Η ετερότητα μιας σύγχρονης Οδύσσειας

Ο πολυγραφότατος και πολυβραβευμένος,  Άντριου Σων Γκρίερ, έγραψε ένα σπαρταριστό μυθιστόρημα γεμάτο από κωμικές και δραματικές στιγμές που έρχονται να ταράξουν την ήρεμη ζωή ενός αξιαγάπητου ανθρώπου, του Άρθουρ Πλην, του αδιαμφισβήτητου πρωταγωνιστή του βιβλίου, που δωρίζει το όνομά του και στον ομώνυμο τίτλο του (Μετάφραση: Παλμύρα Ισμυρίδου, Εκδόσεις Δώμα, Βραβείο Πούλιτζερ Λογοτεχνίας 2018).

Ο Πλην είναι ένας αποτυχημένος συγγραφέας κοντά στα 50, που μαθαίνει ξαφνικά πως ο μεγάλος έρωτας της ζωής του παντρεύεται. Ξεπερνώντας το αρχικό σοκ και την αμηχανία, παραμένοντας όμως ακόμη φανερά απογοητευμένος και αποκαρδιωμένος, αποφασίζει να κάνει τον γύρο του κόσμου προκειμένου να ξεχάσει την παλιά του αγάπη, καθώς και το ότι σε λίγο καιρό θα κλείσει τα 50. Πενήντα χρονών, άσημος συγγραφέας και βαθιά πληγωμένος μετά από μια σχέση ετών που τον προδίδει με τον χειρότερο τρόπο. Μια σχέση μέσα στην οποία «είχε χάσει το πρώτο στάδιο της νιότης του, σαν τον πύραυλο στο πρώτο στάδιο της εκτόξευσής του, είχε πέσει ξοδεμένο, πίσω του. Και τώρα βρισκόταν στο δεύτερο. Και τελευταίο. Ορκίστηκε να μην το χαραμίσει για κανέναν, θα το απολάμβανε. Θα το απολάμβανε μόνος του».

Κάπως έτσι ξεκινάει το συγκλονιστικό ταξίδι του Πλην μέσα από ευτράπελα και απρόσμενα γεγονότα που θα τον κλονίσουν και θα τον αφυπνίσουν κοντά στη δύση της προσωπικής και επαγγελματικής του ζωής ή, τουλάχιστον, έτσι όπως ορίζει και εννοεί ο ίδιος τη δύση της ζωής του. Ψάχνοντας την απόλαυση, μια απόλαυση από καιρό καταχωνιασμένη, ίσως και κάπως ενοχοποιημένη επειδή δεν ήταν και τόσο στα μέτρα της κοινωνίας και των προτύπων που αυτή φτιάχνει και προτάσσει κατά καιρούς.

Ο Πλην κάνει το γύρο του κόσμου όχι μόνο για να κρυφτεί από τα συναισθήματα και τις αναμνήσεις του, αλλά και για να αποφύγει την αναμέτρηση με τον ίδιο του τον εαυτό. Μια αναμέτρηση που αναβάλλει διαρκώς, άλλοτε ψάχνοντας για προφάσεις και άλλοτε εγκαταλείποντας απλώς την προσπάθεια, σε μια παραλυτική ζάλη που δείχνει να ρουφάει σαν χοάνη τα πάντα. Σκέψεις, ενοχές, αμφιβολίες…

Πάντως, εδώ που τα λέμε, η αλήθεια είναι πως όπου κι αν πάει, το παρελθόν του – και ο εαυτός του – έχουν τον τρόπο να ξεγλιστράνε και να εμφανίζονται διαρκώς μπροστά του, τρυπώντας τα μηνίγγια του με μια αίσθηση επιτακτικότητας και αμεσότητας, πραγματικά πρωτόγνωρη και ξεχωριστή.

Ο συγγραφέας, Άντριου Σων Γκρίερ

Το μακρύ ταξίδι του Άρθουρ ξεκινάει από τη Νέα Υόρκη, όπου έχει κανονίσει να παρευρεθεί σε εκδηλώσεις, σεμινάρια και συνέδρια, μια τυπική ρουτίνα που ακολουθούν οι περισσότεροι συγγραφείς ανά την υφήλιο. Εκεί τον περιμένουν μικροεξευτελισμοί και ταπεινώσεις, καθώς κι ένα γεύμα με τον εκδότη του, που μοιάζει να έχει ξεχάσει κι αυτόν και το βιβλίο του που περιμένει να εκδοθεί. Επόμενος προορισμός το Μεξικό, όπου ο Πλην καλείται να μιλήσει για τον πρώην του, έναν πολύ επιτυχημένο ποιητή, κι αυτό τον κάνει να νιώσει σαν «μια χήρα του Αμερικανικού Εμφυλίου». Εκεί θα μας αποκαλύψει και το πώς είναι να ζεις με μια μεγαλοφυΐα: «Σαν να ζεις ολομόναχος. Σαν να ζεις πλάι σε μια τίγρη. Τα πάντα έπρεπε να θυσιαστούν στο όνομα της δουλειάς».

Τη σκυτάλη παίρνει ύστερα η Ιταλία, όπου πηγαίνει για να βραβευτεί για ένα από τα βιβλία του. Highlight του ταξιδιού η άφιξή του, αφού προσγειώνεται με υπνωτικά χάπια στο χέρι. Επόμενη στάση η Γερμανία, όπου ο Πλην καλείται να διδάξει δημιουργική γραφή σε πανεπιστήμιο του Βερολίνου σε ένα σεμινάριο με θέμα «Να διαβάζεις σαν βαμπίρ, να γράφεις σαν τον Φρανκενστάιν», κάτι που μοιάζει όντως λογικό, αφού αν το καλοσκεφτείς δεν υπάρχει συγγραφέας που να μην εμπνέεται διαβάζοντας άλλους συγγραφείς. Στη Γερμανία, με μια γκροτέσκα αφήγηση που ακροβατεί ανάμεσα στην ειρωνεία και την ειλικρίνεια, θα μάθουμε πως ο Πλην δεν είναι ούτε δεινός ομιλητής, ούτε πρωταθλητής στο κρεβάτι. Παρόλα αυτά, μπαίνοντας στην αίθουσα διδασκαλίας συναντά εκατόν τριάντα φοιτητές να περιμένουν υπομονετικά να τον ακούσουν και όχι δεκαπέντε που ήταν αρχικά εγγεγραμμένοι. Μέσα σε όλα, ο Πλην δεν διστάζει να συνάψει ένα ρομαντικό ειδύλλιο με έναν από τους φοιτητές, ενώ την ίδια στιγμή γίνεται έρμαιο μικροπαρεξηγήσεων, προτού αναχωρήσει για τον επόμενο σταθμό του, το μαγευτικό Παρίσι, απέχοντας πλέον μια ανάσα από τη μέρα που θα κλείσει τα πενήντα του χρόνια.

Η επίσκεψη στο Παρίσι θα έχει κι αυτή τις δικές της μοναδικές στιγμές, αλλά θα αποδειχθεί ιδιαίτερα σύντομη, με τον Πλην να συνεχίζει το ταξίδι του σαν άλλος flaneur στο απόκοσμο Μαρόκο. Εκεί, δεν θα αργήσει να αφεθεί στα σαγήνη της εξωτικής ατμόσφαιρας, διασχίζοντας τους αμμόλοφους της Σαχάρας φορώντας το μπλε τουρμπάνι του πάνω σε μια καμήλα.

Ο ερχομός των πενήντα χρόνων του θα τον βρει στην Ινδία, μια χώρα που αναμένεται να αποβεί μια μορφή ησυχαστηρίου, κάτι σαν καταφύγιο από μια οχλοβοή που πολλές φορές τον παγίδευε μέσα σε έναν φαύλο κύκλο μιας ψευδεπίγραφης μεγαλομανίας. Στην Ινδία θα αναζητήσει την ηρεμία και την έμπνευση προκειμένου  να τελειοποιήσει ένα μυθιστόρημα που είχε γράψει πριν χρόνια, αλλά είχε απορριφθεί. Ίσως, βέβαια, πάλι η ηρεμία που αναζητά να είναι απλώς μια άλλη οπτική της πλήξης, αφού όπως δηλώνει χαρακτηριστικά: «Η πλήξη είναι ουσιαστική προϋπόθεση για έναν συγγραφέα, είναι η μόνη ευκαιρία του να στρωθεί στο γράψιμο».

Ωστόσο, ούτε στην Ινδία ο αξιαγάπητος Αμερικανός μετρίου αναστήματος με τα λίγα παραπανίσια κιλά θα βρει την εσωτερική του γαλήνη, καθώς ένα δυσάρεστο γεγονός τον καθηλώνει για λίγες μέρες στο κρεβάτι. Και κάπως έτσι από τη συγγραφική «πλήξη», ο Πλην έρχεται αντιμέτωπος με την πλήξη της απραξίας, σαρκάζοντας χαρακτηριστικά πως «η πλήξη ενός ανθρώπου πενήντα ενός ετών ο οποίος αναρρώνει στο κρεβάτι συγκρίνεται μόνο με την πλήξη του να είναι καθηλωμένος σε μια εκκλησία». 

Το φινάλε της προσωπικής Οδύσσειας του Πλην έρχεται με το ταξίδι του στην Ιαπωνία, που αποτελεί το τελευταίο βήμα μιας περιπλάνησης που μοιάζει περισσότερο με ενδοσκόπηση και αναστοχασμό, παρά με μια απτή αλλαγή περιβάλλοντος.

Ο Άντριου Σων Γκρίερ στην απονομή του βραβείου Πούλιτζερ

Ο Πλην θα μπορούσε να είναι ο καθένας από εμάς. Λίγο διαφορετικός, ίσως κάπως περίεργος έως και ιδιόρρυθμος ώρες ώρες, αλλά φυσικός κι αυθεντικός όταν καταφέρνει να ξεπεράσει τους εσωτερικούς του φραγμούς. Σίγουρα, όμως, ένας άνθρωπος που έχει – ή πρέπει να έχει – το δικαίωμα να ζήσει όπως επιθυμεί, χωρίς να φοβάται ή να (αυθ)υποβάλλεται σε περιορισμούς, εξαιτίας των σεξουαλικών του επιλογών.

Το Πλην δεν θα μπορούσε να είναι ένα κοινό βιβλίο, όχι επειδή πρόκειται για ένα γκέι μυθιστόρημα, αλλά επειδή είναι ένα τρυφερό και πνευματώδες βιβλίο, χωρίς ταμπού, ένα βιβλίο γεμάτο αντικατοπτρισμούς, μια αισιόδοξη και γλυκιά ιστορία αγάπης για την ανθρώπινη μοίρα, μια «χαμένη βαλίτσα» και «μια χαμένη αξιοπρέπεια» που γίνονται ο λευκός καμβάς για να ξεκινήσουμε και πάλι από την αρχή, να ερωτευτούμε ξανά, να ονειρευτούμε, να ζήσουμε κάθε στιγμή της ζωής μας με ένταση και πληρότητα, παραδεχόμενοι επιτέλους πως η πραγματικά ευτυχία κρύβεται στα απλά και καθημερινά, παρότι συνήθως η επίτευξή τους μπορεί να απαιτεί μεγαλύτερη προσπάθεια και απεγκλωβισμό από προσωπικές αυταπάτες και ψευδαισθήσεις.

Ή, για να το πούμε αλλιώς, το Πλην είναι ένα βιβλίο για να συνειδητοποιήσουμε πως η πραγματική ευτυχία είναι ένα διαρκές ταξίδι, ανάμεσα στο γνωστό και στο άγνωστο, στο οικείο και στο ανοίκειο, όπου είμαστε όμως όλοι συνεπιβάτες, έστω κι αν είμαστε διαφορετικοί. Ή, καλύτερα, είμαστε συνεπιβάτες, επειδή ακριβώς είμαστε διαφορετικοί, με ή χωρίς πλην…