G for Gavras και Gianis – Η αβάσταχτη ελαφρότητα των αστικών πολιτικών παιγνίων
Η ταινία του Γαβρά τείνει να γίνει το πολιτικό γεγονός της χρονιάς και αυτό λέει πολλά για τη δυνατότητα της αστικής πολιτικής σκηνής να μετατρέπεται σε σκηνή θεάτρου και σινεμά κακής ποιότητας, με πρωταγωνιστές που μπερδεύουν τη βουλή με το σανίδι και την πολιτική με το επικοινωνιακό σόου, θέλοντας να κάνουν το θεατή να αναφωνήσει: ουάου…
Η ταινία “Τζόκερ” συγκεντρώνει διθυραμβικά σχόλια και κριτικές, πριν καν βγει στις αίθουσες και αναμένεται ως το κινηματογραφικό γεγονός της χρονιάς.
Την ίδια στιγμή, η ταινία του Κώστα Γαβρά “Adults in the room”, που βασίστηκε στο ομώνυμο βιβλίο – Βαρουφακιάδα, καταφέρνει ακριβώς το αντίθετο, αναγκάζοντας τους διαχειριστές του IMDb να διαγράψουν πολλά σχόλια και κριτικές με μπόλικη προκατάληψη -στα όρια της εμπάθειας- και προκαθορισμένο συμπέρασμα, προτού καν δουν την ταινία. Έχουν ζήσει όμως τα γεγονότα στα οποία αναφέρεται και έχουν διαμορφωμένη άποψη για αυτά -όπως όλοι μας.
Η ταινία του Γαβρά κοντεύει να γίνει το πολιτικό γεγονός της χρονιάς -μετά τις εκλογές- και αυτό λέει πολλά για τη δυνατότητα της αστικής πολιτικής σκηνής να μετατρέπεται σε σκηνή θεάτρου -ή μήπως σινεμά- κακής ποιότητας, με πρωταγωνιστές που μπερδεύουν τη βουλή με το σανίδι και την πολιτική με το επικοινωνιακό σόου, όπου ο θεατής καλείται να εντυπωσιαστεί, αναφωνώντας: ουάου…
Αν ο Βαρουφάκης έγραψε ένα πολιτικό άρλεκιν, με γαργαλιστικούς διαλόγους και σκηνές της κλειδαρότρυπας, βρίσκοντας επιτέλους ως γνήσιος ροκ-σταρ το είδος της δημοσιότητας που του ταιριάζει…
…στον αντίποδα ο ελληνικός δικομματισμός και οι εφεδρείες του βρήκαν κατάλληλο πεδίο να μαλώσουν και να τονίσουν τις αγεφύρωτες στρατηγικές που τους χωρίζουν: το mail Χαρδούβελη και το 30% του μνημονίου, όπως έλεγε και ένας ροκ-σταρ.
Το φιλελέ στρατόπεδο της αριστείας επιτίθεται απέναντι σε οποιονδήποτε επιχειρεί να διαφοροποιηθεί λεκτικά -κάνοντας ακριβώς τα ίδια στην πράξη, για να κερδίσει τους επαίνους των εταίρων σαν καλή πολιτική εταίρα- και ξεδιπλώνει το διαχρονικό ταλέντο του να καθιστά πιο συμπαθές το εκάστοτε ΠΑΣΟΚ. Και αν υπήρχε παλιότερα το ίντερνετ, πιθανότατα θα είχε θάψει ακόμα και το “Ζ”. Ποιος είναι στην τελική αυτός ο “άπλυτος” με το κοστούμι, που έκανε πορεία μόνος του, έκλεινε την κυκλοφορία και προκαλούσε αγανάκτηση στη συμπαθή τάξη των οδηγών τρικύκλου; Μα τέλος πάντων, ποιος εκτελεί σε αυτόν τον τόπο;
Κάθε ψευτοδίλημμα που σέβεται τον εαυτό του φροντίζει και για τον άλλο πόλο. Ένας φαφλατάς οικονομολόγος, που βάζει λίγο Κέινς, λίγο Μαρξ (και το αγόρι μου), και αποστομώνει τους πάντες -στο βιβλίο του. Ένας σκηνοθέτης με καλές στιγμές (όπως το Τσεκούρι για το ζήτημα της ανεργίας), κακές στιγμές (όπως την ταινία για την άνοιξη της Πράγας και την επέμβαση του Συμφώνου της Βαρσοβίας) και ένα σχετικά χαμηλό πολιτικό ταβάνι, όπως δείχνουν κάποιες συνεντεύξεις του.
Δεν έχω λύσεις, αλλά πιστεύω ότι οι άνθρωποι μπορούν να αλλάξουν πράγματα. Αυτό που μου αρέσει με τον Βαρουφάκη είναι ότι όταν άλλαξε στάση και ψήφισε ο πρωθυπουργός το MoU, παραιτήθηκε. Έγραψε το βιβλίο του κλπ. Ό,τι κι αν νομίζεις για αυτόν, για τον χαρακτήρα του, αν είναι αλαζόνας, είναι το πώς έδρασε σε μια συγκεκριμένη στιγμή. Μπορεί να συμβεί αυτό, γιατί δεν είμαστε σε ένα κομμουνιστικό ή δικτατορικό σύστημα που δε μπορείς να το κάνεις γιατί θα σε σκοτώσουν ή θα σε βάλουν φυλακή. Μπορούμε να αντιδράσουμε.
Και ένα “αντίπαλο δέος” που πλασάρεται ως εναλλακτική, χωρίς να διαφέρει ιδιαίτερα. Όχι παραπάνω από ό,τι μια αριστερή από μια δεξιά στροφή, για να κάνεις τον κύκλο του τετραγώνου -χωρίς να τετραγωνίσεις τον κύκλο- και να φτάσεις στο ίδιο σημείο, αλλά ακόμα πιο δεξιά από ό,τι πριν -γιατί αυτό ακριβώς καταφέρνουν, με ένα “μαγικό” τρόπο αυτές οι αντιπαραθέσεις.
Τα δίπολα που στήνονται είναι κομμένα και ραμμένα στην αναπαραγωγή του ίδιου σκηνικού, ακόμα και όταν “ξεφεύγουν” από το κυρίαρχο δικομματικό πλαίσιο -στο οποίο είχε ενεργό ρόλο πάντως ο Βαρουφάκης. Και δε φαίνεται να υπάρχει θέμα, σοβαρό η σχετικά ελαφρύ, από τα Ελγίνεια μάρμαρα ως την ταινία του Γαβρά, που να μην το φέρουν στα μέτρα τους και να το εξευτελίσουν.
Στο σινεμά πάντως δεν υπάρχει ακριβώς “μαύρη διαφήμιση” και ο ντόρος που γίνεται είναι η καλύτερη προβολή της ταινίας, διεγερτικό για την περιέργεια ενός ουδέτερου θεατή. Και όπως φαίνεται από τις πρώτες ενδείξεις -και το βιβλίο που προηγήθηκε- προσφέρεται για αρκετά χαμόγελα, αλλά και έντονο, μελαγχολικό προβληματισμό στο τέλος: πού κατάντησε ο “πολιτικός κινηματογράφος”; Και πόσα βήματα πρέπει να κάνουμε για να τον στήσουμε ξανά στα πόδια του;
Σφυροδρέπανος
Βάλε το κόκκινο δρεπάνι, εκείνο που σε κάνει να μοιάζεις Κουκουέ.
Διαβάστε περισσότερα
Notice: Only variables should be assigned by reference in /srv/katiousa/pub_dir/wp-content/themes/katiousa_theme/comments.php on line 6
Notice: Only variables should be passed by reference in /srv/katiousa/pub_dir/wp-content/themes/katiousa_theme/functions.php on line 38
Notice: Only variables should be assigned by reference in /srv/katiousa/pub_dir/wp-content/themes/katiousa_theme/functions.php on line 38
1 Σχόλιο
Αστυνομική πλοκή με “πολιτικό” πασπάλισμα.
Όσο για τον Τζων Μπάρουφαρντ Κεϋνσάκη, άλλως Ζαν Ζαν Μπαρουφώ με την (αμπελο)φιλοσοφία του μπουντουάρ και το μαστίγιο του κεφαλαίου, που πιστεύει ότι μπορεί να αλλάξει τον καπιταλισμό με τα οικονομικά του καπιταλισμού, ή ότι θα καταπολεμηθεί η ανθρωπιστική κρίση με μια πιστωτική κάρτα για όσους πολίτες ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας, για να τη χρησιμοποιούν στα σούπερ μάρκετ και τις υπηρεσίες (https://www.thetoc.gr/koinwnia/article/pistwtiki-karta-gia-osous-zoun-katw-apo-to-orio-tis-ftwxeias), καληΜέΡΑ κι έφεξε!
Στον εμβριθή οικονομολόγο κ. Γιάνη Baroufakis μόνο το μέγεθος ενός Γαβρά θα ταίριαζε για ένα θρίλερ δωματίου με α-πολιτικό περιεχόμενο.
*
Βασίλης Ραφαηλίδης:
Ζ (1969)
[…]
Ας μας επιτραπεί μια εξωφιλμική παρατήρηση: πώς γίνεται να χειροκροτούν οι πάντες (δεξιοί, κεντρώοι, αριστεροί) μια ταινία πολιτική; Τι είδους τραγέλαφος πρέπει να είναι μια τέτοια υπερταξικομματική πολιτική;
[…]
Οι μόνοι που είναι δυνατόν να δυσαρεστηθούν από την ταινία είναι οι δεδηλωμένοι φασίστες. π.χ. οι απριλιανοί. Δηλαδή μια αριθμητικά ασήμαντη μειοψηφία, πού με κανένα τρόπο δεν είναι δυνατόν να επηρεάσει το “μποξ όφις”. Πάλι καλά. Διότι με λίγη ακόμη προσοχή, την ταινία θα ήταν δυνατόν να τη χειροκροτήσουν και αυτοί, οπότε αφενός δεν θα χανόταν ούτε μισό εισιτήριο, και αφετέρου θα είχαμε την πρώτη στην ιστορία πλήρως απολιτική “πολιτική” ταινία. Σχήμα οξύμωρο, βέβαια, αλλά που χαρακτηρίζει τον λεγόμενο “κινηματογράφο με πολιτικό θέμα”, που δεν πρέπει να συγχέεται με τον πολιτικό κινηματογράφο. Αυτός βρίσκεται στον αντίποδα του Ζ.
Όπως και να είναι, το Ζ λάνσαρε τη συνταγή για τον “κινηματογράφο με πολιτικό θέμα” ή “πολιτικό κινηματογράφο για όλους”, δεξιούς και αριστερούς, που φυσικά μόνο πολιτικός δεν είναι. Εξυπακούεται πως η συνεκτική ύλη ενός τέτοιου φιλμ είναι ο ουμανισμός, μαγική λέξη πασπαρτού που δικαιολογεί την ανευθυνότητα, και την άγνοια, και τον καιροσκοπισμό.
Ονόμασαν το Ζ πολιτικό ουέστερν. Πρόκειται για χαρακτηρισμό καίριο. […] Το μόνο που λείπει είναι το σαλούν. Φυσικά σε αυτό το ουέστερν ο ατρόμητος καουμπόυ είναι ο δύστυχος Λαμπράκης (Υβ Μοντάν) που, αν γινόταν, σίγουρα θα υπέβαλε μήνυση για δυσφήμηση της πίστης του, των ιδανικών του, για τα οποία έπεσε θύμα σ’ ένα συγκεκριμένο τόπο, έναν καθορισμένο χρόνο: Θεσσαλονίκη 1963.
Βέβαια υπάρχει και η τελική εξηγητική σκηνή που επιχειρεί, κατόπιν εορτής, να προσδιορίσει όπως όπως το ιστορικό στίγμα, αραδιάζοντας μάλιστα και τίτλους απαγορευμένων από τη χούντα βιβλίων. Ωστόσο, πρώτον είναι σκηνή περιθωριακή (τοποθετείται έξω από τη μυθοπλασία) και, δεύτερον, γυρίσθηκε εκ των υστέρων και κολλήθηκε όπως όπως στο τέλος, όταν η ελληνική απριλιανή τραγωδία είχε ήδη ευαισθητοποιήσει τη διεθνή κοινή γνώμη. Πρόκειται για την πιο έξυπνη διαφήμιση που έγινε ποτέ για ταινία. (Το φιλμ γυρίσθηκε το 1968, και το σενάριο υποθέτουμε πως γράφηκε κανένα χρόνο νωρίτερα).
Είναι φανερό πως το μόνο για το οποίο δεν θα ήταν δυνατόν να κατηγορηθεί ο Γαβράς (και ο συνένοχος του Σεμπρούν), είναι η έλλειψη ευφυίας καθώς και του τυπικού ρωμέικου επιχειρηματικού δαιμονίου. Όσο για τον Βασιλικό, ουδεμία σχέση έχει με την ταινία. Από το βιβλίο του πήραν μόνο το χρονικό, ώστε να μην πολυκουράζονται ψάχνοντας στα σώματα παλιών εφημερίδων. (Το Βήμα, 17-12-1974).
*
Η Ομολογία (1970)
[…] Ο Άρθουρ Λόντον, υφυπ. Εξωτερικών της Τσεχοσλοβακίας 1949-1951, χωρίς ποτέ να πάψει παρ’ όλα αυτά να είναι κομμουνιστής και χωρίς η Ομολογία του να είναι αφήγημα αντικομμουνιστικό.
[…]
Όμως ο Γαβράς όχι μόνο δεν είναι κομμουνιστής, πράγμα που θα του έδινε την ευχέρεια μιας σωστότερης προσέγγισης “από τα μέσα” ενός τόσο δύσκολου θέματος […]
Στην αφήτηση με το λόγο (Λόντον) υπάρχει η δυνατότητα σχολιασμού και “φιλολογικών” επεξηγήσεων. Στην αφήγηση με την εικόνα το ίδιο καθήκον μετατίθεται στην οπτική σήμανση που υποκαθιστά το λεκτικό σχόλιο. Φυσικά κάτι τέτοιο, πέρα από τη βαθιά γνώση του θέματος, απαιτεί μια ικανότητα κι ένα ταλέντο. Θα θέλαμε πολύ να πιστέψουμε πως ο Γαβράς είναι κάτι περισσότερο από επιδέξιος φιλμοποιός – ότι είναι δηλαδή δημιουργός. (Το Βήμα, 6-1-1976)
*
Κατάσταση Πολιορκίας (1973)
Πρόκειται για μια υπερστιλβωμένη ψευδοπολιτική ταινία που μοιάζει με εξωτικό παραμύθι, παρά το αληθινό τού θέματος.
[…]
Είτε ντοκουμεντάρει κανείς με τα μέσα και τους τρόπους της φιλμαρισμένης δημοσιογραφικής έρευνας είτε αναπλάθει δημιουργικά τα δεδομένα της ίδιας έρευνας. Οι ενδιάμεσες συμβιβαστικές λύσεις είναι ύποπτες δημαγωγίας – και ίσως καθιστούν ύποπτες ακόμα και τις αρχικές προθέσεις. (Το Βήμα, 16-12-1980)
***
Τζία Γιαβάνη:
Το Τσεκούρι (2005)
Ο Κώστας Γαβράς με την προσωπική στάση του απέναντι στο πολιτικό ζήτημα, αλλά και με τις ταινίες του (ιδιαίτερα με την τελευταία, την οποία εξετάζουμε σήμερα), δηλώνει συμφωνία με τον καπιταλισμό! Ομως, τον επιθυμεί με «ανθρώπινο πρόσωπο»! Και κάνει ό,τι περνάει από το χέρι του, για να «ξυπνήσει» το σύστημα και να «λάβει τα μέτρα» του (για να επιβιώσει στον αιώνα τον άπαντα)!
[…]
Η ταινία, πάντως, δεν πάσχει μόνο στην ιδεολογία της. Πάσχει και στη φόρμα της. Σε καμία στιγμή της δεν αναγνωρίζεις το «γνωστό», από άλλες ταινίες του, Κώστα Γαβρά. Κατά τη γνώμη μου καλλιτεχνικά είναι χαμηλότερη του καλλιτεχνικού ύψους του. Δεν ξέχασε, βέβαια, τον κινηματογράφο που γνωρίζει. Μάλλον προδόθηκε από το δισταγμό του (ή το φόβο του;) να πει την αλήθεια… (https://www.rizospastis.gr/story.do?id=3046490, 6/10/2005)
*
Το κεφάλαιο (2012)
Η μετά “Βαΐων και κλάδων” προϋπαντούμενη ταινία του Γαβρά, χαριστικά, βαθμολογείται με τη βάση. Από το δημιουργό του «Ζ» και του «MISSING» θα είχε κανείς πολύ περισσότερες προσδοκίες, τόσο ως προς το αιχμηρό κριτήριο των επιλογών του όσο το διεισδυτικό βλέμμα στις αντιφάσεις και φυσικά, την κριτική ματιά πάνω στο θέμα που πραγματεύεται. Μπανάλ και χιλιοειπωμένη η ιστορία, εμπνευσμένη από το βιβλίο του Ζαν Περλεβάντ «Total Capitalism», δεν ενέχει ίχνος πρωτοτυπίας και αυθεντικότητας κι ας δηλώνει επίκαιρη, λόγω κρίσης. Γιατί πίσω από τον βαρύγδουπο συνειρμικά τίτλο με ευθεία παραπομπή στο «Κεφάλαιο» του Μαρξ, κρύβεται ακόμα μία (αδιάφορη έως κακή) άκριτη ιλουστρασιόν πολυτελείας, κλεισμένη στους τέσσερις τοίχους του «κόσμου» που πρεσβεύει ότι «η πολυτέλεια συνιστά δικαίωμα»…
[…]
Ο Τουρνέιγ, αφού ολοκληρώνει τον επαγγελματικό του κύκλο, εισέρχεται στον κύκλο της κάθαρσης και του εξαγνισμού και μόνο που δεν παρασημοφορείται από την άσπιλη πλευρά του ίδιου συστήματος, όταν εκδίδει αποκαλυπτικό βιβλίο -οποίος ηρωισμός!- για τη βέβηλη βρωμιά των αγορών, διεκδικώντας έτσι και την άμεση εξιλέωσή του από το θεατή, τον επιτόπιο καταναλωτή της ιστορίας… (https://www.rizospastis.gr/story.do?id=7246368, 17/1/2013)
*
Παράδεισος στη Δύση (2009)
Οσοι, έστω και στοιχειωδώς, γνωρίζουν το έργο του Κώστα Γαβρά, το οποίο βέβαια δεν αποτελεί σταθμό στην παγκόσμια κινηματογραφία αλλά, σίγουρα, και παρά την ιδεολογική ασυνέπειά του, έχει μια σοβαρή θέση στην παγκόσμια 7η τέχνη, θα εκπλαγούν! Οσοι γνωρίζουν τις ταινίες του Κώστα Γαβρά, οι οποίες, χωρίς βέβαια να έχουν αναστατώσει τον κόσμο, έχουν, τουλάχιστον κάποιες από αυτές, σταθεί αφορμή για σοβαρούς συλλογισμούς και σοβαρές σκέψεις, θα απορήσουν.
Ο Ελληνας δημιουργός, που ζει και εργάζεται στη Γαλλία, θεωρείται, χωρίς αμφιβολία, καλός και σοβαρός κινηματογραφιστής. Δυστυχώς, με την τελευταία του ταινία, για εμπορικούς και ιδεολογικούς λόγους, κυρίως για ιδεολογικούς, εκποίησε όλη αυτή τη γενική εκτίμηση. Δεν κράτησε ούτε καν τα προσχήματα. Λειτούργησε σαν επαρχιώτης κοσμοπολίτης, που προσπαθεί να αποδείξει ότι έγινε Παριζιάνος!
[…] (https://www.rizospastis.gr/story.do?id=4958983, 19/1/2009)