Ρόζα Ιμβριώτη: «Εμείς θα φτιάξουμε ανθρώπους συνειδητούς και ελεύθερους»

Οι σύντροφοι και φίλοι την αποκαλούσαν «κόκκινη Ρόζα», αφού πάλευε με πίστη και επιμονή για την κατάργηση της εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο. Σεμνή και ταπεινή, δεν έλειψε από κανέναν αγώνα. Μια πραγματική δασκάλα, μια πρωτοπόρος του γυναικείου κινήματος, μια παιδαγωγός με την ευρεία έννοια της λέξης, που δεν άφηνε την απογοήτευση και την μοιρολατρία να πιάσει στασίδι στην καρδιά της.

Υπήρξε η πρώτη γυναίκα που δίδαξε σε ανώτερο εκπαιδευτικό ίδρυμα και η πρώτη γυναίκα που ίδρυσε το πρώτο στην Ελλάδα σχολείο για παιδιά με νοητική υστέρηση. Τη διέκριναν η καθαρή πολιτική σκέψη, η κριτική αντίληψη και η αταλάντευτη αφοσίωση στον αγώνα της εργατικής τάξης για να πάρει την εξουσία.

«Πιστεύω ότι ουσιαστικά δεν υπάρχει απολιτικός άνθρωπος, ακόμα και όποιος παρασταίνει τον αποτραβηγμένο, τον ουδέτερο, κι αυτός κάνει πολιτική που ευνοεί μάλιστα την αντιδραστική δύναμη», δήλωνε με σιγουριά που προερχόταν από όσα έβλεπε και ζούσε καθημερινά.

Ακάματη και θαλερή, αδημονούσε να ξημερώσουν καλύτερες μέρες στον τόπο μας, αλλά και σε ολάκερο τον κόσμο. Μια αδημονία, που όμως δεν μετατρεπόταν σε αναφυλαξία, αλλά στοιχιζόταν με κατανόηση για τις δυσκολίες και τις αμφιβολίες που εκδήλωναν οι άνθρωποι στο να κατανοήσουν τα συμφέροντά τους. Αν και θα έγραφε με παράπονο: «Είναι όμως τραγικό που την αλήθεια αυτή δεν την βλέπουμε εμείς οι μεγάλοι».

Από τη μεριά της, έκανε ό,τι ήταν ανθρωπίνως δυνατό για να μεταδώσει αυτή την αλήθεια και να την καταστήσει ευρέως γνωστή. Με την εισαγωγή της στην Φιλοσοφική Σχολή Αθηνών το 1914, ξεκινά να διδάσκει στο Κυριακό Σχολείο Αθηνών, που είχε ιδρυθεί το 1911 από το Εργατικό Κέντρο Αθήνας με σκοπό να καταπολεμήσει τον αναλφαβητισμό στις εργαζόμενες γυναίκες. Το 1917 έγινε μέλος του Εκπαιδευτικού Ομίλου, ερχόμενη σε επαφή μεταξύ άλλων με τον Δημήτρη Γληνό, τον Κώστα Βάρναλη, τη Γαλάτεια Καζαντζάκη, την Έλλη Αλεξίου και τον Νίκο Πλουμπίδη.

Το 1920, με το εργατικό κίνημα να έχει φουντώσει μετά την Οκτωβριανή επανάσταση, η Ρόζα θα απολυθεί εξαιτίας των απόψεών της από το Μαράσλειο διδασκαλείο και θα φύγει για μετεκπαίδευση στο Βερολίνο. Όταν θα επιστρέψει, θα τοποθετηθεί Γυμνασιάρχης στο Κιλκίς, αλλά μετά από εντολή του Μεταξά το 1936 θα αποπεμφθεί και πάλι και θα ιδρύσει ένα ειδικό σχολείο για την ομαλή ένταξη παιδιών με νοητικά προβλήματα στην κοινωνία.

Στην κατοχή δεν θα μπορούσε να μην πρωταγωνιστήσει με τη δράση της. Υπήρξε ένα από τα ιδρυτικά μέλη της ΕΠΟΝ, γράφοντας και τον δωδεκάλογο μαζί με τον Κώστα Σωτηρίου. Από το 1948 έως το 1951 θα εξοριστεί στη Χίο, στο Τρίκερι και στη Μακρόνησο, αλλά δεν θα το βάλει ούτε στιγμή κάτω, αφού θα οργανώσει μορφωτικό πρόγραμμα για τις εξόριστες αγράμματες γυναίκες.

Πριν την στείλουν, μάλιστα, στη Μακρόνησο, ήταν πολύ χαρούμενη: «θα γυρνούσα ποια στο περιβάλλουν μου, στους δικούς μου. […] Αυτή τη στιγμή μ’ ένωνε μ’ αυτό τον κόσμο ένας βαθύτερος δεσμός, η ηθική συνείδηση. Είμαστε οι άνθρωποι που μείναμε ελεύθεροι και πιστοί στη δική μας πεποίθηση, ακόμα κι όταν ολόκληρος ο κόσμος στάθηκε εναντίον μας».

Με την επιστροφή της στην Αθήνα από την εξορία το 1951, επιθυμεί διακαώς να επανενταχτεί σε σχολείο, αλλά δεν θα της το επιτρέψει η κυβέρνηση Πλαστήρα.

Αν τη ρωτούσες για το σχολείο και την πολιτική και κατά πόσο αυτά τα δύο πάνε μαζί, θα σου απαντούσε με την πραότητα που την διέκρινε: «λένε πως δεν θέλουν την πολιτική στο σχολείο, την ελεύθερη συζήτηση, την επαφή με την κοινωνική ζωή και τις ανάγκες της. Κι όμως γίνεται οξύτατη πολιτική μέσα στο σχολείο με σκοπό να δικαιολογηθεί το κατεστημένο».

Η Ρόζα ήταν από τους διανοούμενους που δεν δείλιασαν, δεν κακοφόρμισαν, δεν συμβιβάστηκαν και δεν τάχθηκαν με την κυρίαρχη τάξη. Ένας σπουδαίος άνθρωπος που θα παραμείνει για πάντοτε ένα φωτεινό παράδειγμα αυταπάρνησης και αυτοθυσίας για όλους μας, στη «στρατιά των αθάνατων και ωραίων».

Έφυγε από τη ζωή σαν σήμερα το 1977.

*Οι περισσότερες πληροφορίες και φωτογραφίες έχουν αντληθεί από το λεύκωμα για τη Ρόζα Ιμβριώτη που κυκλοφόρησε η Τομεακή Οργάνωση Εκπαιδευτικών της ΚΟΑ το 2017.