Τι έκανε το ΚΚΕ για να διαδώσει το μαρξιστικό έργο στην Ελλάδα;

Τα 200 χρόνια από τη γέννηση του Μαρξ συμπίπτουν χρονικά με τα 100 από την ίδρυση του ΚΚΕ, του κόμματος της εργατικής τάξης στην Ελλάδα. Σε αυτό το πλαίσιο, η Σύγχρονη Εποχή κάνει μια βελτιωμένη επανέκδοση μιας παλιότερης συλλογής κειμένων και αναμνήσεων για το Μαρξ από συναγωνιστές του, την οποία είχαν επιμεληθεί άνθρωποι του ΕΣΚΓ στη ΓΛΔ και είχε κυκλοφορήσει στα ελληνικά με αφορμή τα 100 χρόνια από το θάνατο του μεγάλου επαναστάτη φιλοσόφου. Στο εισαγωγικό σημείωμα της επανέκδοσης, συναντάμε το υποκεφάλαιο με τίτλο “Το ΚΚΕ πρωτοπόρο στη διάδοση του μαρξιστικού έργου στην Ελλάδα” που δίνει απάντηση στο ερώτημα που μπαίνει στον τίτλο της ανάρτησης: τι έκανε το ΚΚΕ για να διαδώσει το μαρξιστικό έργο στην Ελλάδα, δεδομέμων των συγκεκριμένων δυνατοτήτων του αλλά και των σκληρών συνθηκών παρανομίας τις πρώτες δεκαετίες της δράσης του; Η απάντηση στο κείμενο που ακολουθεί…

Η επέτειος των 200 χρόνων από τη γέννηση του Μαρξ συνέπεσε και με τα 100 χρόνια από την ίδρυση του κόμματος της εργατικής τάξης στην πατρίδα μας, του ΚΚΕ, που σε όλη την ηρωική ιστορική διαδρομή του καθοδηγήθηκε από τις πρωτοπόρες ιδέες του μαρξισμού, από την κοσμοθεωρία του μαρξισμού-λενινισμού.

Από τα πρώτα χρόνια της ίδρυσής του, μέσα στα όρια που σε κάθε περίοδο έθεταν τόσο οι δυνατότητές του όσο και οι πολύμορφες διώξεις κι επιθέσεις του αστικού κράτους, το ΚΚΕ έκανε συστηματική προσπάθεια μετάφρασης και διάδοσης του μαρξιστικού έργου στις γραμμές της εργατικής τάξης. Η προσπάθεια αυτή ξετυλίχτηκε είτε μέσα από ξεχωριστές εκδόσεις έργων των κλασικών του μαρξισμού είτε μέσα από τη δημοσίευση σε συνέχειες μαρξιστικών έργων από τις στήλες των εφημερίδων του και των θεωρητικών του περιοδικών. Ενδεικτικά αναφέρουμε ορισμένους σταθμούς αυτής της προσπάθειας:

Το Μάη του 1919 το 1ο Εθνικό Συμβούλιο του νεαρού ΣΕΚΕ, με ειδική απόφασή του, αποφασίζει τη συγκέντρωση των εκδοτικών δραστηριοτήτων υπό την ευθύνη της ΚΕ, με σκοπό την προώθηση της εκδοτικής δουλειάς. Τον Ιούνιο του 1919 κυκλοφορεί σε νέα μετάφραση από το εκδοτικό του ΣΕΚΕ το Κομμουνιστικό Μανιφέστο, το οποίο ως τότε υπήρχε στα ελληνικά σε μετάφραση του λογοτέχνη Κ. Χατζόπουλου, υπό το χαρακτηριστικό τίτλο: Το κοινωνιστικό μανιφέστο.

Το 1921 εκδίδεται το έργο του Φρ. Ένγκελς “Ο Λουδοβίκος Φόιερμπαχ και το τέλος της γερμανικής κλασικής φιλοσοφίας”, σε μετάφραση του Νίκου Ζαχαριάδη.

Το Γενάρη του 1933 το ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ αποφάσισε, τιμώντας τα 50 χρόνια από το θάνατο του Μαρξ, να επανεκδοθεί το Κομμουνιστικό Μανιφέστο σε νέα μετάφραση (καθώς οι προηγούμενες εκδόσεις “δεν έγιναν από την πρωτότυπη γερμανική έκδοση (…) είναι γεμάτες λάθη”) και να εκδοθούν το έργο “Ο Εμφύλιος Πόλεμος στη Γαλλία” και 2 τόμοι “Διαλεχτών Έργων των Μαρξ και Ένγκελες” (η τελετυταία αυτή έκδοση δε φαίνεται να έγινε κατορθωτό να υλοποιηθεί τελικά, παρά μόνο αρκετά αργότερα, μετά από τον πόλεμο, στην πολιτική προσφυγιά).

Με την ίδια απόφαση του ΠΓ προχώρησε η επανέκδοση της μηνιαίας περιοδικής έκδοσης “Μαρξιστική Βιβλιοθήκη”, που την επόμενη διετία θα δημοσιεύσει σε συνέχειες ορισμένα βασικά έργα της μαρξιστικής κοσμοθεωρίας: Κ. Μαρξ, “Η 18η Μπρυμαίρ του Λουδοβίκου Βοναπάρτη”, Φρ. Ένγκελς, “Η διαλεκτική της φύσης”, το έργο του Β. Ι. Λένιν “Δύο τακτικές της σοσιαλδημοκρατίας στη δημοκρατική επανάσταση”, όπως και το έργο του Ι. Β. Στάλιν “ο μαρξισμός και το εθνικό ζήτημα”.

Πρέπει να σημειωθεί ότι εκείνη την περίοδο η εκδοτική αυτή δραστηριότητα του ΚΚΕ προχωρούσε μέσα σε συνθήκες σκληρής ιδεολογικής αντιπαράθεσης και με διάφορες οπορτουνιστικές αναθεωρητικές ομάδες που εγκατέλειπαν τις γραμμές του Κόμματος. Οι ομάδες αυτές (“αρχειομαρξιστές, τροτσκιστές, κ.ά.) επιχειρούσαν να εμφανίζονται ως δήθεν γνήσιοι εκφραστές του έργου του Μαρξ, το οποίο επιδίωκαν τάχα ν’ αποκαθάρουν από τις “σταλινικές” διαστρεβλώσεις. Σε εισαγωγικό σημείωμα της Μαρξιστικής Βιβλιοθήκης αναφέρεται χαρακτηριστικά:

“Οι διάφοροι διαστρεβλωτές του μαρξισμού και του λενινισμού, φορείς της αστικής ιδεολογίας μες στις τάξεις του προλεταριάτου, προσπαθούν να κρυφτούν κάτω από “μαρξιστική” ή “μπολσεβίκικη-λενινιστική” προσωπίδα, για να διαστρέψουνε το νόημα της διδασκαλίας του Μαρξ και του Λένιν, για την εξυπηρέτηση των συμφερόντων της κεφαλαιοκρατίας. Ενάντια στις προσπάθειες αυτές των σοσιαλφασιστών και τροτσκιστών, η Μαρξιστική Βιβλιοθήκη θα αγωνιστεί κάνοντας όσο το δυνατόν πιο προσιτά στις φαρδειές εργαζόμενες μάζες τα έργα των δύο αθάνατων αρχηγών, καθώς και τα έργα των καλύτερων συναγωνιστών και μαθητών τους, Ένγκελς και Στάλιν”.

Το ΚΚΕ έδωσε και δίνει ακόμα και σήμερα αποφασιστική μάχη ενάντια σε τέτοιες προσπάθειες που, τεμαχίζοντας το μαρξιστικό έργο, αντιπαραθέτοντας το Μαρξ στον Ένγκελς, το Λένιν στο Στάλιν ή ερμηνεύοντας το ένα ή το άλλο έργο σχηματικά, έξω από τις συγκεκριμένες συνθήκες της εποχής και της συγκυρίας, υπονομεύουν τη σημασία του συνολικού έργου των θεμελιωτών της κομμουνιστής κοσμοθεωρίας για τη σημερινή επαναστατική πάλη, αποκρύπτοντας ουσιαστικά τις αναγκαίες νομοτέλειες που την διέπουν.

Η εκδοτική δουλειά του ΚΚΕ δε σταμάτησε στιγμή, ούτε στην παρανομία, ούτε στο βουνό (προσαρμοσμένη στις συνθήκες της ένοπλης αναμέτρησης), ούτε αργότερα στην πολιτική προσφυγιά. Ενδεικτικά και πάλι αναφέρουμε ότι μέσα στη φωτιά του ένοπλου αγώνα του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας πραγματοποιήθηκε η έκδοση του Μανιφέστου του Κομμουνιστικού Κόμματος, το 1948, σε νέα μετάφαση του Μιλτιάδη Πορφυρογένη.

Είναι επίσης χαρακτηριστικό ότι ορισμένες αποφάσεις-σταθμοί για τη μεταφραστική δουλειά του Κόμματος πάρθηκαν μέσα στις δύσκολες συνθήκες της ήττας του ΔΣΕ και της πολιτικής προσφυγιάς. Με απόφαση του ΠΓ το Δεκέμβρη του 1949 καθορίζεται η έκδοση των Διαλεχτών Έργων των Μαρξ-Ένγκελς, η οποία ολοκληρώνεται με βάση το πλάνο σε δύο χρόνια κι εκδίδεται το 1951 σε δύο τόμους. Σε συνέχεια αυτής της δουλειάς, η ΚΕ αποφασίζει τον Οκτώβρη του 1951 την έκδοση του Κεφαλαίου. Όπως αναφέρεται σε σχετική απόφαση του ΠΓ με ημερομηνία 28.12.1951:

“Οι επιτυχίες της ομάδας του Εκδοτικού στο 1951 πρέπει να σταθούν παράδειγμα και κίνητρο για μεγαλύτερες και καλύτερες επιδόσεις στον εκδοτικό τομέα και ειδικά στην καλή έκδοση του Κεφαλαίου του Μαρξ και των Απάντων του Λένιν και του Στάλιν που αποφάσισε η 2η Ολομέλεια της ΚΕ (…) Έχοντας υπόψη τη σοβαρότητα και τον όγκο του έργου των κλασικών μαρξιστικό-λενινιστικών εκδόσεων για το 1952, το ΠΓ αποφασίζει να επιστρατεύσει γι’ αυτή τη δουλειά όλες τις κατάλληλες μεταφραστικές δυνάμεις και να ευκολύνει παραπέρα την ορθολογικότερη διάθεσή τους, ώστε να πετύχουμε καλύτερη επεξεργασία των κειμένων”.

Αξίζει ειδική αναφορά σε αυτό το τιτάνιο έργο μετάφραση των 3 τόμων του Κεφαλαίου και των 3 τόμων που απαρτίζουν τις “Θεωρίες για την Υπεραξία”, το οποίο ολοκληρώθηκε σε μετάφραση του Π. Μαυρομμάτη και μας προσφέρει σήμερα τη μοναδική ολοκληρωμένη έκδοση του Κεφαλαίου στα ελληνικά.

Οι μεταφραστικές κι εκδοτικές προσπάθειες του ΚΚΕ συνεχίστηκαν όλες τις επόμενες δεκαετίες, έως και σήμερα, και συνεχίζονται αυξάνοντας τον αριθμό των γραπτών των Μαρξ-Ένγκελς που είναι διαθέσιμα στη γλώσσα μας. Η μελέτη του μαρξιστικού έργου από το πρωτότυπο, που σήμερα είναι πολύ πιο εύκολη στη χώρα μας μέσα από αυτήν την πολύχρονη εκδοτική δραστηριότητα των Εκδοτικών του ΚΚΕ, μπορεί να δώσει όλα εκείνα τα αναγκαία εφόδια για την καταπολέμηση της αστικής και οπορτουνιστικής ιδεολογίας και πολιτικής, των αυταπατών που καλλιεργούν στην εργατική συνείδηση η αστική τάξη και οι πολιτικοί της εκπρόσωποι, οι ιδιαίτερα επικίνδυνες αυταπάτες που καλλιεργεί η σοσιαλδημοκρατία, σε παλιότερες ή νεότερες εκδοχές της.

Δείτε εδώ όλες τις αναρτήσεις του αφιερώματος της Κατιούσα στα 100 χρόνια του ΚΚΕ και τα 50 χρόνια της ΚΝΕ