Γεράσιμος Γρηγοράτος – Ο Αστραπόγιαννος της Κεφαλονιάς

Στο πλαίσιο των εορτασμών για τα 100 χρόνια του ΚΚΕ, είναι χρήσιμο να αναδειχθούν μορφές του Κόμματος και των αγώνων του οι οποίες δεν είναι τόσο γνωστές στο ευρύτερο κοινό. Η πρόθεση είναι να γίνει δημοσίευση μικρών κειμένων με πληροφορίες που προέρχονται από προσωπική έρευνα, την υπάρχουσα βιβλιογραφία και διάφορες αρχειακές πηγές. Τα κείμενα θα συνοδεύονται από φωτογραφίες όπου αυτό είναι εφικτό.

Το πρώτο πρόσωπο είναι ο Αστραπόγιαννος της Κεφαλονιάς.

Μνημείο του Αστραπόγιαννου στα Ζερβάτα

Ο Γεράσιμος Γρηγοράτος γεννήθηκε στα Μουζακάτα Κεφαλονιάς το 1919. Η οικογένειά του και ο ίδιος ασχολούνταν με την κτηνοτροφία, καθώς ήταν η κύρια ενασχόληση για τους κατοίκους του χωριού τους. Ο αδελφός του, Βαγγέλης, ήταν χωροφύλακας. Με την έναρξη του πολέμου, τον Οκτώβρη του 1940, ο Γεράσιμος κατατάχθηκε στο πολεμικό ναυτικό, εκπαιδεύτηκε σαν ασυρματιστής και υπηρέτησε στην Πάτρα. Με τη συνθηκολόγηση επέστρεψε.

Η Κεφαλονιά της Ιταλικής κατοχής ήταν ένα επικίνδυνο μέρος για τους κτηνοτρόφους αφού η ζωοκλοπή ήταν ένα πολύ σημαντικό πρόβλημα που οι Ιταλοί ήταν ανίκανοι να λύσουν. Το πρόβλημα λύθηκε με την εμφάνιση του ΕΑΜ. Όσο σκληρό και αν ακούγεται, το ΕΑΜ, έδωσε 2 επιλογές στους ληστές. Είτε την εναρμόνιση με τον «νόμο» του ΕΑΜ είτε τον θάνατο. Η ύπαιθρος της Κεφαλονιάς ανάσανε και ταυτόχρονα οι πληθυσμοί των ορεινών του νησιού στράφηκαν μαζικά στο ΕΑΜ.

Ο Γεράσιμος, σε επαφή με την κομματική οργάνωση Ομαλών, άρχισε την Kομματική του δραστηριότητα. Του δόθηκε το όνομα Αστραπόγιαννος και με αυτό έγινε ευρύτερα γνωστός σε όλο το νησί. Το χωριό του έγινε έδρα του εφεδρικού ΕΛΑΣ καθώς η ευρύτερη περιοχή (Πυργί) είναι δυσπρόσιτη, πολύ κοντά στον Αίνο και λόγω της κτηνοτροφίας δεν υπάρχει θέμα τροφοδοσίας. Συμμετείχε στις μάχες της Ιταλογερμανικής σύρραξης στο νησί. Οι Γερμανοί σε αντίποινα, λόγω της δράσης των κατοίκων των Μουζακάτων (μικρό Σούλι ονόμαζαν οι Κεφαλονίτες το χωριό) κατέστρεψαν το χωριό στις 23/04/1944.

Μετά τις εκκαθαριστικές επιχειρήσεις των Γερμανών και της προδοτικής Π.Ο.Κ. το καλοκαίρι του 1944, μεγάλο μέρος των μελών του ΕΑΜ και του ΚΚΕ προσπάθησε να περάσει στην Στερεά Ελλάδα. Η προσπάθειά τους ήταν ανεπιτυχής (καταστροφή στο Λεσίνι). Ο Αστραπόγιαννος με την αντάρτικη ομάδα του έμεινε πίσω, στην περιφέρεια του χωριού του. Στις 16/09/1944 ο ΕΛΑΣ Κεφαλονιάς, συνεπικουρούμενος από τμήματα τους ΕΛΑΣ Ρούμελης, απελευθέρωσε το Αργοστόλι.

Μετά τη συμφωνία της Βάρκιζας ο Αστραπόγιαννος μαζί με την μεγάλη πλειοψηφία των μαχητών του ΕΛΑΣ Κεφαλονιάς καταφεύγει στον Αίνο. Η αναμέτρηση με το αστικό κράτος δε θα αργήσει και με άλλους μαχητές, ιδρύουν τον θρυλικό Δ.Σ. Κεφαλονιάς. Σαν στρατός, ποτέ δεν ξεπέρασε τους 70 αγωνιστές και ακολούθησε κυρίως παρτιζάνικη τακτική. Όμως η δράση του ήταν αξιοσημείωτη. Απελευθερώσεις χωριών, επιθέσεις στο Αργοστόλι κλπ. Για σχεδόν 3 χρόνια ο Δ.Σ.Κ. κυριαρχεί στην ύπαιθρο της Κεφαλονιάς. Τα εφοπλιστικά τζάκια αλλά και μεγάλοι κτηματίες, όντας σε απόγνωση, κάλεσαν τον Παπάγο στο νησί(!!) τον Ιούνιο του 1949. Μονάδες του εθνικού στρατού κατέφθασαν από την Πελοπόννησο μαζί με το στρατηγό, και προέβησαν σε μεγάλες εκκαθαριστικές επιχειρήσεις οι οποίες περιελάμβαναν δηλητηριάσεις πηγών και πηγαδιών αλλά και το τσιμέντωμα τους. Παράλληλα εκατοντάδες κάτοικοι του νησιού στάλθηκαν στη Μακρόνησο, ενώ οι κτηνοτρόφοι του νησιού και τα κοπάδια τους στάλθηκαν στην περιοχή Λιβάδι του Ληξουρίου.

Σύμφωνα με μαρτυρίες, ο Βαγγέλης Γρηγοράτος, προσπάθησε να πείσει τον αδελφό του να παραδοθεί, υποσχόμενος ότι θα καταφέρει να πείσει την Χωροφυλακή να του δοθεί αμνηστία. Ο Αστραπόγιαννος αρνήθηκε. Να σημειωθεί εδώ ότι η αδελφή του, Διονυσία Γρηγοράτου, αποτέλεσε πιστή συντρόφισσά του, μέχρι το τέλος. Επίσης σημαντική αντιστασιακή δράση είχε και ο έτερος αδελφός, Σπύρος Γρηγοράτος.

Αστραπόγιαννος και Διονυσία

Με το τέλος να πλησιάζει, ο Αστραπόγιαννος και η ομάδα του περιπλανιόνταν στην ευρύτερη περιοχή της Σάμης, αναζητώντας τροφή και νερό. Στις 13/10/1949, έπεσαν σε ενέδρα του αστικού στρατού πολύ κοντά στην Σάμη (Παχιά Πούντα). Η μάχη κράτησε ώρες. Μετά το τέλος της, τα 7 μέλη της ομάδας Αστραπόγιαννου ήταν νεκρά. Συγκεκριμένα σκοτώθηκαν, ο Αστραπόγιαννος, η Διονυσία Γρηγοράτου, ο Λεωνίδας Ζαχαράτος, ο Διονύσης Μαρκουλάτος, ο Γεράσιμος Ανδρεόλας, ο Παναγάγγελος Μιχαλάτος και ο Γιάννης Καλεράντες.

Οι μαρτυρίες δε συμφωνούν για το τι έγινε με τα σώματα των νεκρών. Άλλοι αναφέρουν ότι τα κεφάλια τους αποκόπηκαν και εκτέθηκαν στην παραλία της Σάμης, ενώ τα σώματα θάφτηκαν στο πεδίο της μάχης. Άλλοι αναφέρουν ότι τα κεφάλια δεν αποκόπηκαν και οι νεκροί θάφτηκαν στο πεδίο της τελευταίας μάχης τους και έπειτα από χρόνια, τα οστά τους μεταφέρθηκαν στο νεκροταφείο των Ζερβάτων-Μουζακάτων.

(φωτογραφίες αντλήθηκαν από την ιστοσελίδα Βλαχάτα Σάμης και το προσωπικό αρχείο του γράφοντος)

Μανώλης Περατινός

Δείτε εδώ όλες τις μορφές που παρουσιάζονται σε αυτή τη σειρά αναρτήσεων

Δείτε εδώ όλες τις αναρτήσεις του αφιερώματος της Κατιούσα στα 100 χρόνια του ΚΚΕ και τα 50 χρόνια της ΚΝΕ