Κυριακή πρωί μ’ ένα ποίημα: «Γράμμα μιας Κουβανέζας μάνας σε μια μάνα Αμερικάνα» του El Indio Naborí (Jesús Orta Ruiz)

Ο Jesús Orta Ruiz, που έγινε γνωστός με το ψευδώνυμο El Indio Naborí, γεννήθηκε στην Αβάνα της Κούβας στις 30 του Σεπτέμβρη 1922 και έφυγε από τη ζωή στις 30 του Δεκέμβρη  2005. Υπήρξε ιδιαίτερα αγαπητός και δημοφιλής ποιητής, πεζογράφος, δοκιμιογράφος, λαογράφος και δημοσιογράφος. (Περισσότερα για τη ζωή και το έργο του μπορείτε να δείτε στην Κατιούσα, πατώντας εδώ).

Όπως σημειώνει η Ευτυχία Καρύδη, σε πολύ παλιό ποιητικό αφιέρωμα του Ριζοσπάστη, το «Γράμμα μιας Κουβανέζας μάνας σε μια μάνα Αμερικάνα», «στάλθηκε τον Απρίλη του 1961, λίγες μέρες προτού γίνει στην Ακτή των Χοίρων απόβαση ισχυρών δυνάμεων που είχαν εκπαιδευτεί και οπλιστεί στις ΗΠΑ με σκοπό ν’ ανατρέψουν το καθεστώς του Κάστρο… Το εγχείρημα απότυχε οικτρά, οι εισβολείς αιχμαλωτίστηκαν. Από κείνες τις ώρες μένει ακόμα σε κάποια φύλλα της εφημερίδας «Χόι», που είχε αναλάβει την αποστολή της έκκλησης, η συμβουλή της Κουβανέζας μάνας… Στις σκιασμένες από τα καπνά φυτείες που καίγονται από τον ήλιο, μετά το τέλος της εισβολής, οι πατριώτες θύμισαν στους αιχμαλώτους κάποια παλιά τραγούδια παιγμένα στο σαξόφωνο από τους πατεράδες τους… Αυτοί κρατούσαν το όπλο στο χέρι και τραγουδούσαν εκείνη τη χρονιά και τις άλλες και τούτη και όσες η τζαζ γλύκαινε την αιχμαλωσία κι απλωνόταν νωχελική με τη λεφτεριά!…»

El Indio Naborí (Jesús Orta Ruiz)

Το ποίημα βρίσκεται στην ανθολογία «Ο μαύρος αδελφός», μεταφρασμένο από την ποιήτρια Ρίτα Μπούμη – Παπά. Αναζητώντας το πρωτότυπο προσέξαμε τον τίτλο στα ισπανικά: «Carta de una madre cubana a una madre norteamericana». Το «norteamericana» μεταφράζεται στη γλώσσα μας ως «βορειοαμερικάνα». Προφανώς η απόδοση στα ελληνικά έγινε επειδή στην Ελλάδα γενικά «Αμερικανούς» αποκαλούμε τους πολίτες των ΗΠΑ, κάτι που δεν ισχύει για τους Κουβανούς. Αυτό βέβαια ελάχιστη σημασία έχει ή χάνει εντελώς τη σημασία του όταν διαβάσει κανείς το ποίημα.

Γράμμα μιας Κουβανέζας μάνας σε μια μάνα Αμερικάνα

Γαλανομάτα μάνα μητέρα Αμερικάνα
εμένα τα παιδιά μου την ησυχία θέλουν
την όμορφη ειρήνη μάθανε ν’ αγαπάνε
δουλεύουν, τραγουδάνε και παίζουνε κιθάρα
στης φοινικιάς τον ίσκιο τον πράσινο στρωμένοι.

Ο Ρόμπερτ σου, το νέο πυρόξανθο λουλούδι,
πόσο μα πόσο θα ’ταν ευτυχισμένος, σκέψου,
αν μπόραγε να παίξει μπέηζ μπωλ με το Χουάν μου
το γιο μου τον τσαχπίνη και τον κατσαρομάλλη!

Όχι αποβάσεις πια κι έμποροι καυγατζήδες
που το λαό σας κυβερνούν κι όταν το θεν προστάζουν
ο Ρόμπερτ σου φονιάς να γίνει του Χουάν μου
κάτω απ’ τον ουρανό μας, στη γη την πατρική μας.
Ο Χουάν μου είναι ευγενικός, σιχαίνεται το αίμα
ειρήνη θέλει και δουλιά, να ζήσει, να προκόψει.
Όμως σαν τη σημαία του έρχονται να προσβάλουν,
σα λεοντάρι τότε ορμά απ’ τον αψή θυμό του
και τ’ άσπρο περιστέρι μας μάχεται σα θηρίο.

Σα μάνα προς μητέρα, εγώ σου λέω τώρα:
συμβούλεψε το γιο σου, στη γη μας να μην έρθει.
Σα φίλος, σαν αδέλφι και σαν ξενιτεμένος
ναρθεί και να κοπιάσει όποτ’ επιθυμήσει
στο ίδιο τραπέζι θα φάει κι αυτός μαζί μας.

Μα όχι, αρματωμένος, να ’ρθει σαν πειρατής.
Οι πειρατές που αγγίζουν ετούτο το νησί
μένουνε στις ακτές του και όχι ζωντανοί.
Τότε θα πάψεις νάσαι σαν τώρα φαντασμένη
και δάκρυα θα χύνεις από ντροπή, καημένη.

Καλύτερα, ωστόσο, δεν είναι μάδερ Μαίρυ
κι ο Ρόμπερτ κι ο Χουάν μου να ζουν ευτυχισμένοι
καθένας τους στη γη του που ’δε το φως της μέρας,
και μόνο τις σπουδές τους, τις τέχνες να φροντίζουν
κι ακόμα την αγάπη με τα γλυκά κορίτσια;

Άκουσε, εγώ σου δίνω υπόσχεση ιερή
ποτέ του να μη γίνει ο γιος μου επιδρομέας,
τι από μικρός μαθαίνει να σέβεται τους άλλους,
των άλλων τις πατρίδες, όσο μικρές κι αν είναι.

Όμως, σε σας, το Ρόμπερτ αλλιώς τόνε μαθαίνουν…
Κι αν έρθει εδώ ζωσμένος άρματα και πιστόλια
και ρίξει πρώτο βόλι, ω, τότε, μάδερ Μαίρυ
χρέος του Χουάν μου θα ’ναι ν’ αντιπυροβολήσει.

Μάνα γαλανομάτα, μητέρα Αμερικάνα,
για τη ζωή του Ρόμπερτ σου με τα χρυσά μαλλιά
και τη ζωή του νέγρου μου Χουάν του σγουρομάλλη
ας τραγουδήσουμε κι οι δυο τραγούδι μητρικό
για την ειρήνη που κι αυτή γυναίκα είναι και μάνα.

Κι ας μην τ’ ακούσουν οι έμποροι που θεν τις ταραχές
κι ο νους τους είν’ στο χρήμα και όχι στα παιδιά μας
και στέλνουνε το Ρόμπερτ, το νέο σου λουλούδι
το γιο μου να σκοτώσει κι αυτός να σκοτωθεί
κάτω από τις μεγάλες πράσινες φοινικές μας.

Σα μάνα προς μητέρα, εγώ σε ειδοποιώ:
συμβούλεψε το γιό σου στην Κούβα να μην έρθει…

El Indio Naborí (Jesús Orta Ruiz)
(Μετάφραση: Ρίτα Μπούμη – Παπά)

“Κυριακή πρωί μ’ ένα ποίημα”: Δείτε όλα τα ποιήματα εδώ.