Με αφορμή το Brexit

Το κείμενο αυτό μολονότι συντάχθηκε με αφορμή το Brexit δεν έχει καμία σχέση με αυτό. Αντίθετα πραγματεύεται τα γεγονότα γύρω από το “Βρετανικό δρόμο προς το σοσιαλισμό” (πρόγραμμα του Κομμουνιστικού Κόμματος Βρετανίας, εφεξής ΚΚΒ) και την ανάμειξη του Στάλιν. Η αφορμή δόθηκε καθώς παρακολουθούσα τις εξελίξεις γύρω από τη Βρετανία και τις θέσεις των κομμάτων πάνω σε αυτή την ιστορική στιγμή. Έτσι βρέθηκα να διαβάζω το περιοδικό ενός τροτσκιστικού κόμματος, το οποίο με οδήγησε στο θέμα του κειμένου όπως αναλύεται παρακάτω.

Η αφορμή

Όπως αναφέρθηκε παραπάνω η αφορμή δόθηκε παρακολουθώντας τις θέσεις ενός τροτσκιστικού κόμματος. Το συγκεκριμένο κόμμα (στην ουσία αντεπαναστατική σέχτα) ονομάζεται Socialist Fight (Σοσιαλιστική Πάλη), συμμετέχει στη διεθνή επιτροπή για την ανασυγκρότηση της Τέταρτης Διεθνούς (Liaison committee for the reconstruction of the Fourth International) και εκδίδει το περιοδικό “In defence of Trotskyism” (Για την υπεράσπιση του Τροτσκισμού). Στο τεύχος 18 (2016) έπαιρνε θέση για το Brexit και σαν γνήσια εμπροσθοφυλακή της αντεπανάστασης έκανε επίθεση στο ΚΚΒ. Μεταξύ άλλων έκανε κριτική στην ρεβεζιονιστική-ρεφορμιστική στροφή του κόμματος το 1951 κατηγορώντας ως υπεύθυνο το Στάλιν, κάνοντας μάλιστα προσωπική επίθεση στον συντάκτη του περιοδικού “Revolutionary Democracy” Vijay Singh, που σε άρθρο του υποστήριζε το αντίθετο.

Ο Vijay Singh στο άρθρο του “Ο Βρετανικός δρόμος προς το σοσιαλισμό”¹ υποστήριζε ότι: “Η συμβολή του Στάλιν στη σύνταξη του “Βρετανικού δρόμου προς τον σοσιαλισμό” αποτέλεσε αντικείμενο διαμάχης κατά την διάρκεια της περιόδου ρήξης της Αλβανίας με το Σοβιετικό ρεβεζιονισμό, όταν ο Χρουστσόφ και οι Αλβανοί κομμουνιστές αναφέρθηκαν σε αυτό το 1963. Ωστόσο ελλείψει σχετικής τεκμηρίωσης η φύση και η σημασία της συμβολής του Στάλιν ήταν πάντα θολή. Υπήρχαν σαφείς λόγοι για να υποτεθεί ότι η ερμηνεία του Χρουστσόφ και του εικοστού συνεδρίου του ΚΚΣΕ για τον «ειρηνικό» και «κοινοβουλευτικό» δρόμο προς τον σοσιαλισμό, δεν αντιστοιχούσε στις γνωστές αντιλήψεις του Λένιν και του Στάλιν σχετικά με αυτά τα ζητήματα. Ομοίως ήταν προφανές ότι οι πρώτες Βρετανικές κριτικές του “Βρετανικού δρόμου προς το σοσιαλισμό” δεν είχαν λάβει υπόψη ορισμένα ζητήματα”.

Απέναντι σε αυτό το κείμενο οι τροτσκιστές αντιπαρέθεσαν κομμάτια από το πρόγραμμα του ΚΚΒ, που όντως υποδείκνυαν την ρεβεζιονιστική-ρεφορμιστική στροφή ανατρέποντας τον Vijay Singh. Τι ισχύει λοιπόν;

Τα γεγονότα

Ήδη πριν από το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο το ΚΚΒ είχε χαράξει (με δική του πρωτοβουλία) λάθος πορεία στα πλαίσια της αυτονομίας των Κομμουνιστικών Κομμάτων, που έδιναν οι αποφάσεις του εβδόμου συνεδρίου της Κομμουνιστικής Διεθνούς. Ο προσανατολισμός της περιόδου σε γενικές γραμμές ήταν ο εξής: “Η εξωκοινοβουλευτική δράση έπαψε να θεωρείται ως εναλλακτική λύση της κοινοβουλευτικής δράσης. Αντίθετα, συνειδητοποιήθηκε ότι ο δρόμος προς τα εμπρός έπρεπε να περιλαμβάνει ένα συνδυασμό και των δύο. Το αντικείμενο έπρεπε να είναι ο μετασχηματισμός και ο εκδημοκρατισμός της κρατικής μηχανής για να αλλάξει το κοινοβουλευτικό σύστημα και όχι για να αντικατασταθεί”². Μάλιστα μετά τον πόλεμο ο γ.γ. του ΚΚΒ Χάρυ Πόλιτ διακήρυξε και επίσημα, ότι οι νομοτέλειες της επανάστασης των Μπολσεβίκων δεν ήταν μονόδρομος, ανοίγοντας έτσι το δρόμο για τη διαμόρφωση του “Βρετανικού δρόμου προς το σοσιαλισμό”³.

Η ανάμειξη του Στάλιν έγινε αργότερα (1950) όταν ο Πόλιτ βρέθηκε στην ΕΣΣΔ. Σε συνάντηση μεταξύ τους συζήτησαν για τις εξελίξεις στο νησί, για τις εκλογές στην Αγγλία, για τα καθήκοντα των Βρετανών κομμουνιστών και για την ανάγκη επεξεργασίας ενός προγράμματος από το ΚΚΒ. Το επόμενο διάστημα λοιπόν έγιναν προσπάθειες για την δημιουργία ενός προγράμματος με δύο επισημάνσεις από το Στάλιν4. Η πρώτη ήρθε το Σεπτέμβρη του 1950 και μεταξύ άλλων έλεγε: “Το προσχέδιο του προγράμματος σωστά θέτει το έργο της αξιοποίησης των παραδοσιακών Αγγλικών θεσμών (Κοινοβουλίου) στην πάλη για το σοσιαλισμό. Είναι γνωστό ότι οι Άγγλοι κομμουνιστές κατηγορούνται ότι θα εγκαθιδρύσουν τη Σοβιετική εξουσία στην Αγγλία. Ως εκ τούτου είναι επιτακτικό στο προσχέδιο του προγράμματος να αναφέρεται με σαφήνεια και ρητά, ότι οι κομμουνιστές της Αγγλίας δεν πρόκειται να καταργήσουν το κοινοβούλιο, ότι η Αγγλία θα κατευθυνθεί προς το σοσιαλισμό μέσω του δικού της μονοπατιού και όχι μέσω της Σοβιετικής Εξουσίας, αλλά μέσω της Λαϊκής Δημοκρατίας που θα καθοδηγείται από τη λαϊκή εξουσία και όχι από τους καπιταλιστές. Η λαϊκή εξουσία θα αντιπροσωπεύει τη συμμαχία της εργατικής τάξης ως ηγετικής δύναμης της συμμαχίας, με το επιστημονικό δυναμικό, τα μικρά και μεσαία στρώματα των πόλεων καθώς και τους αγρότες. Οι κομμουνιστές πρέπει να δηλώσουν ότι αυτή η εξουσία θα ενεργεί μέσω του κοινοβουλίου”. Από τα παραπάνω είναι ξεκάθαρο ότι ο Στάλιν δε μιλάει για κοινοβουλευτικό πέρασμα στο σοσιαλισμό. Ο Στάλιν λέει ότι η σοσιαλιστική προοπτική στην Βρετανία έπρεπε να πάρει τη μορφή της Λαϊκής Δημοκρατίας η οποία θα αξιοποιούσε ως όργανο εξουσίας το κοινοβούλιο. Επίσης διαφαίνεται ότι θεωρούσε το χαρακτήρα της εξουσίας προλεταριακό σε μία φάση που το ΚΚΒ αποπροσανατολίζονταν από τη δικτατορία του προλεταριάτου. Βέβαια η νομοτέλεια του επαναστατικού περάσματος στο σοσιαλισμό ήρθε με τη δεύτερη επισήμανση το Γενάρη του 1951 που χαρακτηριστικά έλεγε: “Θα ήταν σωστό να προειδοποιήσουμε τον Αγγλικό λαό στο πρόγραμμα ότι οι καπιταλιστές δεν θα εγκαταλείψουν οικειοθελώς την ιδιοκτησία και τα δυσανάλογα κέρδη τους προς όφελος του Αγγλικού λαού… ο Aγγλικός λαός και η λαϊκή κυβέρνηση πρέπει να είναι έτοιμοι για αυτοάμυνα για να δώσουν μια κατάλληλη απάντηση σε τέτοιες προσπάθειες”. Ο Στάλιν δηλαδή έλεγε ξεκάθαρα ότι η νέα εξουσία θα χρειάζονταν την χρήση της βίας και της επανάστασης. Παραπάνω δεν χρησιμοποιεί την λέξη επανάσταση γνωρίζοντας ότι οι Βρετανοί κομμουνιστές έπρεπε να κρατήσουν τα προσχήματα απέναντι στην αστική δημοκρατία, όμως το μήνυμα είναι ξεκάθαρα επαναστατικό. Άλλωστε σε ολόκληρο γίνεται αναφορά στην αντίδραση της αστικής τάξης και τη χρήση της δικής της βίας απέναντι στην επαναστατική βία που θα την ξεκλήριζε. Για το λόγο ο Στάλιν υπενθύμιζε στους Βρετανούς κομμουνιστές να προετοιμάζουν το λαό για σύγκρουση και αυτοάμυνα, επειδή ήξερε ότι οι αστοί δεν παραδίνονται αλλά ανατρέπονται, την επαναστατική νομοτέλεια δηλαδή.

Επομένως από τα παραπάνω φαίνεται ότι ο Στάλιν δεν ήταν υπεύθυνος για την οπορτουνιστική στροφή του ΚΚΒ όπως εκφράστηκε στη διάρκεια επεξεργασίας του προγράμματος ο “Βρετανικός δρόμος προς το σοσιαλισμό”. Οι Βρετανοί κομμουνιστές ήδη προπολεμικά αλλά κυρίως μεταπολεμικά παρέκλιναν από την επαναστατική θεωρία και δράση σε μία φάση που παρέκλινε και το ίδιο το διεθνές κομμουνιστικό κίνημα . Η επεξεργασία της πολιτικής τους έγινε από τους ίδιους

και η ανάμειξη του Στάλιν μπορεί να αποτιμηθεί θετικά. Από τα ντοκουμέντα διαφαίνεται ότι οι επισημάνσεις του αφορούσαν ζητήματα γύρω από τα όργανα της νέας εξουσίας στην κατεύθυνση προς το σοσιαλισμό, αλλά και την επαναστατική νομοτέλεια προς αυτή την κατεύθυνση. Τέλος να σημειωθεί ότι η έκδοση του “Βρετανικού δρόμου προς το σοσιαλισμό” του 1951 είχε οπορτουνιστικές παρεκκλίσεις, ενώ οι επόμενες ήταν οπορτουνιστικές από θέση αρχής, αντίθεση που θα μπορούσε να οφείλεται στην συνεισφορά του Στάλιν ενάντια στον οπορτουνισμό.

Συμπεράσματα

Με βάσει λοιπόν τα παραπάνω μπορεί να ειπωθεί με βεβαιότητα ότι ο Vijay Singh έχει δίκιο όταν λέει ότι η “συμβολή του Στάλιν ήταν πάντα θολή” στην επεξεργασία του προγράμματος του ΚΚΒ. Τα ντοκουμέντα που παρατέθηκαν υποδεικνύουν και αποδεικνύουν ότι ο Στάλιν δεν επεξεργάστηκε το πρόγραμμα του ΚΚΒ, αλλά αντίθετα έκανε παραγωγικές επισημάνσεις. Από τη μία προσπαθούσε να αναδείξει την επαναστατική αξιοποίηση του κοινοβουλίου απέναντι στις ρεφορμιστικές-ρεβιζιονιστικές θέσεις (επισήμανση πρώτη). Από την άλλη προσπαθούσε να αναδείξει τον επαναστατικά νομοτελειακό δρόμο στην πάλη για την εξουσία (επισήμανση δεύτερη). Στην ουσία ως συμπέρασμα εξάγεται ότι ο Στάλιν δεν επέβαλλε τις αντιλήψεις του, αλλά αντίθετα λάμβανε υπ’ όψιν του την κατάσταση που επικρατούσε και προσπαθούσε να καθοδηγήσει με βάση την επαναστατική θεωρία και δράση.

Εν κατακλείδι οι αντεπαναστατικές ομάδες παντός τύπου με επίκεντρο τους τροτσκιστές μπορούν να υψώνουν σωρούς από σκουπίδια γύρω από αυτή τη μεγάλη προσωπικότητα, αλλά ιστορία πάντα θα τις ανατρέπει. Αυτό συμβαίνει γιατί οι κομμουνιστές καθοδηγούμαστε από μία κοσμοθεωρία που επιβεβαιώθηκε από την ίδια τη ζωή.

Στάθης Παπαδόπουλος

Σημειώσεις

1. https://www.revolutionarydemocracy.org/rdv13n2/brs1951.htm

2. James Eaden & David Renton: The Communist Party of Great Britain since 1920 (σ. 52-53), εκδόσεις Palgrave Macmillan.

3. Keith Laybourn & Dylan Murphy: Under the red flag a history of communism in Britain (σ. 137), εκδόσεις Sutton Publishing.

4. Revolutionary Democracy: Vol. XIII, No 2: September 2007: σ. 188 & 189 αντίστοιχα.