρος.
67.Jane Degras: The Communist International: 1919-1943 volume III (σ. 129-143), εκδ. Oxford University
68.Ι.Β. Στάλιν: Άπαντα τόμος 13 (σ. 323-324), εκδ. Σύγχρονη Εποχή.
69.Jane Degras: The Communist International: 1919-1943 volume III (σ. 306), εκδ. Oxford University .