Ο βασανισμός του πρακτικάριου στο εστιατόριο του «διάσημου» σεφ είναι η κορυφή του παγόβουνου

Το πρόσφατο περιστατικό στην Κέρκυρα, όπου ο 19χρονος μαθητής κατήγγειλε την εργοδοτική βία που αντιμετώπισε κατά την πρακτική του άσκηση σε γνωστό εστιατόριο, πυροδότησε πολλές αντιδράσεις, τόσο από την πλευρά των εργαζομένων όσο και από την πλευρά των εργοδοτών.

Δεν είναι λίγοι οι «διάσημοι» σεφ, πολλοί από τους οποίους είναι και εργοδότες, που σπεύδουν να υπερασπίσουν τον «συνάδελφό» τους, λέγοντας ότι «έτσι είναι οι κουζίνες», «η κουζίνα δεν έχει ωράριο», «τα λάθη δεν συγχωρούνται», «τα σωματεία είναι για να τραμπουκίζουν και να εκφοβίζουν εργοδότες».

Στην ίδια γραμμή κινούνται και άλλοι εκπρόσωποι επιχειρηματικών ομίλων και ΜΜΕ. Από την άλλη μεριά, το περιστατικό έχει ξεσηκώσει τη μαζική καταδίκη στους εργαζόμενους του κλάδου και στην πλειοψηφία του λαού. Με αφορμή, λοιπόν, τη συζήτηση που έχει ανοίξει γύρω από αυτό το περιστατικό, θα σταθούμε σε ορισμένες πλευρές.

Τι είναι η πρακτική άσκηση;

Το θεσμικό πλαίσιο που υπάρχει ορίζει ότι η πρακτική άσκηση είναι η διαδικασία μάθησης σε «πραγματικό χρόνο» του αντικειμένου ειδικότητας και πραγματοποιείται σε χώρους δουλειάς.

Το καθεστώς αμοιβής και απασχόλησης, που ορίζουν τα διάφορα ΦΕΚ, διευκρινίζει ότι ο ασκούμενος καταρτίζεται 5 μέρες τη βδομάδα, 6 με 8 ώρες τη μέρα, αμείβεται με το 60% της ΕΓΣΣΕ (προβλέπει ένα επιπλέον ποσό για την περίπτωση που ο ασκούμενος βρίσκεται μακριά από τον τόπο κατοικίας του και η εργοδότρια εταιρεία δεν του παρέχει διαμονή), ασφαλίζεται 1% έναντι εργατικού ατυχήματος.

Οι επόπτες πρακτικής άσκησης των σχολών φροντίζουν να εξηγούν στους μαθητές ότι στον χώρο εργασίας παραμένουν μαθητές, όχι εργαζόμενοι. Πρέπει «να μάθουν πρώτα, χωρίς να ζητάνε πολλά», «η καλή διαγωγή θα τους ανοίξει καλές πόρτες για καριέρα», «αν είναι καλοί και ήσυχοι, κοιτούν τη δουλειά τους και δεν ασχολούνται με άλλα, θα τους κρατήσουν και για μετά». Δεν υπάρχει βέβαια εργαζόμενος, μαθητευόμενος ή μη, που να μη γνωρίζει ότι όλα αυτά είναι παραμύθια.

Η ζωή επιβεβαιώνει πως η πρακτική άσκηση είναι ένας θεσμός με πολλές στοχεύσεις από την πλευρά των μεγαλοεργοδοτών. Γι’ αυτό η εξάπλωση της «μαθητείας» εντάσσεται ως βασικός άξονας στη στρατηγική του κεφαλαίου και της ΕΕ, ως όρος για μεγαλύτερη κινητικότητα και βαθύτερη εκμετάλλευση των εργαζομένων.

Πρώτον, εξασφαλίζει στον εργοδότη πολύ φθηνούς εργάτες. Φυσικά, όλοι όσοι εργαζόμαστε στον κλάδο ξέρουμε πως τα παιδιά που κάνουν πρακτική κάθε χρόνο καλύπτουν άδειες μόνιμου προσωπικού, ακόμη και απολύσεις ή λήξη συμβάσεων ορισμένου χρόνου, κρατούν μόνοι τους τα πόστα, ιδιαίτερα στα πρωινά των μεγάλων ξενοδοχείων, εργάζονται πάνω από 8 ώρες τη μέρα και πολλές φορές χωρίς ρεπό, ενώ αμείβονται με 300 ευρώ το μήνα.

Δεύτερον, τα παιδιά αυτά προετοιμάζονται για να μάθουν να δέχονται τους χειρότερους όρους εργασίας, να θεωρούν κάθε πρόβλημα στη δουλειά «ατομική» τους υπόθεση, να αναγνωρίζουν μόνο το δίκαιο του αφεντικού. Αυτό εννοούν οι σχολάρχες και οι επόπτες πρακτικής όταν λένε «μαθαίνεις στον πραγματικό χώρο».

Τρίτον, οι πρακτικά ασκούμενοι αξιοποιούνται από τους εργοδότες για να χτυπούν συνολικά τα δικαιώματα και τις διεκδικήσεις των υπόλοιπων εργαζομένων. Για παράδειγμα, να μην ανανεώνονται συμβάσεις, να καλύπτονται θέσεις εργασίας και πόστα τις μέρες που οι εργαζόμενοι απεργούν, να χρεώνονται, στο πλαίσιο της «μάθησης», παραπάνω δουλειά, που οι μόνιμοι εργαζόμενοι αρνούνται.

Είναι χαρακτηριστική η λογική που καλλιεργείται ειδικά στον κλάδο, μέσω των διαφόρων «reality» μαγειρικής, αλλά και σε κάποιες σχολές, ότι εάν δεν καταφέρνεις να βγάζεις δουλειά τριών και τεσσάρων εργαζομένων μόνος σου σε μια κουζίνα, τότε «δεν αξίζεις», «δεν θα πας μπροστά», εκτινάσσοντας την εντατικοποίηση και την εξάντληση στους χώρους δουλειάς.

Μεμονωμένο περιστατικό ή κορυφή του παγόβουνου;

Το περιστατικό στην Κέρκυρα δεν μπορεί κανείς να ισχυριστεί ότι είναι μεμονωμένο. Ο 17χρονος μαθητής που πέρσι έκανε την πρακτική του στο Ηράκλειο της Κρήτης και έπεσε θύμα ξυλοδαρμού, η 22χρονη Αλεξάνδρα Τσιλιγιάννη, σπουδάστρια του Δημόσιου ΙΕΚ Πάτρας, που έχασε τη ζωή της σε εργατικό ατύχημα την ώρα που έκανε πρακτική σε ξενοδοχείο στα Χανιά, η 19χρονη «πρακτικάρια» που πέθανε σε ξενοδοχείο στη Ζάκυνθο το καλοκαίρι του 2015, εξαιτίας της εξαντλητικής δουλειάς, είναι μόνο μερικά από τα περιστατικά που έχουν δει το φως της δημοσιότητας τα τελευταία χρόνια, που ο κλάδος του Τουρισμού «σπάει όλα τα κοντέρ», κάνοντας υπερήφανους ξενοδόχους και κυβερνήσεις.

Είναι περιστατικά που έρχονται να προστεθούν στα δεκάδες εργατικά ατυχήματα στους χώρους δουλειάς, στους πολλούς νεκρούς διανομείς κάθε χρόνο, αλλά και στους προπηλακισμούς που δέχονται εργαζόμενοι, πολλοί από το χώρο του επισιτισμού, την περίοδο των εορτών για να επιστρέψουν το Δώρο τους.

Είναι εκατοντάδες τα περιστατικά «εποχιακών» εργαζομένων και «πρακτικάριων» σε νησιά και άλλους τουριστικούς προορισμούς της Ελλάδας που οι εργοδότες τούς αρνήθηκαν άδεια για να πάνε να ψηφίσουν στις πρόσφατες βουλευτικές εκλογές, πολλές φορές με απειλές και ασκώντας τρομοκρατία, καταργώντας στην πράξη και το τυπικό δικαίωμα της συμμετοχής των εργαζομένων στις αστικές εκλογές, και όλα αυτά φυσικά με την ανοχή της τότε κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ αλλά και τη σιωπή ΝΔ και ΠΑΣΟΚ/ΚΙΝΑΛ.

Ολα αυτά είναι το αποτέλεσμα της εργασιακής ζούγκλας που έχουν επιβάλει στον κλάδο οι εργοδότες και όλες οι κυβερνήσεις μέχρι σήμερα, με τη στήριξη του εργοδοτικού και κυβερνητικού συνδικαλισμού.

Ολοι μαζί καλλιεργούν απόψεις, όπως «να την πληρώσει ο μαθητής, ο εξτρά, ο συμβασιούχος» για να μη χάσουν οι μόνιμοι εργαζόμενοι, σπέρνοντας την καχυποψία και τη διχόνοια ανάμεσα σε «παλιούς» και «νέους», μόνιμους και μαθητευόμενους, που βράζουν στο ίδιο καζάνι και τελικά πληρώνουν μαζί την επιθετικότητα της εργοδοσίας που κλιμακώνεται, στο έδαφος της αντεργατικής νομοθεσίας που εμπλουτίζεται χρόνο με το χρόνο.

Σκόπιμα επίσης καλλιεργείται η άποψη από τους εργατοπατέρες του κλάδου ότι οι ελαστικά απασχολούμενοι και οι μαθητές «δεν είναι εργαζόμενοι του χώρου και άρα δεν μπορούμε να ασχολούμαστε με τα προβλήματά τους». Ετσι, τα πλαίσια και οι «διεκδικήσεις» τους φτάνουν μέχρι εκεί που φτάνει και η μύτη τους, δηλαδή να τηρούνται η ποσόστωση του 17% και το ωράριο που προβλέπει το θεσμικό πλαίσιο.

Ολα τα παραπάνω επιβεβαιώνουν ποιος κερδίζει και ποιος χάνει από την ανάπτυξη του Τουρισμού. Επιβεβαιώνουν πως όταν οι εργοδότες και οι κυβερνήσεις τους μιλούν για ανάπτυξη, οι εργαζόμενοι πρέπει να περιμένουν ακόμη πιο σκληρή εκμετάλλευση με κάθε μέσο.

Ποιοι και τι πρέπει να διεκδικήσουν σήμερα;

Σε πείσμα όσων πιστεύουν ότι τίποτα δεν γίνεται, το τοπίο αποδεικνύεται διαφορετικό εκεί που υπάρχουν ταξικά συνδικάτα. Εκεί που υπάρχει διεκδίκηση και αγώνας. Σήμερα, μια σειρά από επιχειρησιακά σωματεία σε ξενοδοχεία και μεγάλες επισιτιστικές επιχειρήσεις έχουν κατακτήσει να αγκαλιάζουν από την πρώτη μέρα τους πρακτικά ασκούμενους μαθητές.

Με δική τους ευθύνη διοργανώνουν «μέρες νέων εργαζομένων» μέσα στα ξενοδοχεία, όπου συζητούν πώς κατακτιούνται τα δικαιώματα, τι σημαίνει οργάνωση και πάλη. Παρακολουθούν τα ωράρια και τα πόστα, εξασφαλίζοντας ότι πράγματι οι μαθητές δουλεύουν 5ήμερο και 8ωρο, δρουν άμεσα, μπροστά σε περιστατικά βίας και εργοδοτικής τρομοκρατίας.

Για κακή τύχη των εργοδοτών, στις κουζίνες, στα εστιατόρια, στα ξενοδοχεία υπάρχει και η άλλη όψη. Αυτή της αλληλεγγύης, της στήριξης, της οργάνωσης και της διεκδίκησης που συνυπάρχουν με την προσπάθεια των εργαζομένων να βγάλουν το μεροκάματο κάνοντας σωστά τη δουλειά τους.

Είναι ευθύνη και μόνη διέξοδος για όλους τους νέους σήμερα να κάνουν τα πρώτα βήματά τους στον κλάδο με το κεφάλι ψηλά. Η συμμετοχή στα σωματεία, η οργάνωση του αγώνα, η συλλογική διεκδίκηση, η συσπείρωση με το ΠΑΜΕ είναι αυτά που κόβουν τα μακριά χέρια των εργοδοτών και είναι μονόδρομος.

Στη σχολή και στην πρακτική άσκηση κανείς δεν μπορεί να είναι μόνος. Σήμερα είναι ανάγκη οι σπουδαστές να δυναμώσουν τη συμπόρευσή τους με το ταξικό εργατικό κίνημα. Να πολλαπλασιαστούν οι σύλλογοι και τα όργανα των σπουδαστών των επαγγελματικών σχολών.

Να δυναμώσει ο συντονισμός τους με τα συνδικάτα ώστε να δυναμώσει η πάλη για να καταργηθούν όλες οι ελαστικές μορφές απασχόλησης, τα δουλεμπορικά γραφεία, να μην εφαρμοστεί ο υποκατώτατος μισθός – το νέο αίτημα των ξενοδόχων – για όποιον εργάζεται για πρώτη φορά στον κλάδο.

Να δυναμώσει η διεκδίκηση ώστε η πρακτική άσκηση να γίνεται με ευθύνη του κράτους, με εποπτεία από τα αρμόδια υπουργεία, να αμείβεται με βάση την κλαδική Σύμβαση Εργασίας και με πλήρη ασφαλιστικά δικαιώματα. Απαιτούμε συνθήκες ανθρώπινες με εξασφαλισμένη την ασφάλεια και την υγιεινή για όλες τις ειδικότητες του κλάδου.

Κατερίνα Λαζανά
Στέλεχος του ΠΑΜΕ Επισιτισμού – Τουρισμού, μέλος του Συνδικάτου Επισιτισμού – Τουρισμού – Ξενοδοχείων Αττικής

(Σημείωση: Το άρθρο της Κατερίνας Λαζανά αναδημοσιεύτεται από τον Ριζοσπάστη του Σαββατοκύριακου 17/18-8-2019)