Νίκων ο Αμετανόητος – Αλλαγή δε γίνεται χωρίς τον Αρκουδέα

Η τύχη και η επικαιρότητα τα έφραν έτσι, ώστε η επέτειος θανάτου του πρώτου “αττικάρχη” της μεταπολιτευτικής ιστορίας, Νίκωνα Αρκουδέα, να συμπέσει με μια ακόμη περίοδο αστυνομικών επιχειρήσεων στα Εξάρχεια, υπενθυμίζοντας μας πόσα χρόνια κρατά αυτή η κολώνια. Ο Αρκουδέας ήταν ο κατεξοχήν εκπρόσωπος της κρατικής καταστολής από τα πρώτα χρόνια του ΠΑΣΟΚ, δίνοντας αφορμή για το σύνθημα “Αλλαγή δεν γίνεται χωρίς τον Αρκουδέα – Δεν είναι μπάτσος, είναι ιδέα”. Η φήμη του μεταξύ φίλων και αντιπάλων ήταν παροιμιώδης, εξαιτίας και της επιλογής οτυ να διευθύνει προσωπικά τις επιχειρήσεις. Χρόνια αργότερα, απόστρατος πια, σε μια συλλεκτική συνέντευξη στα Νέα, δήλωνε με κάποια αυταρέσκεια ότι “δεν ξεχνώ και δεν ξεχνιέμαι”, ενώ παράλληλα δήλωνε Νίκων ο … Αμετανόητος, απαντώντας στο αντίστοιχο δημοσιογραφικό λογοπαίγνιο “Νίκων ο Μετανοείτε”, εν είδει ερώτησης για το αν μετάνιωνε για κάτι στην πορεία του.

Γεννήθηκε στις 26 Νοεμβρίου 1928 στα Πολιανά της Μεσσηνιακής Μάνης, που ένα χρόνο αργότερα μετανομάστηκαν σε “Άγιος Νίκων”, προς τιμήν του βυζαντινού ιεροκήρυκα και μοναχού Νίκωνα του Μετανοείτε, από τον οποίο πήρε και το όνομά οτυ ο Αρκουδέας. Σταδιοδρόμησε στο αστυνομικό σώμα, και συγκεκριμένα στην Αστυνομία Πόλεων, φοιτώντας επίσης στην Πάντειο. Υποστηριτκής και φίλος του Ανδρέα Παπανδρέου, γεγονός που τροφοδότησε το “ακατάλληλο” αναρχικό σύνθημα “έκανε παρέα με τον Αρκουδέα/σκ… στον τάφο του Ανδρέα”, είδε τη χρυσή του εποχή να ανατέλλει με την άνοδο του ΠΑΣΟΚ στην εξουσία. Η νέα κυβέρνηση, για να δείξει σε συμβολικό επίπεδο τη ρήξη με το “κράτος της δεξιάς” που προηγήθηκε, προχώρησε το 1984 σε συγχώνευση της “στιγματισμένης” χωροφυλακής με την αστυνομία πόλεων, δημιουργώντας τη σημερινή ΕΛ.ΑΣ. Ο Αρκουδέας ανέλαβε Γενικός Αστυνομικός Διευθυντής Αττικής, υπεύθυνος για τα ΜΑΤ και ΜΕΑ, θέση που του έδωσε τον τίτλο “αττικάρχης” από τα μέσα της εποχής, καθιερώνοντας τη λέξη και για τους διαδόχους του.

Η αλλαγή δομής και ονομασίας του αστυνομικού σώματος δε συνοδεύτηκε από ουσιαστική μεταοβολή στις πρακτικές των σωμάτων καταστολής έναντι διαδηλωτών, αλλά και όσων κρίνονταν ως “παρεκκλίνοντα” στοιχεία. Εστία τους θεωρούνταν ήδη από τότε η πλατεία Εξαρχείων, με τον Αρκουδέα να αποτελεί εμπνευστή των λεγόμενων “Επιχειρήσεων Αρετής” στην περιοχή. Η πρώτη αυτού του είδους πραγματοποιήθηκε στις 28 Σεπτέμβρη 1984, με 200 αστυνομικούς ένστολους και με πολιτικά να κυκλώνουν την πλατεία συλλαμβάνοντας πανκ και φρικιά. Εγκαθίστανται επί δύο ημέρες στη γειτονιά, επιχειρώντας να “καθαρίσουν τα Εξάρχεια”, όπως θα έλεγε και μια πρωθυπουργική ψυχή σήμερα. Οι επισκέψεις της ΕΛ.ΑΣ θα είναι έκτοτε τακτικές το επόμενο διάστημα, με αποκορύφωμα τα τραγικά γεγονότα της 17ης Νοέμβρη 1985. Μετά τη διαδήλωση για την επέτειο του Πολυτεχνείου, σημειώθηκε συμπλοκή μεταξύ αστυνομικών και ομάδας αναρχικών στα Εξάρχεια, με τον αστυνομικό Αθανάσιο Μελίστα να πυροβολεί πισώπλατα τραυματίζοντας θανάσιμα τον 15χρονο μαθητή γυμνασίου Μιχάλη Καλτέζα, έγκλημα για το οποίο στο εφετείο αθωώθηκε. Σε ένδειξη αντίδρασης, αναρχικοί κατέλαβαν άμεσα το Χημείο, για δεύτερη φορά μέσα στην ίδια χρονιά. Ο Αρκουδέας παρεμβαίνει ζητώντας να μάθει τα αιτήματα τους, με εκείνους να απαντούν πως θέλουν να δουν το δράστη αστυνομικό και τον αναπληρωτή υπουργό Δημόσιας Τάξης Θανάση Τσούρα. Το επόμενο πρωί, ο Αρκουδέας, έθεσε τελεσίγραφο εκκένωσης του χημείου, μετά την εκπνοή του οποίου έδωσε εντολή για να πνιγεί το κέντρο της Αθήνας στα δακρυγόνα, για πρώτη φορά μετά το 1976. Ακολουθεί εισβολή της αστυνομίας, ξυλοδραρμοί και αθρόες συλλήψεις, υπό τις ευλογίες της τριμελούς επιτροπής Ασύλου, με επικεφαλής τον τότε πρύτανη Μιχάλη Σταθόπουλου. Περιστατικά σαν αυτά, αλλά και όσα ακολούθησαν τα επόμενα χρόνια, όπως οι εκκαθαριστικές επιχειρήσεις του 1986, όταν επί ημέρες προσάγονταν άτομα, ανάμεσά τους κι ένας Κινέζος τουρίστας, ο Αρκουδέας τα περιέγραφε αργότερα ως εξής: “Η πιο ακραία συμπεριφορά έκρυβε μέσα της μια παρεξηγημένη τρυφερότητα κι από τις δύο πλευρές”. Ο Αρκουδέας και η ΕΛ.ΑΣ. συνέχισαν να αγαπούν τα Εξάρχεια με έναν τρόπο εριστικό και την περίοδο που ανέλαβε αρχηγός της δεύτερης στα τέλη του 1986, θέση από την οποία παραιτήθηκε τον Απρίλη του 1988.

Μετά την αποστρατεία του αναμείχθηκε άμεσα με την πολιτική, εκλεγόμενος στην Κ.Ε του ΠΑΣΟΚ. Στις πολυάριθμες εκλογικές αναμετρήσεις της περιόδου 1989-1990, προσπάθησε να εξαργυρώσει την αναγνωρισιμότητα και την εκτίμηση των πράσινων νοικοκυραίων στο πρόσωπό του, θέτοντας επανειλλημμένα υποψηφιότητα στην Α’ Αθηνών, χωρίς να κατορθώσει τελικά να εκλεγεί. Μεγαλύτερη επιτυχία είχε σε επίπεδο αυτοδιοίκησης, καθώς αναδείχθηκε δυο φορές δημοτικός σύμβουλος με τις παρατάξεις που στήριξε το ΠΑΣΟΚ, το 1994 και το 1998. Έφυγε από τη ζωή στις 4 Σεπτέμβρη 2005.