3.4.1917 Η άφιξη του Λένιν στη Ρωσία κι η φιλολογία για το “σφραγισμένο γερμανικό τραίνο”

Σαν σήμερα (με βάση το παλιό ημερολόγιο) έφτασε ο Λένιν στη Ρωσία από την Ελβετία όπου βρισκόταν, καθώς η αστικοδημοκρατική επανάσταση του Φλεβάρη που είχε προηγηθεί στη χώρα έθετε τους μπολσεβίκους απέναντι σε νέα επιτακτικά καθήκοντα, για τη μετατροπή της επανάστασης σε σοσιαλιστική. Αδυνατώντας να περάσει ασφαλώς από εδάφη που βρίσκονταν υπό τον έλεγχο της Αντάντ, λόγω της συνεπούς αντιπολεμικής στάσης των μπολσεβίκων, η μόνη επιλογή ήταν η εκμετάλλευση των ενδοϊμπεριαλιστικών αντιθέσεων για να φτάσει στον προορισμό του μέσω Γερμανίας, με το διαβόητο “σφραγισμένο τραίνο”. Η στάση αυτή έδωσε έκτοτε πολλή τροφή σε μυθεύματα περί του Λένιν ως “πράκτορα” των Γερμανών. Το πόσο “πράκτορας” ήταν στην πραγματικότητα, διαφαίνεται από το κείμενο που υπέγραψαν οι Ρώσοι εμιγκρέδες από τη μια πλευρά, με τον Ελβετό σοσιαλιστή Πλάτεν που είχε μεσολαβήσει με έναν συμπατριώτη του για την παροχή βοήθειας από το Γερμανό πρέσβη στη χώρα, κείμενο που παρατίθεται στο πρώτο απόσπασμα που ακολουθεί παρακάτω.  Το μεγάλο, όσο και ιδιοφυές στη σύλληψή του, ρίσκο που αναλάμβανε ο Λένιν με πλήρη συνείδηση των συνεπειών, αλλά και με σημαντικές αντιδράσεις εντός κι εκτός μπολσεβικικού κόμματος σκιαγραφείται στο απόσπασμα από το βιβλίο του Γκιούρκο Λάσζλο “Ο Λένιν τον Οκτώβρη”, εκδόσεις Σύγχρονη Εποχή 2017, ενώ η τελική θριαμβευτική του είσοδος στη χώρα αποτυπώνεται στο επόμενο απόσπασμα, προερχόμενο από το Σαββατοκυριακάτικο  Ριζοσπάστη της 15ης-16ης Απριλίου 2017, στα πλαίσια αφιερώματος στα 100χρονα της Οχτωβριανής Επανάστασης.

To τολμηρό σχέδιο

Από τα απίθανα σχέδια πραγματοποιήθηκε τελικά το πιο απίθανο. Ο Λένιν και οι σύντροφοί του έφτασαν στη Ρωσία με τη βοήθεια της γερμανικής κυβέρνησης. Η ιδέα ήταν του Μαρτόφ, του αρχηγού των μενσεβίκων. Ως αντάλλαγμα για γερμανούς και αυστριακούς αιχμαλώτους, να αφήσουν να περάσουν από τη Γερμανία τους ρώσους εμιγκρέδες. Το σχέδιο ήταν τουλάχιστον τόσο απίθανο όσο και τα απίθανα σχέδια του Λένιν, κυρίως επειδή η Προσωρινή Κυβέρνηση, που σίγουρα δε χρειαζόταν τους αντιπάλους του εξωτερικού στη χώρα, απάντησε ψυχρά στην πρόταση. Ο Μαρτόφ παραιτήθηκε από το σχέδιο. Χωρίς τη συγκατάθεση της κυβέρνησης δεν έπαιρνε την ευθύνη. Ο Λένιν δεν ησύχασε: “Πρέπει να φτάσουμε στην πατρίδα, ακόμα και μέσα από την κόλαση”, έλεγε. Αλλά χωρίς τη συγκατάθεση της κυβέρνησης, να ζητήσεις βοήθεια από τη γερμανική κυβέρνηση που βρισκόταν σε πόλεμο με τη Ρωσία, σύμφωνα με την κοινή αντίληψη ισοδυναμεί με προδοσία. Ήξερε το ρίσκο. Όχι μόνο ότι θα τον περνούσαν από στρατοδικείο, αλλά κι από την τόλμη του θα δημιουργούσαν πολιτικό κεφάλαιο εναντίον του. Δε νοιαζόταν για το ότι ο λαός θα του γυρνούσε την πλάτη. Πίστευε ακλόνητα στο χρόνο που δούλευε γι’ αυτόν. Αν δεν τον καταλάβουν, θα τον καταλάβουν αργότερα. Το δικαστήριο το φοβόταν ακόμα λιγότερο. Τίποτα δεν αξίζει τόσο όσο το να γυρίσεις, ακόμα κι αν τον έριχναν στη φυλακή, αφού σε καμία ρωσική φυλακή δε θα ήταν τόσο μακριά από την επανάσταση όσο στην Ελβετία.

Οι περισσότεροι ωστόσο εμιγκρέδες δεν ακολούθησαν το Λένιν. Ο πολίτης νίκησε μέσα τους τον επαναστάτη. Από τους 500 εθελοντές εξόριστους μόνο 30 έφυγαν. Ο Ρομέν Ρολάν, του οποίου ο Λένιν ζήτησε τη βοήθεια και του ήταν γνωστό το μίσος του για τον πόλεμο, έστειλε μήνυμα: Αν περάσουν από τη Γερμανία, θα προδώσουν την υπόθεση της ειρήνης. Πενήντα εμιγκρέδες συνόδεψαν μέχρι το σταθμό αυτούς που έφευγαν, όχι για να τους αποχαιρετήσουν, αλλά για να τους φωνάξουν για άλλη μια φορά κατάμουτρα ότι είναι προδότες, πράκτορες των Γερμανών, χαφιέδες του αυτοκράτορα Γουλιέλμου. Το πράγμα έφτασε μέχρι τη χειροδικία. Η ειρωνεία της τύχης ήθελε μετά από μερικές βδομάδες και οι ίδιοι να επιστρέψουν μέσω Γερμανίας στην πατρίδα. Αυτό που φοβούνται περισσότερο οι άνθρωποι είναι το άγνωστο. Αν κάποιος δοκίμασε το δρόμο, δε φαίνεται πια τόσο τρομακτικός.

Δε φοβούνταν όμως μόνο το άγνωστο, ακόμα περισσότερο τα φαινόμενα. Και είναι αυτό που τον Λένιν δεν τον απασχολούσε ποτέ. Δε γνώριζε το φόβο, ούτε νοιαζόταν τι θα πουν οι άλλοι, κάτι που επηρεάζει την κρίση τόσων ανθρώπων. Ο σκοπός του ήταν ασυνήθιστος και συγκλονιστικός. Δεν εκπλησσόταν που και οι πράξεις του προκαλούσαν δέος στους ανθρώπους και πίστευε τόσο πολύ στο δίκιο του, που δε νοιαζόταν αν οι άνθρωποι παρεξηγήσουν τις πράξεις του.

Όσο κι αν δε νοιαζόταν όμως για την επίφαση, ήξερε ότι ως πολιτικός έπρεπε να λογοδοτήσει για τις πράξεις του. Όσο τολμηρό ήταν το σχέδιο, με τόση λεπτομέρεια επεξεργάστηκε την εκτέλεσή του. Δεν ήθελε να ρισκάρει τίποτα χωρίς λόγο. Με Γάλλους, Γερμανούς, Σουηδούς, Ελβετούς, Νορβηγούς σοσιαλιστές έκανε πρακτικά ότι συμφωνούν με το ταξίδι. Οι ταξιδιώτες υπέγραψαν δήλωση: ” Βεβαιώνω ότι: α) οι όροι μεταξύ του Πλάτεν και της γερμανικής πρεσβείας μού γνωστοποιήθηκαν. β) θα υπακούσω τις οδηγίες του Πλάτεν που διευθύνει το ταξίδι. γ) Με ενημέρωσαν για την είδηση της εφημερίδας Petit Parisien πως η Προσωρινή Κυβέρνηση απειλεί αυτούς που θα επιστρέψουν μέσω Γερμανίας ότι θα τους θεωρήσει προδότες. δ) Αναλαμβάνω την πλήρη πολιτική ευθύνη του ταξιδιού. ε) Ο Πλάτεν εγγυάται το ταξίδι μόνο μέχρι τη Στοκχόλμη.” Ο Φριτς Πλάτεν, Γραμματέας του Ελβετικού Σοσιαλιστικού Κόμματος, στον οποίο ο Λένιν ανέθεσε τις διαπραγματεύσεις, γνωστοποίησε τα 8 σημεία των όρων στους Γερμανούς. Το βαγόνι με το οποίο θα ταξιδέψουν θα θεωρηθεί ξένο έδαφος. Τα διαβατήρια και τις βαλίτσες δε θα τις ελέγξουν. Ο Πλάτεν θα βγάλει τα εισιτήρια (αυτό ήταν απάντηση στις γερμανικές προτάσεις να καλύψουν τα έξοδα). Κανείς δεν μπορεί να μπει στο βαγόνι. Το τρένο πρέπει να διασχίσει τη Γερμανία το γρηγορότερο δυνατό. Όλοι οι εμιγκρέδες μπορούν να ταξιδέψουν, ανεξάρτητα αν κάποιος είναι υπέρ ή κατά του πολέμου. Το έβδομο σημείο αναφέρει: “Η άδεια για το ταξίδι δόθηκε στη βάση της ανταλλαγής των ταξιδιωτών με Γερμανούς και Αυστριακούς αιχμαλώτους. Ο διαμεσολαβητής και οι ταξιδιώτες δεσμεύονται να προσπαθήσουν να τηρηθεί αυτό το σημείο στη δημοσιότητα και ιδιαίτερα ανάμεσα στους εργάτες”.

Η υποδοχή του Λένιν στη Ρωσία

Ο Απρίλης του 1917 είναι από τους κρίσιμους μήνες της επανάστασης. Στις 3 του μήνα επρόκειτο να επιστρέψει ο Λένιν στη Ρωσία. Μόλις έφτασε η είδηση για την επικείμενη άφιξη του Λένιν στην Πετρούπολη, η Κεντρική Επιτροπή του Κόμματος και η Επιτροπή της Πετρούπολης πήραν επειγόντως μέτρα για να ειδοποιήσουν σχετικά όλες τις περιοχές, τις επιχειρήσεις, τις στρατιωτικές μονάδες της πρωτεύουσας, της Κρονστάνδης και των προαστίων. Ηταν Πάσχα. Τα εργοστάσια δεν λειτουργούσαν. Οι εφημερίδες δεν βγήκαν. Ομως, στις περιοχές της Πετρούπολης Βίμποργκ, Μοσκβά, Νάρβα, του Νησιού Βασιλίεφκσι, Πετρογκράντ και Λιτόφ της πρωτεύουσας τη μέρα αυτή έγιναν συνελεύσεις των μπολσεβίκων, όπου και ανακοινώθηκε η προσεχής άφιξη του Λένιν. Οι μπολσεβίκοι της Πλευράς του Βίμποργκ περιφέρονταν τους δρόμους της περιοχής με την αφίσα: «Σήμερα μας έρχεται ο Λένιν!» Στο νησί Βασιλίεφσκι τοιχοκολλήθηκαν προκηρύξεις που υπόδειχναν την ώρα και το μέρος της συγκέντρωσης για την πορεία προς τον Φινλανδικό Σταθμό. Στην περιοχή Νάρβας περνούσαν από τα σπίτια των εργατών για να τους ειδοποιήσουν. Οι μπολσεβίκοι της περιοχής Μοσκόφσκι οργάνωσαν επειγόντως συλλαλητήριο, για να χαιρετίσουν στην επικείμενη άφιξη του Λένιν.

Το βράδυ, όπως έγραψε η «Πράβντα», στον Φινλανδικό Σταθμό ήρθαν για να υποδεχτούν τον Λένιν δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι και πρώτ’ απ’ όλα εργάτες. Ντυμένοι γιορταστικά, συγκεντρώνονταν γύρω από τις σημαίες των εργοστασίων τους. Η Κρονστάνδη έστειλε ένα μεικτό απόσπασμα για την πανηγυρική υποδοχή και περιφρούρηση του ιδρυτή του κόμματος των μπολσεβίκων. Δίπλα στην εργατική πολιτοφυλακή και τους κοκκινοφρουρούς στέκονταν οι στρατιώτες. Επικεφαλής της υποδοχής ήταν αντιπροσωπεία της Κεντρικής Επιτροπής, της Επιτροπής της Πετρούπολης, καθώς και της συντακτικής επιτροπής της «Πράβντα». Σε άρθρο της εφημερίδας, αφιερωμένο στην υποδοχή στον Φινλανδικό Σταθμό, αναφερόταν: «Στις 11.10′ μ.μ. πλησίασε το τρένο. Βγήκε ο Λένιν, τον οποίο χαιρετούσαν φίλοι και παλιοί του συναγωνιστές. Κάτω από τις σημαίες του Κόμματος κατευθύνθηκε στο σταθμό, ενώ ο στρατός παρουσίαζε όπλα. Προχώρησε πιο πέρα, κατά μήκος του μετώπου των στρατιωτών, που ήταν παραταγμένοι στο σταθμό και παρουσίαζαν όπλα, και πέρασε δίπλα από την εργατική πολιτοφυλακή. Παντού γινότανε δεκτός με θαυμασμό».

Στην αίθουσα του σταθμού τον Λένιν περίμεναν τα μέλη της Κεντρικής Επιτροπής, της Επιτροπής της Πετρούπολης, οι καθοδηγητές των Αχτιδικών Οργανώσεων των μπολσεβίκων, αντιπροσωπεία του Σοβιέτ της Πετρούπολης. Εξ ονόματος του Σοβιέτ της Πετρούπολης απηύθυνε χαιρετισμό ο Τσχεΐντζε. Η παρουσία του ηγέτη των μενσεβίκων, προέδρου του μεγαλύτερου Σοβιέτ της χώρας, που έπαιξε την εποχή εκείνη το ρόλο του πανρωσικού κέντρου των Σοβιέτ, έδειχνε ότι οι συμβιβαστές δεν μπορούσαν να μην πάρουν υπόψη τους την ολοένα και πιο πλατιά επιρροή του μεγαλύτερου πολιτικού κόμματος της χώρας. Δεν μπορούσαν να μην υποδεχτούν τον αρχηγό του. Ο Λένιν άκουσε τον Τσχεΐντζε και μίλησε κι αυτός, απευθύνοντας όμως το λόγο του στους μπολσεβίκους της Πετρούπολης, στους εκπροσώπους των εργοστασίων, των επιχειρήσεων, των στρατιωτικών μονάδων. Μετά βγήκε στην πλατεία. Είχαν προβλέψει να χρησιμοποιηθεί σαν βήμα ένα αυτοκίνητο, αλλά ήρθε τόσος πολύς κόσμος να δει τον Λένιν, ώστε αναγκάστηκε ν’ ανεβεί σ’ ένα τεθωρακισμένο. «Ζήτω η σοσιαλιστική επανάσταση!»

Μπροστά στο τεράστιο πλήθος, που είχε έρθει να υποδεχτεί τον αρχηγό του, ο Λένιν έβγαλε λόγο, με τον οποίο χαιρετούσε το επαναστατικό ρωσικό προλεταριάτο και τον επαναστατικό στρατό, που κατόρθωσαν όχι μόνο να απελευθερώσουν τη Ρωσία από τον τσαρικό δεσποτισμό, αλλά και να θέσουν τη βάση για την κοινωνική επανάσταση σε διεθνή κλίμακα. Ο Λένιν τέλειωσε το λόγο του με το σύνθημα: «Ζήτω η σοσιαλιστική επανάσταση!» Χιλιάδες άνθρωποι στην πλατεία επανέλαβαν τα λόγια του. Κοντά στο αρχοντικό της Κσεσίνσκαγια, όπου στεγαζόταν τότε η KΕ και η Επιτροπή Πετρούπολης του ΣΔΕΚΡ (μπολσεβίκοι), πραγματοποιήθηκε νέο συλλαλητήριο. Ο Λένιν επανειλημμένως μίλησε από το μπαλκόνι. Μέσα είχαν συγκεντρωθεί φίλοι και σύντροφοι του, τα μέλη της KΕ και της Επιτροπής Πετρούπολης των μπολσεβίκων, δραστήρια στελέχη της κομματικής οργάνωσης της Πετρούπολης. Ο Λένιν εκφώνησε λόγο, που κράτησε μιάμιση ώρα, με βάση προσχέδιο των θέσεων, που είχε γράψει στη διάρκεια του ταξιδιού του. Πρόκειται για την αρχική παραλλαγή των περίφημων Θέσεων του Απρίλη.